Łuck
Łuck
Łuck (Łućk,
ukr.
Луцьк,
łac.
Luceoria,
jid.
לוצק) –
miasto
na zachodniej
Ukrainie
, stolica
obwodu wołyńskiego
, nad rzeką
Styr
(dopływ
Prypeci
). 202,5 tys. mieszkańców (
2004
). HistoriaPierwsza wzmianka o Łucku pochodzi z
1085
. W
1073
Łuck wszedł w skład księstwa włodzimierskiego. W
1083
na miasto napadają
Litwini
i
Jaćwingowie
. W
1321
na Łuck napada
Giedymin
, osadza w nim swego starostę. W
1325
Lubart
wznosi Zamek Dolny, Zamek Górny założony potem przez
Olgierda
lub
Witolda
. W
1366
wyprawa Kazimierza Wielkiego na Lubarta. W
1364
król
Kazimierz Wielki
ufundował biskupstwo wołyńskie z siedzibą biskupa najpierw we
Włodzimierzu
, a od początku XV w. w Łucku.
Biskupstwo łuckie
istniało de facto od
1375
. Z czasem kościołem katedralnym został kościół pw. Św. Trójcy, wybudowany około
1425
. W
1539
biskup Falczewski wzniósł kościół kamienny. W
1630
biskup
Achacy Grochowski
sprowadził do Łucka relikwie św. Recessa Męczennika, który stał się patronem miasta. W
1429
na zamku w Łucku odbył się trwający od
6 stycznia
przez 13 tygodni zjazd monarchów europejskich. Wśród obecnych w Łucku władców byli:
wielki książę litewski
–
Witold
;
król Polski
–
Władysław II Jagiełło
z królową
Zofią
;
król niemiecki
–
Zygmunt Luksemburski
z cesarzową; król duński –
Eryk VII
; wielki książę moskiewski –
Wasyl II Wasylewicz
(wnuk Witolda);
wielki mistrz zakonu krzyżackiego
–
Russdorff
;
mistrz inflancki
– Cysse von Rutenberg;
legat papieski
; metropolita Rusi – Fockusz,
chanowie
Tatarów
perekopskich
i
zawołżańskich
;
hospodar Wołoszczyzny
; książęta mazowieccy, pomorscy, śląscy, twerscy i odojewscy, posłowie
cesarza bizantyjskiego
,
Jana VIII Paleologa
. Przedmiotem obrad był projekt obrony przeciwko grożącej
Europie
potędze
Imperium Ottomańskiego
. W
1431
po śmierci
Witolda
w Łucku zamknął się
Świdrygiełło
, próbując uniknąć konsekwencji za swoje nieprzejednane stanowisko do unii polsko-litewskiej.
Prawa miejskie
Łuck otrzymał w
1432
. Wśród ludności przeważali prawosławni różnych narodowości. W XV wieku miał Łuck tylko dwa kościoły katolickie (katedra i dominikanów) i 19 cerkwi. Oprócz katedry i kościoła parafialnego oo. Dominikanów, w Łucku wzniesiono kościoły: św. Jakuba, Bernardynów, Bonifratrów, Trynitarzy, Brygidek i
cerkiew
katedralna św. Jana Ewangelisty. Cerkiew pochodziła z XIII w. Pierwszym znanym historii (1326) łuckim biskupem prawosławnym był Teodozjusz. W
1585
władyką był
Cyryl Terlecki
, który w
1596
podpisał
unię brzeską
z kościołem katolickim i przysięgę posłuszeństwa papieżowi. Biskup
Marcin Szyszkowski
założył w Łucku Collegium Societatis Jesu, które znalazło siedzibę w pałacu odstąpionym przez
Iwana Czartoryskiego
, pierwszego katolika w rodzinie[]. W dniach
4 czerwca
-
7 czerwca
1916
r. pod Łuckiem rozegrała się jedna z największych bitew
I wojny światowej
na froncie wschodnim. Rosjanom w ramach
ofensywy Brusiłowa
udało się przełamać front austriacki. 16–
18 września
1920
r. Łuck zajęty wojska polskie po opuszczeniu go przez Rosjan. Grupa gen.
