|
Brama Brandenburska dniem... |
Brama Brandenburska dniem...
|
...i nocą |
...i nocą
Kwadryga – zwieńczenie bramy
Brama Brandenburska – zabytkowa budowla w
Berlinie
, jeden z charakterystycznych punktów miasta, zaprojektowana przez niemieckiego architekta, pochodzącego z
Kamiennej Góry
Carla Gottharda Langhansa
.
Budowana po
wojnie siedmioletniej
, w czasach umacniania
Prus
(kiedy w
Polsce
trwał
Sejm Czteroletni
), w roku
rewolucji francuskiej
została wzbogacona
kwadrygą
, którą powoziła naga wówczas
Wiktoria
, bogini zwycięstwa uwieńczona dębowymi liśćmi. Na biało pomalowana budowla nazwana została wtedy Bramą Pokoju.
Brama Brandenburska jako symbol Pokoju i Wolności od
3 października
1990
, w rocznicę
Zjednoczenia Niemiec
, jest znowu w swej oryginalnej formie. Remont tej historycznej budowli trwał dwa lata.
Zabytek znajduje się na niemieckich rewersach monet 10, 20 i 50 eurocentów jako symbol zjednoczenia państwa niemieckiego.
Architektura
Brama Brandenburska ma wysokość 26 m, szerokość 65,5 m i głębokość na 11 m. Wybudowano ją w stylu
wczesnoklasycystycznym
z piaskowca łabskiego, który wydobywała berlińska firma kamieniarska Zeidler & Wimmel. Została ukształtowana na wzór
propylei
akropolu ateńskiego
. W bramie jest pięć przejazdów, z których środkowy jest odrobinę szerszy od innych, oraz dwie przybudówki. Po obu stronach Bramy znajduje się po sześć 15-metrowych kolumn w stylu doryckim z jońskim rowkowaniem. Bazy kolumn mają średnice 1,75 m.
Attyka
i filary dzielące przejazdy są pokryte
reliefami
, które przedstawiają min. czyny
Herkulesa
. W obu przybudówkach stoją wielkie posągi przedstawiające
Marsa
, chowającego miecz do pochwy i boginię
Minerwę
z lancą. Modele obu rzeźb zostały wykonane przez
Johanna Gotfryda Schadowa
w 1792 r. Mars został wykonany przez Carla Friedericha Wichmanna, a Minerwa – Johana Daniela Metzlera. Figury zostały zniszczone podczas II wojny światowej i zastąpiono je w latach 1951/1952 kopiami wykonanymi przez zespół rzeźbiarski Kranolda.
Po obu stronach bramy znajdowały się od zawsze przybudówki dla straży i celników. Po zniesieniu Berlińskiego muru cłowo-akcyzowego na przełomie 1867/68, przybudówki zastąpiono
kolumnadami
. Wykonał je uczeń szkoły schinkelowskiej Heinrich Strack w 1868. Nowe kolumnady komponowały się o wiele lepiej z bramą.
Zwieńczenie Bramy stanowi 5 metrowa miedziana rzeźba, którą także wykonał Schadow. Przedstawia ona uskrzydloną boginię zwycięstwa, która kieruje
kwadrygę
do miasta.
Historia
Budowa
Brama Brandenburska w 1764, widok na zachód w stronę Zoo
Wraz z berlińskim murem celnym, powstała w 1734 poprzedniczka obecnej Bramy Brandenburskiej, która służyła ówcześnie jako brama miejska na drodze biegnącej w stronę
Brandenburga
. W związku z rozbudowywaniem muru, z rozkazu króla stworzono od podstaw nową bramę, która miała zarazem upamiętniać jego umarłego niedawno poprzednika –
Fryderyka II
, którego blask miał spaść także na jego następców.
W 1793 ustawiono na Bramie figurę kwadrygi powożonej przez uskrzydloną boginię
Nike
(ew.
Wiktorię
). Istnieje teoria, że kwadrygą powozi bogini pokoju
Ejrene
, lecz jest ona z wielu powodów mało prawdopodobna. Jednym z nich jest fakt, że Ejrene nigdy nie była przedstawiana ze skrzydłami. Są też inne dowody, jak choćby protokół między Langhansem i Schadowem z 13 marca 1789, jednoznacznie wskazują na Wiktorię.
