Wit Stwosz
Wit StwoszTumba biskupa Piotra z Bnina w katedrze włocławskiej Pozdrowienie Anielskie z kościoła Św. Wawrzyńca w Norymberdze Grób artysty w Norymberdze Wit Stwosz, także Wit Stosz;
niem.
Veit Stoß (inne wersje imienia: Feyt, Veydt, Vit, nazwiska: Stoss, Stuos) (ur. ok.
1448
w
Horb am Neckar
, koło
Stuttgartu
, zm. jesienią
1533
w
Norymberdze
) – niemiecki rzeźbiarz, grafik i malarz, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli późnego
gotyku
w rzeźbie. Życie Wita StwoszaO najwcześniejszej edukacji artystycznej Stwosza nie wiadomo nic pewnego. Na podstawie cech jego stylu można przypuszczać, że umiejętności posługiwania się dłutem nabył w
Nadrenii
, której stolicą artystyczną był w tym czasie
Strasburg
. Na pewno miał kontakt z twórczością
Mikołaja z Lejdy
(działającego w
Strasburgu
w latach
1463
-
1467
), ale zapewne nie był jego uczniem, a tylko jednym z wielu artystów, na których Mikołaj z Lejdy wywarł wpływ. Stwosz najpewniej znał twórczość Mistrza E.S. i
Martina Schongauera
. Sferą domysłów jest dla badaczy czas również przed
1477
rokiem, a więc okres kształtowania się osobistego stylu Stwosza. Gdy przybył do
Krakowa
w 1477, aby podjąć się wykonania ołtarza głównego w najważniejszym kościele miejskim, był już w pełni ukształtowanym artystą. Pewne cechy obecne w
Ołtarzu Mariackim
wskazują, że podczas swojej podróży artystycznej Stwosz odwiedził
Niderlandy
, a w szczególności
Brukselę
. W każdym razie nie ulega wątpliwości, że znał on bardzo dokładnie twórczość
Rogiera van der Weyden
. Gdy w
1477
, za
Jana Thurzo
Stwosz przybył do
Krakowa
, zrezygnował z obywatelstwa Norymbergi. Nie wiadomo, jak długo tam mieszkał, ale w Norymberdze (przed r.
1476
) ożenił się z Barbarą Hertz, tam też urodził się jego pierwszy syn Andrzej, później zakonnik. W Krakowie urodził się
Stanisław Stwosz
. Florian był złotnikiem w
Görlitz
, Wit młodszy i Willibald byli rzeźbiarzami, Johannes malarzem i rzeźbiarzem, Martin złotnikiem w Krakowie
[1]
. Miał brata Macieja Stosza (ok.1450-1540), złotnika. Po wykonaniu Ołtarza Mariackiego oraz paru innych zamówień (m. in. nagrobków króla
Kazimierza Jagiellończyka
i biskupa
Piotra z Bnina
) Stwosz w
1496
przeprowadził się z powrotem do Norymbergi. W tym samym roku umarła jego żona Barbara. W następnych latach, prawdopodobnie na skutek zmowy dwóch kupców norymberskich, Stwosz wplątał się w poważne kłopoty. Pożyczył dużą kwotę pieniędzy jednemu z nich – Hansowi Starzedlowi – który wkrótce zbankrutował. Stwosz, nie mogąc odzyskać należnej mu sumy przed sądem, w marcu lub kwietniu
1503
podrobił weksel, na którym postawił fałszywy podpis i pieczęć. Fałszerstwo zostało wykryte, a artysta schronił się do klasztoru
karmelitów
, gdzie zakonnikiem był jego syn. Przebywając w klasztorze doszedł do ugody w sprawie weksla z jego wystawcą; ugoda ta jednak nie uchroniła go od odpowiedzialności z oskarżenia publicznego za fałszerstwo. Opuściwszy klasztor został zatrzymany
16 listopada
1503
przez straż miejską i osadzony w więzieniu. Z pomocą przyszedł jego zięć, Jörg Trummer, obywatel miasta
Münnerstadt
. Stwosz uniknął kary śmierci lub oślepienia dzięki wyjednanemu przez zięcia wstawiennictwu biskupa Würzburga Wawrzyńca z Bibra i rycerza frankońskiego Betza von Romrodt. Karę ograniczono do wypalenia mu
4 grudnia
1503
rozgrzanym żelazem piętna na obu policzkach i nakazania nieopuszczania miasta do końca życia. Zakazowi się jednak nie podporządkował i uciekł do Münnerstadt, co doprowadziło do nowego konfliktu z Radą Miejską. PotomstwoJego syn, Jan, był autorem ołtarza w kościele św. Walpurgii w
Heltau
oraz ołatarza Kościoła na Wzgórzu w
Segieszowie
[1] w
siedmiogrodzie
. Ważniejsze dzieła-
Ołtarz główny (Zaśnięcia NMP) w kościele Mariackim w Krakowie
, 1477-1489
- Rzeźby i malowidła ołtarza z kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny we wsi
Książnice Wielkie
-
Nagrobek króla Kazimierza IV Jagiellończyka (zm. 1492) w kaplicy Świętokrzyskiej katedry wawelskiej
, współpracował z nim
Jorg Huber
z
Passawy
, który wyrzeźbił kapitele baldachimu.
