Mundur ułana 2 Pułku Ułanów Legionów Polskich
Pomnik Czynu Legionów na Rynku w
Radomiu
Legiony Polskie – polskie oddziały wojskowe, którym początek dała
Pierwsza Kompania Kadrowa
utworzona
3 sierpnia
1914
w
Krakowie
z inicjatywy
Józefa Piłsudskiego
.
Historia
Powołane
16 sierpnia
1914
przez
Naczelny Komitet Narodowy
[1]. Stanowiły oddzielną formację
Armii Austro-Węgierskiej
. Skupiły polskie organizacje paramilitarne, m.in. oddziały
Związku Strzeleckiego "Strzelec"
,
Armię Polską
i
Polskie Drużyny Strzeleckie
.
Wobec niepowodzenia wywołania antyrosyjskiego powstania narodowego w
Królestwie Kongresowym
, Piłsudski podporządkował się NKN. Pod koniec sierpnia rozpoczęto werbunek do Legionów Polskich. Utworzono
Legion Wschodni
we
Lwowie
i
Legion Zachodni
w
Krakowie
[2].
Z powodu zajęcia Lwowa przez wojska rosyjskie
2 września
1914
i różnic wśród tamtejszych polityków Legion Wschodni został wkrótce rozwiązany[3]. Legion Zachodni początkowo w składzie jednego pułku pod dowództwem Piłsudskiego wziął udział w walkach jako straż tylna wojsk austriackich na linii
Nowy Korczyn
-
Opatowiec
na lewym brzegu
Wisły
. W czasie ofensywy austriacko-niemieckiej poszczególne jego bataliony wzięły udział w bitwach pod
Laskami
(
23
-
26 października
1914
),
Anielinem
(
22 października
). W dniach
16
-
19 listopada
stoczyły
bitwę pod Krzywopłotami
. Piłsudski zagrożony zepchnięciem przez wycofującą się pod naporem
Rosjan
armię austriacką na terytorium
Cesarstwa Niemieckiego
przeprowadził brawurowy manewr znany jako operacja
Ulina Mała
. Wbrew rozkazom austriackim przedarł się z częścią swojego pułku korytarzem pomiędzy wojskami rosyjskimi i austriackimi do Krakowa[4]. Po przerwie oddziały te walczyły jako osłona prawego skrzydła armii austriackiej w rejonie
Mszany Dolnej
,
Limanowej
,
Marcinkowic
,
Nowego Sącza
. W połowie grudnia
1914
sformowano z nich
I. Brygadę Legionów Polskich
[5].
I Brygada stoczyła
bitwę pod Łowczówkiem
, od marca
1915
toczyła boje nad
Nidą
. W ramach letniej ofensywy
państw centralnych
walczyła nad rzeką
Pokrzywianką
, tocząc walki pod
Konarami
(
16
-
25 maja
), na linii
Włostów
,
Ożarów
[5].
Po przekroczeniu linii Wisły przeszła na
Lubelszczyznę
(walki
4 Pułku Piechoty Legionów
pod
Jastkowem
30 lipca
–
3 sierpnia
1915
i
Kamionką
4
-
7 sierpnia
). W sierpniu walczyła na
Podlasiu
, stoczyła
bitwę nad Raśną
i
Wysokiem Litewskiem
.
Sformowany we wrześniu
1914
2 Pułk Piechoty Legionów
i
3 Pułk Piechoty Legionów
wraz z austriacką komendą Legionów Polskich zostały przerzucone w
Karpaty
.
29 października
1914
stoczyły bitwę pod
Mołotkowem
, walczyły pod
Zieloną
,
Rafajłową
,
Kirlibabą
.
W maju
1915
przeformowano je w
II Brygadę Legionów Polskich
zwaną Karpacką. Dowódcą II Brygady został płk austriacki Ferdynand Küttner. W jej skład weszły
2 Pułk Piechoty Legionów
,
3 Pułk Piechoty Legionów
, oddział kawalerii i
dyon
artylerii. Brygada walczyła na
Bukowinie
(
szarża 2 Pułku Ułanów pod Rokitną
) i nad
Prutem
. 8 maja
1915
utworzono
III Brygadę Legionów Polskich
w składzie:
4 Pułk Piechoty Legionów
i
6 Pułk Piechoty Legionów
.
W październiku
1915
wszystkie trzy brygady (stan osobowy: I Brygada-ok. 5500, II Brygada – ok. 5000, III Brygada ok. 6000) rzucono na front na
Wołyniu
. Jesienią
1915
wzięły udział w walkach nad
Styrem
, gdzie stoczyły
bitwę pod Kostiuchnówką
. W czasie
ofensywy Brusiłowa
walczyły nad
Stochodem
[5].
