Władysław I Herman (ur. ok.
1043
, zm.
4 czerwca
1102
) –
książę
z dynastii
Piastów
, władca
Polski
w latach
1079
-
1102
.
Młodość
Nie wiadomo nic o młodości Władysława. Według niektórych historyków po śmierci ojca panował na Mazowszu jako lennik brata. Za tą hipotezą przemawia fakt, że w czasie rządów w całym kraju jego główną siedzibą był Płock. Zapewne wtedy zawarł małżeństwo z nieznaną z imienia Polką.
Przedmiotem sporów pozostaje do dziś udział Władysława w buncie przeciw Bolesławowi Szczodremu. Najprawdopodobniej nie wziął w nim czynnego udziału, ale być może odbył się za jego cichą zgodą. Przyjmuje się, że faktyczną władzę w Polsce objął dopiero po śmierci brata - w 1081 lub 1082.
Panowanie
Jego panowanie to okres osłabienia państwa Piastów. Narastały tendencje odśrodkowe, możnowładztwo umacniało się kosztem księcia (Władysław Herman nie zabiegał nigdy o koronę królewską).
Faktyczną władzę sprawował
palatyn
Sieciech
z rodu Starżów - Toporczyków.
W imieniu księcia starał się wzmocnić władze monarszą osłabioną po wygnaniu króla
Bolesława Szczodrego
, czego wynikiem stały się liczne konflikty z możnymi za panowania Władysława Hermana. W początkowej fazie rządów starał się Władysław o unormowanie stosunków z sąsiadami, dlatego uznał prawa księcia czeskiego
Wratysława II
do Śląska, przez co musiał płacić za nie trybut. Około roku 1088 po śmierci żony, Judyty Czeskiej, z którą miał syna Bolesława III zwanego Krzywoustym, ożenił się z siostrą cesarza
Henryka IV
Judytą Marią, co było zgodne z polityką księcia mającą na celu ułożenie pokojowych stosunków z potężnym sąsiadem. Sytuację wewnętrzną państwa komplikowała spora ilość przyszłych kandydatów do tronu, którzy mogli zostać wykorzystani przez opozycje do walki z księciem. Dlatego tez prawdopodobnie z inicjatywy Sieciecha i Judyty Marii otruto w 1089 przybyłego z Węgier syna Bolesława Szczodrego
Mieszka Bolesławowica
i wysłano w tym samym czasie pierwszego syna Hermana –
Zbigniewa
do klasztoru w Saksonii umożliwiając Bolesławowi Krzywoustemu przyszłe objęcie tronu po ojcu. Rok następny przyniósł udane wyprawy Sieciecha na Pomorze Gdańskie, dzięki którym udało się je podporządkować Polsce. Książę obsadził ważniejsze grody załogami, a pozostałe kazał spalić. Miało to zapobiec buntom Pomorzan. Mimo to pod koniec roku 1090 obszar ten uniezależnił się i rozpoczął się długi okres walk i najazdów na pograniczu, które dopiero miał uspokoić
Bolesław III Krzywousty
. W 1091 r. odwetowa wyprawa Sieciecha poniosła klęskę nad Wdą. Od tej pory sytuacja przestała układać się po myśli księcia i Sieciecha. Śląsk się zbuntował w 1093, a tamtejszy komes Magnus z pomocą czeskiego króla i polskich możnych sprowadził do Wrocławia z klasztoru Zbigniewa. Po licznych perypetiach udało się Sieciechowi pokonać Zbigniewa w bitwie nad Gopłem, uwięzić go i odzyskać Śląsk. Jednak coraz silniejsze niezadowolenie w kraju zmusiły go do uwolnienia Zbigniewa w 1097 lub 1099. Zaraz po tym Władysław Herman dla uspokojenia opozycji, mianował swych synów – Zbigniewa i Bolesława III dowódcami wyprawy pomorskiej. Jednak oni za namową możnych zwrócili się przeciwko Sieciechowi i księciu Władysławowi zmuszając Hermana do podziału państwa pomiędzy nich. Ostatecznie nie spowodowało to trwałego pokoju i walki przeciągały się do 1101, kiedy w negocjacjach pod przewodnictwem arcybiskupa gnieźnieńskiego Marcina, Władysław Herman zgodził się na wygnanie swojego palatyna. Prawdopodobnie Sieciech powrócił jeszcze do kraju i został oślepiony.
Podział władzy
Pomiędzy rokiem
1097
a
1100
synowie Władysława (
Zbigniew
i
Bolesław III Krzywousty
) przy poparciu możnych obalili Sieciecha i wymogli na ojcu podział państwa na dzielnice. Zbigniew otrzymał
Wielkopolskę
,
Kujawy
i ziemię sieradzko-łęczycką, Bolesław –
Małopolskę
i
Śląsk
, zaś Władysław zatrzymał dla siebie
Mazowsze
wraz z władzą zwierzchnią nad wszystkimi księstwami.Po śmierci Władysława Hermana w 1102 r. terytorium Polski nadal pozostawało podzielone między dwóch synów monarchy.Dzielnica Zbigniewa obejmowała całą północną część państwa razem z odziedziczonym po ojcu Mazowszem.