-
Krucyfiks w nawie południowej Kościoła Mariackiego w Krakowie fundacji Henryka Slackera
-
Chrystus w Ogrodzie Oliwnym - piaskowcowa płaskorzeźba w Muzeum Narodowym w Krakowie
około 1480-85 r.
-
Tumba Piotra z Bnina (zm. w 1494) w katedrze we Włocławku
- ok. 1493-95
-
Płyta nagrobna prymasa Zbigniewa Oleśnickiego
(zm. w 1493) w
katedrze gnieźnieńskiej
-
Modlitwa w Ogrójcu z kościoła pw. Wszystkich Świętych w Ptaszkowej (gm. Grybów, woj. Małopolskie)
ok. 1490
-
Epitafium Pawła Volckamera w kościele św. Sebalda w Norymberdze
, 1499
-
Epitafium Filipa Kallimacha w kościele Św. Trójcy
, przed 1500
-
Krucyfiks ze Szpitala Św. Ducha w Norymberdze
, ok. 1510 (obecnie w Germanisches Nationalmuseum w Norymberdze)
-
Krucyfiks Wickla z kościoła NMP w Norymberdze, 1520 (obecnie w kościele św. Sebalda)
-
Zwiastowanie NMP, kościół św. Wawrzyńca w Norymberdze, 1517/18
- prawdopodobny jest udział Stwosza przy nagrobku cesarza
Maksymiliana I
(w kościele dworskim w
Innsbrucku
), odlanego przez Gilga Sesselschreibera
-
Ołtarz Bożego Narodzenia wykonany dla kościoła karmelitów w Norymberdze
, obecnie w katedrze w
Bambergu
, 1523
CiekawostkiKronikarz polski
Jan Długosz
pisał w swoich tekstach o Wicie Stwoszu (źródło!). Wit Stwosz występuje także w książce
Antoniny Domańskiej
pt. "Historia żółtej ciżemki", a również w utworze K.I. Gałczyńskiego pt. "Wit Stwosz". Bibliografia- Piotr Skubiszewski, Wit Stwosz, Warszawa 1985
Literatura dodatkowa- Jan Białostocki, W sprawie wpływów włoskich w płycie Kallimacha "Biuletyn Historii Sztuki", XIX 1957, s. 178-182
- Adam Bochnak, Wit Stwosz w Polsce, Warszawa 1950
- Adam Bochnak, Pomnik Kallimacha, "Studia Renesansowe", I, 1956, s.129-139
- Szczęsny Dettloff, U źródeł sztuki Wita Stosza, Warszawa 1935
- Szczęsny Dettloff, Przyczynki do genealogii Wita Stosza, "Rocznik Krakowski" XXV, 1935, s. 89-107
- Szczęsny Dettloff, Kamienny krucyfiks Wita Stosza w krakowskim kościele Mariackim, "Dawna Sztuka", II, 1939
- Szczęsny Dettloff, Krakowski projekt na Ołtarz Bamberski Wita Stosza, "Rocznik Krakowski", XXVI, 1935, s. 89-107
- Szczęsny Dettloff, Zagadnienia twórcze Ołtarza Mariackiego Wita Stosza, "Rocznik Historii Sztuki", I, 1956, s. 99-236
- Szczęsny Dettloff, Ze studiów nad sztuką Wita Stosza. Późnogotyckie krucyfiksy krakowskie, "Biuletyn Historii Sztuki", XI, 1949, s. 1-42
- Szczęsny Dettloff, Czy Wit Stosz wykonał ołtarz dla Schwazu?, "Biuletyn Historii Sztuki", XI, 1949, s. 179-187
