Powieść minionych lat (
ros.
Повесть временных лет (Повѣсть временныхъ лѣтъ),
ukr.
Повість минулих літ, inne polskie nazwy: Powieść doroczna, Powieść lat minionych, Kronika Nestora) - staroruski
latopis
opisujący dzieje państwa ruskiego od czasów najdawniejszych (przybycie
Ruryka
) do początku
XII wieku
, podstawowe źródło do historii wczesnej
Rusi Kijowskiej
.
Autorstwo kroniki i czas jej powstania
Pełny tytuł latopisu brzmi: Oto powieść minionych lat, skąd wyszła ziemia ruska, kto był najpierw księciem w Kijowie i skąd ziemia ruska powstała. Według tradycji autorem był kijowski
mnich Nestor
(stąd nazwa: Kronika Nestora), jednak jego autorstwo zostało już w końcu
XIX wieku
podane w wątpliwość. Dziś uczeni są podzieleni w opiniach, najczęściej uważa się jednak, że Nestor był autorem jedynie najstarszej redakcji Powieści minionych lat, napisanej w
1113
. Następna redakcja pochodzi prawdopodobnie z roku
1116
i jest przypisywana ihumenowi
Monasteru Wydubickiego
, Sylwestrowi, część badaczy przypuszcza, że Powieść minionych lat posiadała jeszcze trzecią redakcję. Dzisiejszy tekst dotrwał do naszych czasów w późniejszych odpisach i kompilacjach. Istnieją również hipotezy, iż tekst Powieści minionych lat już w czasach Nestora był zmieniany ze względu na interesy dynastii panującej w Kijowie.
Chronologia kroniki
Autor kroniki posługuje się
kalendarzem bizantyjskim
. Jednocześnie przed omówieniem przywołania
Ruryka
, przedstawia obliczenia czasu jaki minął między istotnymi jego zdaniem wydarzeniami historycznymi: Od
Adama
do
potopu
2242 lata, od Potopu do
Abrahama
...' itd. aż do panowania
Michała III
. Obliczenia te zawierają szereg błędów, których wyjaśnienie jest istotne dla ustalenia rzeczywistych dat wydarzeń z wczesnej historii Rusi, opisywanych przez kronikę. Jako podstawowy autor wymienia rok 6360 (czyli
852
). Ma to być rok, w którym zaczął panowanie cesarz
Michał III
. W rzeczywistości Michał III wstąpił na tron o 10 lat wcześniej (
koronacja
) lub o 4 lata później (przewrót pałacowy i odsunięcie od władzy matki cesarza -
Teodory
). Z drugiej strony, od
Narodzenia Chrystusa
do
Konstantyna
minęło według Nestora 318 lat, zaś od Konstantyna do Michała - 542 lata, co dawałoby rok
860
. Ten rok sugeruje też druga pojawiająca się pod tą data informacja zaczęto nazywać ten kraj ziemią ruską. O tym zaś dowiedzieliśmy się stąd, że za tego cesarza przychodziła Ruś, na Carogród. Wprawdzie informacja nie jest do końca jasna (nie wiadomo, czy Ruś miała przychodzić do Bizancjum w tym roku, czy jedynie za panowania tego cesarza), niemniej pasuje to do znanego skądinąd
najścia Rusów na Konstantynopol w 860 roku
. Jednakże to właśnie najście opisuje Nestor później, pod rokiem 6374 (czyli
866
). Znowu od Michała do
Olega
miało minąć 29 lat, co dawałoby rok 6389 (czyli
881
), a nie - jak pisze dalej - 6387 (
879
). Po podliczeniu wszystkich wymienianych przez Nestora etapów od stworzenia świata do początku panowania Michała wychodzi nie jak podaje on 6360, ale 6313 lat. Z tych powodów uczeni ostrożnie podchodzą do wczesnych dat w kronice.
Znaczenie kroniki
Powieść minionych lat jest podstawowym źródłem pisanym dla historii
Słowiańszczyzny wschodniej
(szczególnie dla historii państw ruskich), ale także pozwala na czerpanie informacji dotyczących
Słowian zachodnich
i
południowych
. Ma też wielkie znaczenie jako zabytek literatury w języku staroruskim. Stanowi bardzo ważny element świadomości narodowej narodów wschodniosłowiańskich.
Polskie tłumaczenie Powieści minionych lat autorstwa prof. Franciszka Sielickiego zostało wydane w
1968
roku.
Linki zewnętrzne