Plan Roskilde z ok. 1900 r.: nr 4 oznaczono katedrę
Zabudowa z pocz. XX w. w centrum miasta
Roskilde –
duńskie
miasto
i gmina położone na wyspie
Zelandia
, 30
km
na zachód od
Kopenhagi
, w regionie Zelandia (Sjælland). Obecnie miasto liczy ponad 45 tys. mieszkańców i funkcjonuje jako miasto satelickie Kopenhagi. Roskilde leży na ruchliwej trasie kolejowej z Kopenhagi na
Jutlandię
, obsługiwanej przez liczne połączenia lokalne i dalekobieżne. W mieście znajduje się też krajowe lotnisko cywilne, z reguły nie obsługujące ruchu turystycznego.
Miasto jest położone na południowym wybrzeżu
fiordu
Roskildefjord. Do głównych atrakcji turystycznych należą muzeum-skansen poświęcony
wikingom
i
gotycka
katedra
, miejsce pochówku
monarchów duńskich
.
Historia
Do 1536 r.
Okolice Roskilde były zamieszkane przez człowieka już przed ok. 12 000-14 000 lat temu. W VI w. na brzegach fiordu na miejscu obecnego miasta istniały siedliska ludzkie tworzące osady portowo-handlowe. Odnośnie najwcześniejszych początków miasta zachowały się skąpe przekazy pisane. Najważniejszym jest kronika
Adama z Bremy
(XI w.), z której dowiadujemy się o pierwszym pochówku królewskim w kościele istniejącym na miejscu obecnej katedry w Roskilde, gdzie ok. 987 r. pogrzebano króla
Haralda Sinozębego
, który zmarł na
Wolinie
. Siedem lat wcześniej Harald Sinozęby przeniósł stolicę kraju z
Jelling
do Roskilde i wybudował w mieście rezydencję królewską i kościół (późniejszą katedrę), w którym później spoczął. Ok. 1020 r. miasto stało się siedzibą biskupa, a wkrótce i centrum Kościoła duńskiego. W 1070 r. Adam z Bremy nazwał Roskilde największym miastem Zelandii i królewską rezydencją Duńczyków. W XII w. miasto było otoczone wałami i fosą. W mieście znajdowało się wtedy 12 kościołów i 6 klasztorów.
W 1157 Roskilde stało się widownią bratobójczej walki o władzę tzw. krwawej łaźni w Roskilde, kiedy to w mieście zamordowany został z rozkazu króla
Swena Grade
król
Kanut
. Okres ten był jednak pomyślny dla gospodarczego rozwoju miasta. Zainicjowano wtedy budowę nowej katedry, którą ukończono w sto lat później. Roskilde było wtedy także intelektualnym centrum przeduniwersyteckiej Danii. Działał tutaj najsłynniejszy duński kronikarz Saxo Grammaticus, istniała znana z wysokiego poziomu nauczania szkoła katedralna. W 1319 r. w Roskilde zmarł król
Eryk Menved
. Miasto utraciło funkcje stołeczne kiedy w 1443 r. król
Krzysztof III
przeniósł swoją siedzibę do Kopenhagi, a w 1536 r. to samo zrobił biskup. Od tego czasu datowany jest stopniowy upadek znaczenia miasta i stagnacja gospodarcza, mimo ratyfikacji w 1419 r. przywilejów królewskich i zwolnienia kupców z Roskilde od ceł na terenie całej Danii, poza Skanią. Oznaką upadku znaczenia miasta był też fakt założenia pierwszego duńskiego uniwersytetu w Kopenhadze, a nie w Roskilde. Port w fiordzie w Roskilde okazał się zbyt płytki dla większych statków, które omijały miasto i zawijały do Kopenhagi. Ostatnim aktem przesądzającym o upadku znaczenia miasta była
reformacja
i niepokoje społeczne przez nią wywołane. W Roskilde doszło do splądrowania pałacu ostatniego katolickiego biskupa Roskilde i uwięzienia jego osoby, a wiele kościołów i klasztorów zostało zburzonych. Roskilde stoczyło się z pozycji centrum politycznego i duchowego kraju do roli miasta prowincjonalnego.