- Szczęsny Dettloff, Wit Stwosz Wrocław 1961
- Tadeusz Dobrowolski, Józef Dutkiewicz, Wit Stwosz. Ołtarz Mariacki, Warszawa 1951
- "Folia Historiae Artium", XXV, 1989 (numer monograficzny w całości poświęcony Stwoszowi)
- Zdzisław Kępiński, Wit Stwosz, Warszawa 1981
- Adam S. Labuda (red.), Wit Stwosz. Studia o sztuce i recepcji, Warszawa-Poznań 1986
- Maria Łodyńska-Kosińska Stwosz. Lata krakowskie (1477 - 1496), Warszawa 1998. «Studia Instytutu Sztuki PAN», t. 2.
- Maria Skubiszewska, Program ikonograficzny nagrobka Kazimierza Jagiellończyka w katedrze wawelskiej, "Studia do Dziejów Wawelu", IV, 1978, s. 117-206
- Piotr Skubiszewski, Rzeźba nagrobna Wita Stwosza Warszawa 1957
- Dobrosława Horzela, Adam Organisty (red.) Wokół Wita Stwosza, Katalog wystawy, Kraków 2004
- Wokół Wita Stwosza. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej w Muzeum Narodowym w Krakowie 19 – 22 maja 2005, Muzeum Narodowe w Krakowie 2006. «Studia i materiały Naukowe Muzeum Narodowego w Krakowie», [t. 2]
Linki zewnętrzne Błąd w : Istnieje znacznik <ref> , ale nie odnaleziono znacznika <references/>
Inne hasła zawierające informacje o "Wit Stwosz":
Stanisław Stwosz
...
Peter Vischer starszy
na Wawelu
oraz
epitafium Filipa Kallimacha
w
kościele dominikanów
(postać zmarłego zaprojektował Wit Stwosz). GaleriaSzkic postaci Vischera do konfesji św. SebaldaKonfesja św. SebaldaNagrobek arcybiskupa ...
Kaplica Świętokrzyska na Wawelu
tumbowo
–
baldachimowy
nagrobek Kazimierza Jagiellończyka
fundacji królowej Elżbiety, o cechach
późnogotyckich
, który wyrzeźbił
Wit Stwosz
wraz ze swoim pomocnikiem Jorgiem Huberem z Passawy (twórca scen ...
Kaplica Jana Olbrachta na Wawelu
...
Imieniny
...
Filharmonia Narodowa
...
Hiperwitaminoza
...
Wit
...
1477
na świecie3 Urodzili się4 Zmarli Wydarzenia w PolsceDo
Krakowa
z
Norymbergi
przybył
Wit Stwosz
.
25 maja
– Wit Stwosz rozpoczął pracę nad
Ołtarzem Mariackim
w ...
Kalendarium historii średniowiecza
– Pierwszy druk na ziemiach polskich (Calendarium anni Domini 1474 currentis).
1489
–
Wit Stwosz
ukończył ołtarz mariacki w
Krakowie
.
1492
– Śmierć
Kazimierza Jagiellończyka
.
1492
– ...
Inne lekcje zawierające informacje o "Wit Stwosz":
041 Kultura późnego średniowiecza w Europie (plansza 12)
...
Rolnictwo w Polsce (plansza 19)
...
Higiena i choroby układu pokarmowego (plansza 6)
...
|