Stanisława Hallera
oraz
6 Armia
doszła do linii
Styru
i Stochodu, a rozbita
Armia Konna Budionnego
wycofała się z frontu. W czasach
I
i
II Rzeczypospolitej
Łuck był siedzibą władz
województwa wołyńskiego
. W mieście od 1921 roku stacjonował
24 Pułk Piechoty
.
1 stycznia
1939
Łuck zamieszkiwało 39'000 osób w tym 17'500
Żydów
i 13'500
Polaków
)[1]. W 1939 Łuck został
zaanektowany
przez
ZSRR
jako część
Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej
. Tysiące Polaków zostało przesiedlonych na Syberię. Po niemieckim ataku na ZSRR NKWD zabiło ok. tysiąca więźniów, w tym wielu Polaków. W latach
1941
-
1944
miasto znalazło się pod okupacją
niemiecką
(jako część
komisariatu Rzeszy Ukraina
); na przedmieściach Łucka bandy i oddziały
UPA
dokonywały masowych okrutnych
mordów
na
Polakach
, domy ich palono, a mienie rozkradano. 1941–44
Niemcy
przy udziale
Ukraińców
zamordowali ok. 20 tys. (czyli zdecydowaną większość) miejscowych Żydów. Po wojnie prawie wszystkich Polaków przymusowo wysiedlono, a katolickie kościoły przerobiono na magazyny. W
1982
r. w katedrze łuckiej, wcześniej używanej jako skład węgla, zorganizowano muzeum ateizmu. W miejscu głównego ołtarza wykonano ekspozycję kosmos, wg projektu architekta miejskiego. Spowodowało to częściowe zniszczenie wystroju ołtarza oraz części mebli kościelnych. Zdemontowano ok. 20 cennych obrazów malarzy polskich i zagranicznych z XVIII-XIX w., z których większość nie powróciła już do katedry. Miasto było centrum
powiatu łuckiego
. Obecnie jest siedzibą rzymsko-katolickiej
diecezji łuckiej
,
dekanatu Łuck
,
garnizonu Łuck
. Od
1991
Łuck znalazł się w granicach niepodległej
Ukrainy
jako siedziba władz
obwodu wołyńskiego
. W mieście działa Konsulat Generalny RP[2]. Zabytki Łucka- Klasztor trynitarzy,
1729
. Obecnie szpital wojskowy (ul. Łesi Ukrainki).
- Cerkiew pw. Podwyższenia Krzyża Świętego,
1634
. Działało tu
Bractwo
łuckie. W roku
1702
р. w krypcie cerkwi został pochowany poeta Daniel Bratkowski (plac Bracki Most).
- Klasztor i kolegium jezuickie,
1646
р. Wzniesiony wg projektu Benedetta Mollego. Mieścił się tu klasztor i kolegium,
konwikt
szlachecki oraz seminarium diecezjalne. Cały zespół włączony był do obwarowań Dolnego zamku (ul. Kafedralna 6).
- Dzwonnica, wzniesiona w roku
1539
przy starej katedrze łacińskiej pw. Św. Trójcy (ul. Kafedralna)
- Podziemia katedry,
XVI
-
XVIII
w. Rozległe dwukondygnacyjne krypty z fragmentami fresków.
- Klasztor szarytek,
XVII
w. Zbudowany w miejscu dawnej katedry. Obecnie budynek zajmuje kuria biskupa katolickiego (ul. Katedralna 17).
- Wieża Czartoryskich,
XV
w., jedyna pozostałość po obwarowaniach Dolnego zamku (ul. Dragomanowa).
- Klasztor brygidek,
1624
. Wzniesiony w stylu barokowym w miejscu pałacu
Albrechta Radziwiłła
– fundatora klasztoru. W r.
1846
р. klasztor został skasowany, najpierw mieściło się tu więzienie, a później – szkoła muzyczna. Obecnie znajduje się tu męski prawosławny klasztor Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Kijowskiego (ul. Kafedralna 16).