Lata 1536-1850
Po zapaści spowodowanej reformacją, mimo że miasto nigdy już nie odzyskało wiodącej pozycji z wieków poprzednich, powoli jednak zaczęła wychodzić ze stagnacji gospodarka. Roskilde nadal odgrywało ważną rolę centrum handlowego środkowej Zelandii. Oprócz cotygodniowych targów odbywały się tutaj 2 wielkie targi doroczne. Położenie miasta na trakcie prowadzącym z zachodu kraju do
Kopenhagi
pozwalało miastu utrzymać pewną pozycję gospodarczą w skali kraju. Rozwój gospodarczy, który przyczynił się do wzrostu dobrobytu miasta został przerwany w połowie XVII w. wojnami prowadzonymi wtedy przez Danię. Roskilde stało się miastem garnizonowym i zostało obłożone ciężarami obsługiwania stacjonujących w prywatnych domach żołnierzy. Na dodatek gwałtowne pożary trawiły miasto w 1647 i 1660 r. Podczas epidemii zarazy w latach 1652-1654 zmarło 20% mieszkańców. W 1658 r. Dania przeżyła najazd szwedzki. Miasto zostało okupowane przez Szwedów i złupione, mimo podpisanego w Roskilde
pokoju duńsko-szwedzkiego
. Przez następne 2 lata stacjonujący w mieście Szwedzi bezlitośnie ogałacali mieszkańców z zasobów żywności, pieniędzy i innych. Po wycofaniu się Szwedów w 1660 r. miasto weszło w okres głębokiej zapaści gospodarczej trwającej przez najbliższe 40 lat, spowodowanej wojną, nadmiernymi podatkami i brakiem zainteresowania króla udzieleniem pomocy miastom prowincjonalnym, mimo petycji mieszkańców wręczonej osobiście
Chrystianowi V
w 1679 r. W Roskilde było wtedy wiele zrujnowanych i opuszczonych domów, na odbudowę których nie było środków własnych.
Na pocz. XVIII w. sytuacja miasta zaczęła się powoli poprawiać, ale nie trwało to długo. W 1711 r. w mieście wybuchła zaraza, która pochłonęła ok. 200 z 1200 mieszkańców. A w latach 1731 i 1735 miasto zostało strawione przez dwa wielkie pożary. Przepadły wtedy archiwa miejskie przechowywane w ratuszu, a wraz z nimi spora część historii Roskilde. Tym razem miasto uzyskało jednak pomoc finansową od państwa i tylko dzięki niej udało się przeprowadzić jego odbudowę. W 1753 r. dokonano spisu ludności, który wykazał 1 550 mieszkańców w Roskilde (w 1696 r. miasto miało jedynie 972 mieszk.). W latach 1770-1773 wybudowano nową drogę łączącą Roskilde z Kopenhagą. Miasto miało wtedy charakter osady rolniczo-handlowej. Ten spokojny okres w historii Roskilde skończył się w 1807 r., kiedy po zawarciu przymierza duńsko-francuskiego, wojska brytyjskie pod dowództwem generała Wellesleya okupowały miasto. Musiały się jednak wycofać, a ich miejsce w 1808 r. zajęły oddziały hiszpańskie w służbie
Napoleona
. Po zakończeniu wojen napoleońskich nastąpił spokojny okres w historii miasta, które stopniowo zaczynało rosnąć, zarówno pod względem gospodarczym jak i w liczbie mieszkańców. W 1817 r. Roskilde liczyło 2100 mieszk., w 1840 r. - 3138. W 1828 r. założona została lokalna gazeta Roeskilde Avis, kasa oszczędnościowa (1833) i Towarzystwo Upiększania Miasta. W 1838 r. wracający z
Rzymu
Bertel Thorvaldsen
zaszczycił miasto swoją wizytą. W 1847 r. Roskilde zostało połączone z Kopenhagą koleją żelazną. Podróż trwała 4 godz. (obecnie 30 minut).
