Ogród Sprawiedliwych wśród Narodów Świata w Yad Vashem
Medal Sprawiedliwy wśród Narodów Świata (transkrypcja z
hebrajskiego
: Chasid Umot ha-Olam, חסיד אומות העולם) – najwyższe
izraelskie
odznaczenie cywilne nadawane nie-Żydom, przyznawane przez
Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holocaustu Yad Vashem
.
Historia
Termin Sprawiedliwy wśród Narodów Świata oznaczał pierwotnie, w żydowskiej tradycji, osoby pochodzenia nie-żydowskiego, które były dobrymi, bogobojnymi ludźmi. Według tej tradycji, wielki zestaw praw i nakazów zawartych w
Torze
, ale także w księgach
Miszna
,
Gemara
i ustnej tradycji, odnosi się tylko do Żydów, którzy odziedziczyli powinności po swoich przodkach. W przeciwieństwie do nich nie-Żydzi powinni przestrzegać jedynie prostych i oczywistych, niemal powszechnie przyjętych praw
Noego
, ustanowionych po potopie, jak zakaz zabijania ludzi czy jedzenia surowego mięsa zwierząt.
Judaizm
naucza, że "jeśli człowiek niszczy jedno życie, to jest tak, jak gdyby zniszczył cały świat. A jeśli człowiek ratuje jedno życie, to jest tak, jak gdyby uratował cały świat" (
Talmud
Babiloński, Sanhedryn, 37a).
Zasady i kryteria
Medal
i dyplom zostały powołane dekretem
Knesetu
w
1963
. Na medalu widnieje właśnie pochodzący z
Talmudu
napis "Kto ratuje jedno życie – ratuje cały świat".
Kapituła instytutu pamięci
Yad Vashem
przyznaje wyróżnienie osobom i
rodzinom
(uhonorowano również francuskie miasteczko
Le Chambon-sur-Lignon
), które z narażeniem własnego życia ratowały Żydów z
Holocaustu
podczas
II wojny światowej
. Uprawnieni do składania wniosków o przyznanie tytułu "Sprawiedliwego" są sami uratowani albo ich bliscy. Dawniej, poza medalem i dyplomem Sprawiedliwym przysługiwało także prawo do zasadzenia własnego
drzewa
w parku otaczającym siedzibę instytutu, jednak z powodu braku miejsca zwyczaju zaniechano.
Osoba uznana za Sprawiedliwego jest odznaczana specjalnie wybitym medalem noszącym jej imię i nazwisko, dyplomem honorowym i przywilejem wpisania nazwiska na Murze Honorowym w Ogrodzie Sprawiedliwych w Yad Vashem. Odznaczenia są nadawane w trakcie podniosłej
ceremonii
w
Izraelu
lub w kraju zamieszkania tej osoby, gdzie działają
dyplomatyczni
przedstawiciele Izraela. W ceremoniach tych uczestniczą przedstawiciele miejscowego rządu i są one zawsze relacjonowane przez media. Ustawa o Yad Vashem upoważnia instytut Yad Vashem do nadania Sprawiedliwemu, w uznaniu jego zasług,
honorowego obywatelstwa
państwa Izrael, a jeśli już nie żyje, nadania mu pamiątkowego obywatelstwa.
Każda osoba, którą uznano za Sprawiedliwego wśród Narodów Świata, jest uprawniona do otrzymania od Yad Vashem stosownego
certyfikatu
. Jeśli osoba ta nie żyje, jej
krewny
może wystąpić o nadanie jej pamiątkowego obywatelstwa. Do chwili obecnej (stan na
1 stycznia
2004
roku) odznaczenie otrzymało 21320 osób, licząc z członkami rodzin, którzy wzięli udział w 8000 udokumentowanych przypadkach ratowania Żydów. Polityką Yad Vashem jest kontynuowanie programu tak długo, jak długo wnoszone są prośby o przyznanie tego tytułu, wsparte mocnymi dowodami, spełniającymi wyznaczone kryteria.
Ważne kryteria:
- Uratowany musi być Żydem, a osoba, która ocaliła mu życie, nie może być narodowości żydowskiej.
- Z uratowaniem życia nie mogła się wiązać jakakolwiek rekompensata dla wybawcy.
- Pospieszenie na ratunek musiało wiązać się z jakimś ryzykiem dla życia lub wolności wybawcy.
Liczba wniosków o przyznanie tytułu wynosi około 600 rocznie, z czego około 20 proc. jest odrzucanych.
Sprawiedliwy mieszkający w Izraelu otrzymuje co miesiąc wsparcie finansowe w wysokości średniej pensji. Dodatkowo przyznawany jest jemu i jego współmałżonkowi 8-dniowy zasiłek zdrowotny i zapewniane są darmowe usługi zdrowotne, w oparciu o izraelskie prawo ubezpieczeniowe. Obecnie jest to kilkadziesiąt osób.
Sprawiedliwy, który cierpi kłopoty finansowe, jest wspierany, niezależnie od miejsca zamieszkania, przez fundację Jewish Foundation for the Righteous, założoną w
Nowym Jorku
organizację
filantropijną
. Anne Frank Fonds, z siedzibą w
Bazylei
w
Szwajcarii
, wyszukuje osoby potrzebujące pomocy medycznej.
Statystyka
oraz 28 innych państw
Łącznie: 23226 osób (wobec 22765 w styczniu 2009 r. i 21758 w styczniu 2008 r.). Źródło: Yad Vashem.
Zobacz też
Bibliografia
- K. Madaj, Sprawiedliwi wśród Narodów Świata, w: Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej. Teki edukacyjne IPN, red. Kamila Sachnowska, Warszawa 2008, s. 18.
Linki zewnętrzne