-
Synagoga
,
1626
-
1629
r. Była elementem Dolnego zamku i odgrywała ważną rolę w systemie obrony miasta (ul. Daniela Halickiego 33).
- Dom Puzyny,
1545
-
1546
r. — najstarszy budynek mieszkalny w mieście (ul. Kafedralna 23).
- Muzeum Ikony Wołyńskiej z unikatowymi zbiorami cennych zabytków malarstwa cerkiewnego. Wśród nich najstarsza zachowana na Ukrainie cudowna Chełmska Ikona Matki Bożej z X-XI w. - jedna z najbardziej czczonych ikon na Ukrainie (ul. Jaroszczuka 5).
TransportDworzec kolejowy
Łuck
. SportPrzed wojną w mieście działało kilka
polskich
klubów piłkarskich, m.in. Policyjny KS Łuck (czterokrotny mistrz
Wołynia
). Klub piłkarski założony w 1960 -
Wołyń Łuck
. Ludzie związani z Łuckiem-
Ołeksa Ałmazow
(
1886
-
1936
) - ukraiński działacz wojskowy
-
Czesław Berenda
(
1931
-
2010
) - polski dziennikarz
TVP
, twórca
Telegazety
-
Peter Bondra
(ur.
1968
) - słowacki hokeista, menedżer generalny reprezentacji Słowacji
- Daniel Bratkowski (zm.
1702
) - polski poeta i działacz społeczny
-
Jan Buras
(ur.
1959
) - polski duchowny katolicki, proboszcz rzymskokatolickiej parafii katedralnej, wikariusz generalny
diecezji łuckiej
-
Benedykt Chmielowski
(
1700
-
1763
) - polski ksiądz katolicki, kanonik kijowski, pisarz dewocyjny, autor
Nowych Aten
- pierwszej polskiej encyklopedii (1754–1764)
-
Alojzy Feliński
(
1771
-
1820
) - polski poeta i dramatopisarz
-
Zygmunt Szczęsny Feliński
(
1822
-
1895
) - polski święty Kościoła katolickiego, arcybiskup warszawski, profesor Akademii Duchownej w Petersburgu
- Andrzej Gladysiewicz (
1914
-
1983
) - polski duchowny katolicki, kapłan diecezji łuckiej, wikariusz w Łucku
-
Arkadiusz Jadczyk
(ur.
1943
) - polski fizyk, profesor
- Stanisław Kalabiński (
1923
-
1980
) - polski historyk, edytor, profesor
-
Ludwik Kamilewski
(ur.
1946
) - polski ksiądz rzymskokatolicki, proboszcz łucki (
1991
-
1999
, dziekan w Łucku (
1991
-
2000
)
- Barbara Kasprowicz (ur.
1936
) - polska choreograf, tancerka
- Ryszard Klisowski (ur.
1937
) - polski kompozytor, skrzypek i teoretyk muzyki, profesor
- Krzysztof Kondratowicz (ur.
1928
) - polski profesor, pułkownik, nestor polskiego
Jiu-Jitsu
-
Bolesław Kontrym
(
1898
-
1953
) - polski oficer Policji Państwowej w II RP, major Wojska Polskiego, cichociemny, żołnierz
Armii Krajowej
-
Jerzy Krasicki
(
1927
-
2004
) - polski prozaik, aktor teatralny
-
Edward Krasiński
(
1925
-
2004
) - polski rzeźbiarz, malarz
-
Mikołaj Kruszewski
(
1851
-
1887
) - polski przedstawiciel szkoły kazańskiej w językoznawstwie
-
Pantelejmon Kulisz
(
1819
—
1897
) - ukraiński pisarz, poeta, etnograf, tłumacz
-
Stefan Lewiński
(
1736
-
1806
) - ordynariusz unicki łucki
-
Wacław Lipiński
(
1882
-
1931
) - ukraiński polityk i historyk
-
Lubart
(Dymitr) (zm.