Działalność kulturalna
Mimo swojej nieudolności jako władcy Władysław Herman był mecenasem kultury. Fundował liczne kościoły (np. w Inowłodzu), a także tzw. złote kodeksy (m.in.Ewangeliarz Pułtuski). To on przeszczepił na ziemie polskie kult św. Idziego, który miał modlić się za narodziny następcy tronu - Bolesława Krzywoustego.
Bilans rządów Władysława Hermana
Sarkofag Władysława Hermana w katedrze płockiej
Nie ulega wątpliwości, że sytuacja wewnętrzna i międzynarodowa
Polski
za panowania Władysława I Hermana była na tyle skomplikowana, że mógłby sobie z nią poradzić jedynie władca bardzo energiczny i o silnej osobowości. On z pewnością takim nie był. Jego bierne zachowanie, by nie rzec
apatia
, w najbardziej przełomowych momentach panowania może razić. Kto wie, czy nie było to następstwo wieloletniej i bolesnej choroby nóg, na którą, zgodnie z relacją
Galla Anonima
, cierpiał władca. A może, jak wielu innych, nie tylko polskich władców, wyniesiony został na tron dzięki zbiegowi okoliczności, zaś o władzę przypadkiem zdobytą specjalnie nie dbał, nie mając do tego odpowiedniego temperamentu, odwagi i przebiegłości – atrybutów niezbędnych średniowiecznemu władcy.
Wywód genealogiczny
Żony
Władysław I Herman był dwu- lub trzykrotnie żonaty. Literatura historyczna nie jest zgodna, czy matka jego syna Zbigniewa była żoną czy konkubiną. Wiadomo o niej, że była Polką, jednak jej pochodzenie pozostaje nieznane. Pojawiła się hipoteza, że mogła pochodzić z rodu Prawdziców[1]. Możliwa jest (choć przyjmowana jako mniej prawdopodobna) także sytuacja, w której małżeństwo z matką Zbigniewa było niesakramentalne (np. zawarte według obyczaju słowiańskiego) [2]. Matka Zbigniewa zmarła lub została oddalona przed około
1080
rokiem.
Żonami Władysława Hermana były:
- od ok.
1080
,
Judyta
(ur.
1056
/
1060
, zm.
25 XII
1086
) – córka
Wratysława II
, księcia ołomunieckiego, księcia
Czech
(
1061
-
1085
) i króla
Czech
(
1085
-
1092
).
- od ok.
1089
,
Judyta Maria Szwabska
(ur.
1047
, zm.
14 III
1092
/
1096
) – córka
Henryka III
, króla
Niemiec
(
1027
-
1046
), króla
Burgundii
(
1038
-
1039
), księcia
Szwabii
(
1038
-
1045
), króla
Włoch
(
1039
-
1056
) i cesarza niemieckiego (
1046
-
1056
).
Judyta Maria była posądzana na dworze o niejasne związki z Sieciechem.
Potomstwo
Córki
Judyty Marii
:
- córka (ur.
1089
lub
1090
) – żona nieznanego księcia ruskiego; dawniej przypuszczano, że był nim Jarosław I, książę włodzimiersko-wołyński (
1112
-
1118
)
-
Agnieszka
(ur.
1090
lub
1091
, zm.
1125
) – opatka w Gandersheim i Kwedlinburgu
- córka (ur.
1091
lub
1092
) – żona nieznanego polskiego możnowładcy; dawniej błędnie identyfikowano ją z
Adelajdą
, żoną Dypolda III von Vohburga (zm.
1146
), margrabiego
Marchii Północnej
Prawdopodobnie najstarsza pieczęć polskiego władcy
Ciekawostki
Najstarszym polskim dokumentem, który w oryginale zachował się do naszych czasów jest
XI-wieczny
list Władysława Hermana, akt zwrotu dwóch złotych krzyży. Odbiorcą była katedra w
Bambergu
(
Bawaria
). Obecnie rękopis ten znajduje się w
Niemczech
, w
archiwum
państwowym w
Monachium
. Dodatkowym walorem tego cennego rękopisu jest to, iż zawiera on odcisk najstarszej
pieczęci
władców Polski
.
Pieczęć uwierzytelniała
i nadawała
moc prawną
średniowiecznym
dokumentom. Na dokumentach polskich podpis pojawił się dopiero na początku
XVI wieku
.
Przypisy
- ↑ Por. K. Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, Wrocław – Warszawa (1992).
- ↑ por. Szwarc A., Urbański M., Wieczorkiewicz P., Kto rządził Polską, Warszawa 2007
Zobacz też
Bibliografia