Arthur Koestler (urodzony
5 września
1905
w
Budapeszcie
- popełnił
samobójstwo
3 marca
1983
w
Londynie
) - angielski pisarz i dziennikarz, pochodzenia
węgierskiego
.
Koestler był z pochodzenia
zasymilowanym
Żydem
. Był
poliglotą
. Już w wieku 10 lat płynnie mówił po
węgiersku
(po matce),
niemiecku
(używany przez rodzinę),
angielsku
i
francusku
. Znał także
jidysz
, aby rozmawiać z dziadkiem. Później w
Palestynie
i
ZSRR
opanował
hebrajski
i
rosyjski
. Wykształcenie
inżynierskie
zdobył w
Wiedniu
, był dziennikarzem w Palestynie i ZSRR.
W
Berlinie
w
1931
wstąpił do partii komunistycznej, lecz opuścił ją w
1938
. Rozczarowanie do
komunizmu
zrelacjonował w The God That Failed w
1950
. Swoje przeżycia jako
nazistowskiego
więźnia przedstawił w Scum of the Earth (
1941
).
Pod koniec życia zainteresował się
parapsychologią
. W
testamencie
przeznaczył fundusze na utworzenie uniwersyteckiej katedry parapsychologii w
Edynburgu
. Był członkiem Stowarzyszenia Dobrowolnej
Eutanazji
.
W 1976 u Koestlera zdiagnozowano
chorobę Parkinsona
, a trzy lata później
przewlekłą białaczkę limfatyczną
w jej stadium terminalnym. Wraz z żoną w 1983 roku w Londynie popełnił samobójstwo.
Jego najgłośniejszą powieścią była Darkness at Noon (Ciemność w południe), poświęcona
wielkiej czystce w ZSRR
w latach 1934-1939, wydana w
1940
(polskie wydanie na emigracji w
1949
). Stanowi ona próbę analizy psychologicznej samooskarżania się w trakcie
moskiewskich procesów pokazowych
okresu wielkiego terroru. Jej główny bohater - Rubaszow - wysokiej rangi bolszewik uwięziony w trakcie wielkiej czystki decyduje się na publiczne kłamliwe samooskarżanie się w imię dobra partii komunistycznej i jej dziejowej misji. Postać Rubaszowa była wzorowana na autentycznych postaciach tego okresu - łączy w sobie elementy osobowości i zachowania
Karola Radka
,
Nikołaja Bucharina
i
Jurija Piatakowa
. Psychologiczna analiza Koestlera (który osobiście represji nie doświadczył) zawarta w powieści była kwestionowana przez autentycznych więźniów tego okresu (
Aleksander Weissberg-Cybulski
,
Gustaw Herling-Grudziński
i in.).
Wybrane dzieła
- The Thirteenth Tribe 1976, - książka stawiająca tezę, że większość współczesnych
Żydów
aszkenazyjskich
wywodzi się od
Chazarów
- Ciemność w południe, Warszawa
1990
,
- Call-Girls, 2006, Bellona, - opowieść o fikcyjnej konferencji naukowej poświęconej ocaleniu świata, pokazująca niektóre patologie świata nauki, takie jak brak samokrytycyzmu, mody intelektualne i utarte schematy myślowe, nakazujące ogółowi wyznawać nawet teorie nie przystające do rzeczywistości
- Lunatycy, 2002, Zysk i S-ka, - popularnonaukowa rozprawa o tym, jak ewoluowały teorie
kosmologiczne
od czasów antycznych do
Galileusza
i
Newtona
, co jest także pretekstem do poruszenia roli autocenzury, polityki i religii w badaniach naukowych.