1384
) - książę włodzimierski i łucki, budowniczy zamku
-
Józef Łobodowski
(
1909
—
1988
) - polski poeta, pisarz i tłumacz. Redaktor czasopisma "Wołyń" w Łucku (
1937
-
1938
)
-
Aleksander Mardkowicz
(
1875
-
1944
) - polski pisarz, poeta, wydawca
-
Augustyn Mednis
(
1932
-
2007
) - wikariusz generalny diecezji łuckiej, kustosz Muzeum Diecezjalnego w Łucku
-
Stanisław Misakowski
(
1917
-
1996
) - polski poeta, prozaik, autor sztuk scenicznych
-
Serhij Muczak
(ur.
1981
) − ukraiński mistrz kulturystyki na Ukrainie
-
Jurij Pokalczuk
(
1941
-
2008
) - ukraiński pisarz, tłumacz, naukowiec, doktor filologii, były dyrektor międzynarodowego oddziału Związku Pisarzy Ukrainy
-
Mykoła Riabczuk
(ur.
1953
) - ukraiński krytyk i publicysta
-
Eugeniusz Robaczewski
(
1931
-
2003
) - polski aktor teatralny, filmowy i dubbingowy
- Włodzimierz Rodziewicz (
1908
-
1976
) - polski chemik, nestor chemii krzemoorganicznej w Polsce
-
Florian Siwicki
(ur.
1925
) - polski generał, szef Sztabu Generalnego LWP
- Rafał Strent (ur.
1943
) - polski malarz, profesor zwyczajny
-
Szymon Szurmiej
(ur.
1923
) - polski aktor i reżyser
-
Anatolij Tymoszczuk
(ur.
1979
) - ukraiński piłkarz
-
Jerzy Wielkoszyński
(
1930
-
2010
) - polski lekarz specjalizujący się w medycynie sportowej, jeden z najbardziej cenionych fizjologów w polskim sporcie
-
Zygmunt Wierzyński
(
1909
-?) - polski inżynier geodeta, urzędnik państwowy i działacz polityczny
-
Witold
(
1350
-
1430
) - wielki książę litewski
-
Zbigniew J. Wójcik
(ur.
1931
) - polski geolog, speleolog, profesor
-
Iwan Wyszeński
(
1545
/
1550
— ok.
1620
) - ruski pisarz-polemista
-
Oksana Zabużko
(ur.
1960
) - ukraińska pisarka, poetka i eseistka
-
Gabriela Zapolska
(
1857
-
1921
) - polska dramatopisarka, powieściopisarka, publicystka i aktorka
Zobacz też FotogaleriaUlica Bratkowskiego i Katedra | | Krawężnik przedwojenny na dzisiejszej ulicy Bratkowskiego | | | | | Cerkiew pw. Podwyższenia Krzyża Św. (Bracka) | Pomnik Tarasa Szewczenki przed Gmachem głownym Uniwersytetu Wołyńskiego |
Przypisy Źródła- Dmytro Blazejowskyj, „Hierarchy of the Kyivan Church (861-1990)”, Romae 1990, passim.
- Ks. Kazimierz Dola, „Katalog arcybiskupów i biskupów rezydencjalnych eparchii polskich obrządku grecko-unickiego od Unii Brzeskiej (1596) do roku 1945”, [w:] „Historia Kościoła w Polsce” t. II 1764-1945, cz. 2 1918-1945, Poznań-Warszawa 1979, s. 304-311.
- Іриней Назарко. “Київські і галицькі митрополити: біографічні нариси (1590-1960)”. – Рим, 1960.
Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Łuck":
Ignacy Hołowiński
...
Jan Aleksander Lipski
...
Andrzej Lipski
...
Toruń
...
Marcin Szyszkowski
...
II Rzeczpospolita
...
Zamość
...
Olsztyn
...
Obwód wołyński
...
OUN-B
Drohobycz, Sambor), Przemyśl (okręgi Przemyśl i Sanok). Ziemie Północno-Zachodnie (PZUZ)Obwody: Wołyński (okręgi Łuck, Horochów, Kowel, Chełm, Brześć), Równe (okręgi Sarny, Równe, Krzemieniec, Żytomierz).Przewodniczącym PZUZ ...
Inne lekcje zawierające informacje o "Łuck":
Hasło nie występuje w innych lekcjach!
|