Mak lekarski
Mak lekarski | Gatunek leczniczy |
Mak lekarski m. ogrodowy, m. uprawny (Papaver somniferum L.) –
gatunek
jednorocznej rośliny
uprawnej z rodziny
makowatych
. HistoriaMak lekarski wywodzi się z
Azji Mniejszej
, z zachodniej części basenu
Morza Śródziemnego
i z Afryki Północnej[2]. Być może pochodzi od gatunku P. setigerum), w stanie dzikim nie występuje, znany już w starożytności. Udokumentowane relacje stosowania
opium
w uśmierzaniu bólu pochodzą z Azji Mniejszej ok. 1500 roku p.n.e. Uprawę maku w celu uzyskiwania opium prowadzi się od ok. 2 tys. lat. W
XIX
i
XX wieku
dokonano wyizolowania z opium licznych
alkaloidów
, opisania ich własności, a także opracowania półsyntetycznych lub syntetycznych pochodnych związków chemicznych, często o znacznie większej skuteczności.
Morfina
i
kodeina
to najważniejsze i stosowane na najszerszą skalę alkaloidy uzyskiwane z maku lekarskiego. Mają działanie przeciwbólowe, przeciwkaszlowe i przeciwbiegunkowe. Morfologia-
Łodyga
- Wysokość od 120 do 150 cm; sztywna, prosta lub rozgałęziona. Pokryta wyraźnym białym nalotem, po przecięciu wypływa duża ilość mlecznego soku.
-
Liście
- Podługowatojajowate, wyłącznie łodygowe, nierówno karbowane.
-
Kwiaty
- Duże, o średnicy do 10 cm, z opadającym, 2-działkowym kielichem, posiadające cztery płatki korony, okrągłe lub odwrotnie jajowate, białe, jasnofioletowe, różowe lub czerwone z ciemnymi plamkami u nasady. Pręciki liczne, słupek o siedzącym, tarczowatym znamieniu. Kwitnie od czerwca do lipca.
-
Owoce
- Prawie kuliste
torebki
, zwana makówkami, z otworami pod szczytem (nowe odm. nie otwierają się). Zawierają nerkowate nasiona o średnicy 0,9 do 1,5 milimetra o barwie zależnej od odmiany (od brudnobiałych przez czerwonofioletowe po niemal czarne).
Zastosowanie-
Roślina uprawna
: uprawiana na większą skalę w
Afganistanie
,
Chinach
,
Indiach
i w
Iranie
, w
Turcji
i wielu krajach
Bliskiego Wschodu
głównie dla uzyskania
opium
, zaś w wielu krajach
Europy
, również w
Polsce
, mak lekarski uprawiany jest dla celów przemysłowych, leczniczych a także spożywczych.
- Sposób uprawy: wysiew od marca do kwietnia, w rozstawie 20-30 cm. Ilość nasion na 1000 roślin: 1 g. Nawożenie azotem: ok. 80kg/ha; Zbiór od połowy sierpnia
-
Roślina lecznicza
:
-
Surowiec zielarski
: tzw. makowiny (Capita Papaveris, Fructus Papaveris immaturus, puste, pozbawione nasion makówki z 10 cm częścią łodygi) używane są do produkcji
alkaloidów
, głównie takich jak:
morfina
,
kodeina
lub
papaweryna
. Surowcem zielarskim są także nasiona (Semen Papaveris albis).
-
Opium
– wysuszony sok mleczny zebrany z nacięcia niedojrzałych makówek; w medycynie i do produkcji
narkotyków
.
-
Sztuka kulinarna
: nasiona rożnej barwy (białe, niebieskie, szare) wykorzystywane są w celach spożywczych oraz do produkcji oleju (Oleum Papaveris, nasiona zawierają 40-55% oleju). Tłoczony na zimno olej makowy zawiera 70 do 75%
kwasu linolowego
. Olej może być także używany jako
schnący olej techniczny
. Olej makowy ma delikatny, lekko orzechowy smak i może być wykorzystywany do przygotowywania sałatek. Powinien być przechowywany w ciemnym i dość chłodnym miejscu.
- Makuchy, czyli pozostałości po tłoczeniu oleju, stanowią doskonałą paszę treściwą.
-
Roślina ozdobna
uprawiana na rabatach ze względu na swoje ładne kwiaty.
Choroby i szkodniki- czarna zgorzel maku – jest wywoływana przez grzyb Helminthosporium papaveris.
-
mączniak rzekomy maku
– wywoływany przez grzyb Peronospora arborescens.
- mszyca trzmielinowo-burakowa (Aphis fabae)
- tuszel makowiec (Stenocarus fuliginosus)
Sytuacja prawnaZażywanie
opium
jest w wielu krajach zabronione i możliwość zakupu następuje tylko w przypadku wskazań lekarza. W Polsce zasady uprawy i zakupu Papaver somniferum normuje
ustawa
z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii[3]. Przypisy
Inne hasła zawierające informacje o "Mak lekarski":
Trzcina cukrowa
...
Gatunek chroniony
...
Ziołorośla
...
Termometr
...
Tadeusz Boy-Żeleński
...
Wrocław
...
Wigilia Bożego Narodzenia
...
Uniwersytet Łódzki
...
Termometr rtęciowy
...
Uniwersytet Jagielloński
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Mak lekarski":
11 LISTOPADA (plansza 1)
...
Rośliny użytkowe (plansza 18)
...
210. Szata roślinna Polski (plansza 10)
...
|