Od 1850 r.
Druga połowa XIX w. była okresem industrializacji Roskilde. Powstało tutaj wiele różnych zakładów przemysłowych. W 1872 r. miasto dysponowało 19 zakładami zatrudniającymi 199 osób. Były wśród nich: fabryka papieru, odlewnia żelaza i fabryka maszyn. W 1919 r. liczba zakładów przemysłowych w mieście wzrosła do 30, a liczba zatrudnionych do 689. Był to też okres rosnących napięć i konfliktów społecznych. W latach 1875-1905 w Roskilde odnotowano 26 strajków najczęściej na tle płacowym. W II poł. XIX w. Roskilde posiadało połączenie morskie (promy pływające wzdłuż fiordu) z resztą wyspy. Wraz z rozbudową kolei straciło ono jednak na znaczeniu i zostało w końcu zlikwidowane, a Roskilde stało się ważnym centrum kolejowym na Zelandii. W 1867 r. ze stacji w Roskilde odjechało niemal 69 tys. pasażerów, a w 1918 r. liczba ta wynosiła nieco poniżej 400 tys.
Najważniejszym wydarzeniem historycznym dla miasta w XX w. był wybuch wojny i okupacja niemiecka w kwietniu 1940 r. W sierpniu 1943 r., po zerwaniu współpracy przez rząd duński z Niemcami, w mieście zaczęły powstawać zalążki ruchu oporu: ukazywała się podziemna prasa, odbierano zrzuty lotnicze w pobliżu miasta. W maju 1945 r. miasto zostało wyzwolone przez oddziały brytyjskie. Okres powojenny charakteryzował się dynamicznym rozwojem gospodarczym zapoczątkowanym w 1947 r. W mieście powstawały nowe dzielnice mieszkaniowe, co sprawiło, że liczba mieszkańców osiągnęła 30 tys. już w 1958 r. Trend ten był kontynuowany w latach następnych. Dramatycznym wydarzeniem był pożar katedry w 1968 r. W
1972
r. Roskilde stało się miastem uniwersyteckim, otrzymując wyższą uczelnię (
Uniwersytet Roskilde
, RUC), która dzisiaj jest popularnym ośrodkiem kształcenia studentów duńskich i zagranicznych, w tym Polaków (zob.
Uczelnie wyższe w Danii
). Każdego lata, począwszy od
1971
, w mieście organizowany jest jeden z największych w Europie festiwali muzyki rockowej.
Zabytki i atrakcje turystyczne
-
Katedra
(Domkirke) - w 1995 r. wpisana na
listę światowego dziedzictwa UNESCO
.
- Kościół NMP (Vor Frue Kirke) - wg
Saxo Grammaticusa
kościół powstał w XI w., a ok. 1160 r. przy kościele wyrósł klasztor żeński. Obecnie istnieje jedynie kościół, gotycki, jednonawowy z wieżą. Świątynia została przebudowana w XIII w., kiedy dobudowano też wieżę. Po pożarze w 1599 r. kościół został odbudowany w nieco skromniejszej postaci, a podczas przebudowy w XIX w. jego powierzchnia została jeszcze bardziej zredukowana.
- Kościół św. Jakuba (Skt. Ibs Kirke) - z XII w. Jako kościół funkcjonował do 1808, kiedy został zamieniony na szpital. W 1815 r. został sprzedany kupcowi, który kazał rozebrać wieżę, chór kościoła i kruchtę. Budynek służył jako magazyn. Od 1884 r. budynek stoi nieużywany.
- Kościół św. Jerzego na Górce (Skt. Jørgensbjerg Kirke) - w średniowieczu był kościołem parafialnym, portowym oraz szpitalnym. Został wybudowany w XII w. w stylu romańskim, później dobudowano gotycką wieżę i kruchtę.
- Ratusz (Rådhus) - pochodzi z 1885, ale wieża jest pozostałością gotyckiego kościoła św. Wawrzyńca. Budynek ratusza zaprojektowano w stylu neogotyckim przypominającym architekturę wieży.