Uprowadzenie i powrót Kwadrygi
Obraz Viktoria! – Die Rückkehr der Quadriga 1814 autorstwa (Zwycięstwo! – Powrót Kwadrygi) Rudolfa Eichenstaedta
Po
bitwie pod Jeną-Auerstedt
Napoleon
zabrał kwadrygę do Paryża, gdzie zamierzał ją umieścić na stałe, nie doszło jednak do tego z powodu obalenia dyktatora. Po zajęciu Paryża gen.
Ernst von Pfuel
został komendantem pruskiego sektora stolicy Francji. Jemu to właśnie zawdzięczają berlińczycy powrót Wiktorii na Bramę. W 1814 ludzie
Blüchera
zapakowali Kwadrygę w skrzynie i odesłali do Berlina, gdzie ją odrestaurowano. Podczas renowacji uzupełniono ukoronowanego orła pruskiego siedzącego na wieńcu dębowym o nowy symbol władzy – zaprojektowany przez
Karla Friedricha Schinkela
–
Krzyż Żelazny
. Wraz z likwidacją Muru Celnego w latach 80. XIX w. rozebrano prawie wszystkie ówczesne bramy miejskie. Jedyną istniejącą po dziś dzień jest Brama Brandenburska.
Kres czasów cesarzy
Środkowy przejazd bramy był zarezerwowany wyłącznie dla członków rodziny cesarskiej, ich osobistych gości oraz członków rodu Pfuel, aż do abdykacji cesarza
Wilhelma II
w 1918.
Narodowy socjalizm
30 stycznia 1933
SA
świętowało przejęcie władzy przez
narodowych socjalistów
wieczornym przemarszem z pochodniami, którego trasa prowadziła m.in. przez Bramę.
Podczas II wojny światowej wykonano odlew gipsowy kwadrygi. Podczas bitwy o Berlin, została ona kilkukrotnie ostrzelana przez wojska niemieckie, po tym jak zawieszono przy niej czerwoną flagę. W wyniku ostrzału figura uległa zniszczeniu, a jedyną częścią, jaka pozostała w całości, była głowa jednego z koni (znajduje się on obecnie w
Märkisches Museum
w Berlinie). Także przybudówki bramy zostały mocno zniszczone.
Odbudowa po wojnie
Berliński magistrat orzekł 21 września 1956, że jedyna zachowana brama miejska ma zostać odbudowana. Obie części miasta współpracowały przy odbudowie, mimo wielu sprzeczek i wzajemnych oskarżeń. Rekonstrukcja została zakończona 14 grudnia 1957. Radni Berlina wschodniego ustalili jednak, że kwadryga ma być pozbawiona orła i Żelaznego Krzyża, jako że były one symbolami pruskiego
militaryzmu
.
Czasy podziału
Prezydent Stanów Zjednoczonych
Ronald Reagan
w Berlinie Zachodnim podczas przemowy w 1987
Podczas odrestaurowywania, czerwiec 2001
Budowa
Muru Berlińskiego
13 sierpnia 1961 spowodowała, że brama stanęła na środku obszaru granicznego i nie można było jej przekroczyć ani z części wschodniej ani zachodniej. Jedynie NRDowskie służby graniczne, personel Centrum informacyjnego przy Bramie Brandenburskiej oraz odwiedzający (zazwyczaj goście państwowi NRD) zmierzający na platformę widokową mogli się zbliżyć do budowli.
Trafne było późniejsze spostrzeżenie prezydenta Niemiec
Ryszarda von Weizsäckera
Jak długo Brama Brandenburska pozostanie zamkniętą, tak długo sprawa Niemiec zostanie otwarta. 12 czerwca 1987, prezydent USA
Ronald Reagan
, podczas swej wizyty w Berlinie powiedział przed Bramą: Panie Gorbaczow, niech pan otworzy tą bramę! Panie Gorbaczow, niech pan zburzy ten mur![1]
Upadek Muru
Mur berliński
upadł po 28 latach istnienia, w czasie pokojowej rewolucji w Niemczech, tzw. Wendy, będącej częścią
Jesieni Ludów w 1989 r.
