Parafia Wszystkich Świętych – parafia
rzymskokatolicka
w
Grocholicach
(dawniej odrębnym miasteczku, obecnie części
Bełchatowa
). Najstarsza parafia w
dekanacie bełchatowskim
, w
archidiecezji łódzkiej
.
Murowana świątynia wzniesiona w początkach XIII wieku, jedna z najstarszych świątyń w
Archidiecezji łódzkiej
.
Historia parafii
Parafię w Grocholicach
erygowano
ok.
1230
r. jako pierwszą w okolicach Bełchatowa. Fundatorem świątyni był arcybiskup gnieźnieński Wincenty z Czarnkowa.
W 1220 roku arcybiskup Gnieźnieński
Wincenty z Czarnkowa
herbu
Nałęcz
ufundował w Grocholicach kościół. Był to pierwszy kościół w tym rejonie. Jego budowa trwała od 1220 do 1223 roku. Ksiądz arcybiskup erygował parafię pw. Wszystkich świętych w 1230 roku. Tak rozpoczęła się historia najstarszej parafii Bełchatowa. W 1683 roku parafia liczyła 400 osób, w 1729 roku 800 parafian, a największy zasięg terytorialny i liczebny w 1886 roku. Parafia liczyła wówczas 4984 osoby.
Od roku 1893 terytorium parafii uległo zmniejszeniu w wyniku erygowania nowych parafii i tak:
Obecnie do parafii oprócz Grocholic i Zamościa należą miejscowości:
Zdzieszulice Górne
,
Zdzieszulice Dolne
,
Kielchinów
,
Augustynów
,
Mazury
,
Wólka Łękawska
,
Bugaj
,
Księży Młyn
,
Rząsawa
,
Oleśnik
,
Kurnos Pierwszy
i
Poręby
.
Obecnie w 777 roku istnienia parafia liczy 1453 rodziny, co łącznie daje 4540 parafian.
W swojej historii kościół był wielokrotnie niszczony i grabiony, a w latach
1781
-
1785
był nawet nieczynny wskutek pożaru oraz braku należytej opieki spowodowanej wyludnieniem Grocholic. W
1788
r., gdy proboszczem parafii był ksiądz Tomasz Kararski, kościół przeszedł gruntowny remont.
W latach
1897
-
1910
ówczesny proboszcz ks. Franciszek Zając dokonał gruntownej odbudowy i rozbudowy kościoła w stylu
neogotyckim
. Zwiększył długość świątyni, odbudował
prezbiterium
i
kruchty
, dobudował trzy kaplice i
zakrystię
oraz wybudował dwie wieże. Ze starego kościoła pozostała wówczas tylko część murów
nawy
głównej i
szkarpy
dwóch przęseł nawy.
Inne kościoły na terenie parafii
- Kościół szpitalny pw. Ducha Świętego na Zamościu (wybudowany w 1562 roku - spłonął w1781 roku);
- Kościół pw. Jana Chrzciciela i św. Doroty (wybudowany w pierwszej połowie XVI wieku - spłonął w 1781 roku);
- Kościół filialny w Łękawie;
- Kościół filialny w Bełchatowie (klasztor o. Franciszkanów od 1865 roku).
Dla kościoła w Łękawie i Bełchatowie kościół w Grocholicach pełnił rolę FARY.
Architektura
Kościół Wszystkich Świętych wybudowany został w latach
1220
-
1233
z cegły i polnego kamienia, w stylu
gotyckim
o sklepieniu w prezbiterium murowanym, a w nawie głównej drewnianym. Pierwotnie kościół został wybudowany w stylu gotyckim, jednak z upływem czasu stracił on swój charakter. Obecny neogotycki kształt kościół zawdzięcza rozbudowie ukończonej w
1910
r.
