Język albański
Język albańskiGjuha shqipe | Obszar |
Albania
,
Kosowo
,
Macedonia
,
Czarnogóra
,
Włochy
,
Grecja
,
Serbia
i inne | Liczba mówiących | 6,2 mln |
Ranking
| (poza pierwszą 100.) |
Klasyfikacja genetyczna
|
Języki indoeuropejskie
|
Pismo
|
łacińskie
| Status oficjalny |
język urzędowy
|
Albania
,
Kosowo
,
Macedonia
| Regulowany przez | Brak oficjalnej regulacji | Kody języka |
ISO 639
-1 | sq | ISO 639-2 | sqi |
SIL
| ALS/ALN/AAE/AAT | W Wikipedii | Zobacz też:
język
,
języki świata
|
Wikipedia
w
języku albańskim
| W
Wikisłowniku
: |
Mapa dialektów albańskich Język albański –
język
indoeuropejski
z grupy
satem
, którym posługuje się ok. 6,2 mln
Albańczyków
zamieszkujących
Albanię
(3,6 mln),
Kosowo
(1,7 mln),
Macedonię
(450 tys.), a także
Włochy
(Arboresze) i
Grecję
(Arwanici). W Albanii, Kosowie i Macedonii posiada on status
języka urzędowego
. Istnieją dwie odmiany terytorialne języka, istotnie odmienne
fonologicznie
, gramatycznie i
leksykalnie
: dialekt gegijski (alb. gegë) na północy Albanii, w Kosowie i Macedonii (znacznie się różniące) oraz toskijski (alb. toskë) na południu Albanii, we Włoszech i Grecji. Granicę między nimi tworzy rzeka
Shkumbin
oraz 41° równoleżnik; jest to również granica kulturowa. Norma literacka języka, nauczana w szkołach w Albanii, jest oparta głównie na dialekcie toskijskim. HistoriaPoczątki języka sięgają VII-VIII w. n.e. Jest on prawdopodobnie spokrewniony z językami
iliryjskim
i
mesapijskim
, które występowały również nad
Adriatykiem
lub z
trako-dackimi
. Tę drugą możliwość potwierdzają między innymi pewne podobieństwa z
językiem rumuńskim
(około 50 słów[1]), który wg jednej z hipotez ukształtował się na trako-dackim substracie językowym, a także liczne podobieństwa pomiędzy słownictwem albańskim i trako-dackim[]. Najstarszy zapis w tym języku to formuła chrztu, zapisana przez biskupa
Pala Engjëlliego
w
1462
roku. Współczesny
język literacki
istnieje od XIX w. Od 1908 do zapisu używa się
alfabetu łacińskiego
, wcześniej używano
alfabetu greckiego
,
cyrylicy
i
pisma arabskiego
. WymowaAlfabet języka albańskiego zawiera 36 znaków:
a
,
b
,
c
,
ç
,
d
,
dh
,
e
,
ë
,
f
,
g
,
gj
,
h
,
i
,
j
,
k
,
l
,
ll
,
m
,
n
,
nj
,
o
,
p
,
q
,
r
,
rr
,
s
,
sh
,
t
,
th
,
u
,
v
,
x
,
xh
,
y
,
z
,
zh
. Litera | IPA | Opis | Przykład |
---|
c | [
ʦ
] | jak c w car | cigarja (papieros) | ç | [
ʧ
] | jak cz w czeski | çasti (chwila) | dh | [
ð
] | jak th w
ang.
this dźwięczne | dhoma (pokój) | ë | [
œ
]/[
ə
] | akcentowane: jak ö w niem. möchte; nieakcentowane: (ə) (
szwa
), w wygłosie (na końcu słowa) często ledwo słyszalne | hëna (księżyc) | gj | [
ɟ
] | podobne jak dj w Nadia bądź krótkie dź | gjithë (wszystko) | ll | [
ɫ
] | jak ł sceniczne (kresowe) w łatwo | fillimi (początek) | nj | [
ɲ
] | jak ń w sanie | njoh (znać) | q | [
c
] |
palatalne
(zmiękczone) t lub słabe cz (trochę słabsze niż ç) podobnie jak t w pl. sympatia wymowa alternatywna: ć lub kj, tylnojęzykowe (przede wszystkim w Macedonii) | qeni (pies) | r | [
ɾ
] | słabe r wymówione końcówką języka | tre (trzy) | rr | [
r
] | wibrujące r wymówione zaokrągloną końcówką języka jak w barrakuda | rruga (ulica) | sh | [
ʃ
] | jak sz | shkolla (szkoła) | th | [
θ
] | jak th bezdźwięczne w
ang.
think | thika (nóż) | x | [
ʣ
] | dz, | lexoj (czytać) | xh | [
ʤ
] | jak dż w pl. dżungla | xhaba (tani) | y | [
y
] | jak ü jak w niem. grün | pylli (las) | zh | [
ʒ
] | ż, jak żurnal | zhurmi (hałas) |
Przypisy- ↑
Alexandru Cihac
Słownik Etymologiczny z połowy XIX wieku; dla zwolenników trako-dackiego pochodzenia języka rumuńskiego podobieństwo z j. albańskim jest koronnym argumentem, nikt nie udowodnił, że te 50 słów ma tracko-dackie pochodzenie
Bibliografia- Jeziorski Marek, Wiśniewski Jerzy, Słownik minimum albańsko‑polski i polsko‑albański, Warszawa 1992.
- Mindak Jolanta, Sawicka Irena, Zarys gramatyki języka albańskiego, Warszawa 1993.
- Saneja Mazllum, Wójcik Alina, Mini rozmówki albańskie, Warszawa 1992.
- Sawicka Irena, Charakterystyka fonetyki albańskiej; [w:] Albanistyka polska, red. I. Sawicka, Toruń 2007, s.183-195.
Zobacz też
Inne hasła zawierające informacje o "Język albański":
Podróżnik
...
Rodzimy Kościół Polski
...
Jonas Basanavičius
...
Szkoci
...
Wnioskowanie
...
Włosi
...
Nowa Anglia
...
Maine
...
Stanisław Hozjusz
...
Musical
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Język albański":
056. Państwa Europy i ich mieszkańcy – część 1 (plansza 3)
...
Rozprawa z rozprawką (plansza 7)
...
010c. Rzym (plansza 5)
...
|