Wraz z upadkiem muru, 22 grudnia 1989 r. odbyło się uroczyste otwarcie Bramy Brandenburskiej, w którym uczestniczyło ponad 100 tys. osób. Krótko po tym usunięto całkowicie także pozostałe umocnienia graniczne.
W czasie nocy sylwestrowej 1989/1990, grupa ludzi wdrapała się na szczyt Bramy i pozbawiła kwadrygę kilku części (min.
ogłowia
). Wykonane w związku ze zdarzeniem oględziny wykazały istnienie o wiele poważniejszych zniszczeń: od budowy Muru nie wykonywano żadnych prac konserwatorskich przy kwadrydze, przez co większość wewnętrznych, stalowych części było mocno przerdzewiałych. Z tego powodu natychmiastowo zdemontowano i odnowiono figurę, a podczas prac renowacyjnych oddano kwadrydze Krzyż Żelazny i orła. Koszty utrzymania kwadrygi wynoszą rocznie około 200 tys. euro.
Także brama, a głównie jej części z piaskowca wymagały znacznego remontu. 3 października 2002 roku, po 22-miesięcznej renowacji, odbyło się uroczyste odsłonięcie odnowionego monumentu.
Włączenie do ruchu drogowego
W latach 90. XX w. wielokrotnie prowadzono w Berlinie dyskusje na temat otwarcia Bramy dla ruchu drogowego. Głównym argumentem przeciw były zniszczenia jakie spaliny samochodów wywoływałyby w piaskowcu oraz fakt, iż planowano zamknąć
Plac Paryski
dla ruchu drogowego. Obecnie Brama Brandenburska jest zamknięta dla komunikacji samochodowej. Pojawiają się jednak propozycje, by wydawać za opłatą specjalne zezwolenia dla pojedynczych przejazdów (np. dla nowożeńców).
Pokój Ciszy
W północnej przybudówce znajduje się od 1994 pokój do
medytacji
, zbudowany na wzór "Pokoju Ciszy", jaki kazał utworzyć
Dag Hammarskjöld
dla siebie i swych współpracowników w kwaterze ONZ w Nowym Jorku. Celem było stworzyć miejsce dla cichego zastanowienia, pośród wielkomiejskiego gwaru. Jest to miejsce tolerancji między narodami i religiami oraz miejsce
pokoju
[2]
Brama Brandenburska chronologicznie
Odwzorowania i reprodukcje
Brama Brandenburska jest często używana jako symbol niemieckiej jedności:
Brama widnieje na rewersach niemieckich monet euro o nominale 10, 20 i 50 centów. Znajdowała się także na rewersie banknotów 5-markowych ostatniej serii. Istniała także seria znaczków pocztowych wydawana przez Pocztę niemiecką, poświęcona tej budowli.
W parku rozrywkowym Phantasialand pod Brühl istnieje reprodukcja Bramy Brandenburskiej. Służy ona za wejście do najstarszej części parku, uproszczonej reprodukcji miasta Berlin. Brama jest wybudowana w skali 1:2 i znacznie uproszczona.
Brama na rewersie niemieckich monet 50-
centowych
| | Znaczek pocztowy z serii Brama Brandenburska, wydawany od 1966 r. | |
Zobacz też
Atrakcje turystyczne Berlina
Przypisy
- ↑ Mr. Gorbachev, open this gate! Mr. Gorbachev, tear down this wall!
- ↑ (
niem.
)Pokój Ciszy w Berlinie:
Ziele
Źródła
- Peter Feist: Das Brandenburger Tor. (Der historische Ort Nr. 33) Kai Homilius Verlag, Berlin 1997, 2. Auflage 2004, (
Leseprobe
).
- Laurenz Demps: Das Brandenburger Tor – Ein Symbol im Wandel. Verlagshaus Braun, Berlin 2003, 1. Auflage, .
- Heike Werner: Architektur und Geschichte in Deutschland, Heike Werner Verlag, München (Deutschland), , 2006; S. 94-95.