-
Muzeum Roskilde
(Roskilde Museum) - lokalne muzeum historyczne zajmujące się gromadzeniem eksponatów z historii miasta i okolic.
- Pałac Królewski (Det Kongelige Palæ) - pałac mieszczący się obok katedry. Powstał w 1733 r. wg projektu Lauridtsa de Thuraha. Dawniej służył jako rezydencja królewska podczas wizyt duńskiej rodziny królewskiej w Roskilde, później jako pałac biskupi. W pałacu mieszczą się różne muzea m.in. Muzeum Sztuki Współczesnej i inne.
- Klasztor (Roskilde Kloster) - z XVI/XVII w. z dobudowanym skrzydłem z 1907 r. Powstał jako instytucja dla panien stanu szlacheckiego.
-
Muzeum Łodzi Wikingów
(Vikingeskibsmuseet) - muzeum zajmujące się historią okrętów wikingów. Posiada współczesne rekonstrukcje łodzi wikingów i fragmenty 5 łodzi znalezionych w fiordzie koło Roskilde.
-
Stacja kolejowa
(Roskilde Station) - najstarsza zachowana stacja kolejowa w Danii z 1847 r.
- Makieta średniowiecznego Roskilde (Roskilde miniby) - Roskilde ok. r. 1400.
Herb Roskilde
W polu srebrnym (w praktyce białym)
orzeł
(lub jastrząb) czarny (w praktyce szary) z dziobem, szponami i przepaską złotymi. Pod nim mury miasta czerwone wypełnione wodą błękitną a na niej trzy kwiaty (róże) czerwone. Herb ten istniał jako pieczęć miejska w r. 1286, ale powstał wcześniej. W opisanej wyżej postaci herb miasta został oficjalnie zatwierdzony dopiero w 1938 r.[1] Orzeł (lub jastrząb) ponad murami miejskimi miał symbolizować potęgę miasta. Nikt dziś nie jest w stanie ustalić jaki ptak figuruje w herbie Roskilde, ale jeśli rzeczywiście miał to być jastrząb, to być może miał on być odniesieniem do pierwszego targowiska w Roskilde, Høgekøbing (Jastrzębiska). Woda w obrębie murów miejskich oznaczać miała źródło miejskie, najpewniej Maglekilde, a trzy róże w niej pływające -
Trójcę Św.
, kolor czerwony zaś Krew Chrystusową.
Burmistrzowie Roskilde
Urząd burmistrza Roskilde wybieranego w wyborach powszechnych został wprowadzony w 1919 r. (na miejsce urzędu burmistrza mianowanego przez króla).
Lista burmistrzów Roskilde od 1919 r.:
- 1919-1928: Jørgen Christian Sørensen (1871-1928)
- 1928-1929: Hans Christiansen (1862-1949)
- 1929-1946: Valdemar Nørregaard (1873-1954)
- 1946-1950: William Villumsen (1889-1969)
- 1950-1962: Henning Løve Jørgensen (1889-1963)
- 1962-1966: Børge Juel Hansen (1921-1981)
- 1966-1974: Arthur Jacobsen (1909-1988)
- 1974-1976: Grethe Munk (zm. 1976)
- 1976-1978: John Oluf Iversen
- 1978-1986: Lisbeth Olsen
- 1986-2001: Henrik Christiansen
- 2001: Jette Christensen
- 2002-2005: Bjørn Dahl
- Od 2005: Poul Lindor Nielsen (ur. 1945)
Zobacz też
Linki zewnętrzne
Przypisy
- ↑ Jakob H. Zeuthen: Bogen om danske kommunevåbener, Aschehoug Forlag 2000, s. 135.
Bibliografia
- Roskilde bys historie, t. 1-3, praca zbiorowa, Roskilde Museums Forlag 1998,
- Verd at se i Danmark. Seværdigheder fra A-Å, Høst & Søn, Kopenhaga 1998,
- Jakob H. Zeuthen: Bogen om danske kommunevåbener, Aschehoug Forlag 2000,