W okresie od
20 września
1916
do
19 lutego
1918
Legiony Polskie nosiły oficjalną nazwę: Polski Korpus Posiłkowy.
Struktura organizacyjna
Pułkownik Józef Piłsudski ze swoim sztabem przed Pałacem Gubernialnym w Kielcach w 1914
Przemarsz Pierwszej Kompanii Kadrowej przez Kielce w 1914
Piłsudski i jego oficerowie w 1915
Piłsudski w czasie I wojny światowej
Początkowo istniały dwa legiony:
Później przeformowano je w trzy brygady:
Brygady podlegały austriackiemu dowództwu Legionów Polskich w osobach:
Skład Legionów Polskich w 1916
Skład Legionów Polskich (stan z dnia
6 sierpnia
1916
):
Komenda Legionów:
Poszczególne jednostki:
Działania zbrojne
Podczas
I wojny światowej
Legiony Polskie brały udział w walkach z armią rosyjską (najważniejsze stoczone bitwy):
Rozwiązanie formacji
20 września
1916
Legiony przeformowano w
Polski Korpus Posiłkowy
.
10 kwietnia
1917
oddziały legionowe zostały ponownie przeformowane w
Polską Siłę Zbrojną
(Polnische Wehrmacht). Gdy większość żołnierzy (z I i III Brygady)
odmówiła przysięgi na wierność obcym monarchom
, oddziały te zostały częściowo rozwiązane. Legionistów (byłych poddanych rosyjskich) internowano w obozach w
Beniaminowie
(oficerowie) i
Szczypiornie
(podoficerowie i szeregowcy). Pozostali, którzy odmówili przysięgi, a posiadali obywatelstwo austriackie, zostali wcieleni do wojska austro-węgierskiego i wysłani na front włoski. Legioniści, w tym zdecydowana większość II Brygady, którzy złożyli przysięgę zostali także przekazani pod dowództwo austriackie jako
Polski Korpus Posiłkowy
. Formacja istniała do
pokoju brzeskiego
z Ukrainą. W proteście przeciwko warunkom tego traktatu żołnierzy PKP, pod wodzą Józefa Hallera dokonali przejścia linii frontu pod Rarańczą w nocy z
15
na
16 lutego
1918
. Legioniści, którym nie udało się przebić na stronę rosyjską byli internowani w obozach na
Węgrzech
w miejscowościach
Marmaros-Sziget
i
Huszt
. Przywódcy buntu w PKP w tym m.in. ks.
Józef Panaś
, płk
Włodzimierz Zagórski
oraz mjr
Roman Górecki
byli sądzeni w słynnym procesie legionistów w miejscowości Marmaros-Sziget.
Oficerowie i żołnierze "królewiacy" pozostali po rozbiciu Legionów w szeregach
Polskiej Siły Zbrojnej
dotrwali do listopada 1918 dając początek Wojsku Polskiemu.
Ciekawostki
- Początek pułkowi ułanów Władysława Beliny Prażmowskiego (beliniakom) dał
7-osobowy patrol
, który dwiema bryczkami wyruszył na zwiad na terytorium wroga i zdobył 5 koni. Pozostali ułani nosili siodła na plecach, zanim nie zdobyli wierzchowców wroga.
Przypisy
- ↑ Mała encyklopedia wojskowa,
Warszawa
,
1970
, s. 163
- ↑ Mała encyklopedia wojskowa, s. 163-164.
- ↑
Wacław Jędrzejewicz
, Józef Piłsudski 1867-1935, życiorys,
Warszawa
2002
, s. 43.
- ↑ Wacław Jędrzejewicz, op. cit. s. 44
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Mała encyklopedia wojskowa, s. 164
Zobacz też
Literatura
- Ryszard Bratkowski, Zdzisław Bitner, "Żołnierze Legionów Polskich (1914–1917) na polskich znakach pocztowych od 1918 do 2000 roku", Warszawa-Płock 2007.
- Wacława Milewska, Janusz Tadeusz Nowak, Maria Zientara, "Legiony Polskie 1914-1918", Kraków 1998.
-
Bohdan Urbankowski
, Józef Piłsudski: marzyciel i strateg, Wydawnictwo ALFA, Warsaw, 1997, , p. 155–165 (rozdział IV Legiony, podrozdział I 'Dzieje idei')
- Grzegorz Wojciechowski, "Razem przez wieki III- zrozumieć przeszłość", Wydawnictwo Nowa Era Sp. z o.o., Warszawa, 2005,
, s. 28
- August Krasicki "Dziennik z kampanii rosyjskiej 1914-1916", Inst. Wyd. PAX Warszawa 1988,
Linki zewnętrzne