Budowla świątyni z roku 1233 należała do najstarszych zabytków tego rodzaju w tej części kraju. Świątynia w pierwotnej formie dotarła aż do 1897 roku. Kościół zbudowany był z polnego kamienia i cegły w stylu przejściowym z romanizmu w ostrołuk (gotyk). Składał się z dwóch części; prezbiterium i nawy głównej. Nawa prostokątna o długości 11,5m., prezbiterium półkoliste o długości 7,0m. i szerokości 5,0m. zamknięte u góry kopułą. Wysokość świątyni wynosiła 9,0m. a grubość murów 0,8m. W nawie głównej były cztery okna, a sufit był płaski i wykonany z desek. Podłoga była również drewniana. Dach kryty był drewnianymi gontami. Na kościele znajdowała się niewielka wieżyczka z sygnaturką. Od strony północnej przylegała niewielka zakrystia. Wyposażenie kościoła stanowiły trzy drewniane ołtarze. W roku 1781 podczas wielkiego pożaru Grocholic kościół uległ znacznemu zniszczeniu i w latach 1781 -1785 był zamknięty. W 1788 roku proboszcz parafii Tomasz Kararski przeprowadził gruntowny remont świątyni. Następujący po roku 1836 napływ ludności osiedlającej się na terenie parafii spowodował, że istniejący kościół stał się zbyt mały. Od 20 maja 1885 roku ks. prob. Zając rozpoczął starania o powiększenie kościoła. Po ponad 10 latach starań, 3 sierpnia 1897 roku rozpoczęto prace przy rozbudowie kościoła. Plan i kosztorys wykonał p. Kornelin Szretter z Piotrkowa Trybunalskiego, a zatwierdziło Ministerstwo w Petersburgu. W czasie realizacji budowy plan uległ modyfikacji za przyczyną Feliksa Nowickiego. Zmiana dotyczyła sklepienia w tzw. pół cyrkiel i powiększenia kaplic bocznych. Rozbudowa kościoła trwała 13 lat i zakończyła się 4 sierpnia 1910 roku. Powiększono o 1/3 nawę główną, przebudowano prezbiterium i kruchtę. Wybudowano dwie boczne kaplice, zakrystie i dwie wieże o wysokości 41m. Ze starego kościoła została część murów nawy głównej o długości 6m. i szkarpy dwóch przęseł. Podczas działań wojennych w 1914 roku mury kościoła zostały częściowo zniszczone. W latach 1917-1920 kościół został odbudowany z zachowaniem pierwotnego stylu, który istnieje do chwili obecnej.
Najważniejsze zabytki
- Ołtarz główny pw. Matki Boskiej Szkaplerznej i św. Józefa z II połowy XVII wieku;
- Chrzcielnica kamienna z XVIII wieku;
- Ambona z XVIII wieku;
- Trzy rzeźby krucyfiksy z XVII i XVIII wieku;
- Trzy rzeźby św. Doroty, św. Magdaleny i św. Katarzyny z XIV wieku (1350)
- Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej w srebrnej sukience z XVIII wieku
Cmentarze parafialne
1. Pierwszy cmentarz grzebowy w Grocholicach powstał w 1810 roku. Pierwsze pochowano pięciotygodniowe dziecko z Zawadowa. Miejsce tego cmentarza okazało się niewygodne z uwagi na gliniasty grunt i nie było możliwości kopania głębokich dołów ze względu na zbieranie "podchodzenie" wody. Dlatego też rozpoczęty się działania mające na celu znalezienie nowego miejsca na cmentarz. W sumie na pierwszym cmentarzu pochowano 637 osób, a ostatni pochowany był Sebastian Skalski z Grocholic 02.05. 1822 roku. Miejsce tego już nie istniejącego cmentarza upamiętnia metalowy krzyż w ogrodzeniu i kilka akacji przy ul. Szkolnej.
2. W 1822 roku na Zamościu (dziś ul. Wojska Polskiego) urządzono drugi cmentarz na terenie piaszczystym i suchym. Pierwsze zostało pochowane jednoroczne dziecko 07.05. 1822 roku. W 1878 roku cmentarz powiększono, a mimo to już w 1893 roku okazał się zbyt mały. Brak możliwości powiększenia spowodował konieczność wyboru kolejnego miejsca. Aktualnie cmentarz jest dostępny do pochówku zmarłych. Znajduje się na nim kilka zabytkowych nagrobków oraz groby powstańców z 1863 roku.
3. Trzeci cmentarz urządzono przy obecnej ul. Tylnej w 1894 roku. Grzebanie zmarłych rozpoczęto w w 1901 roku, a pierwszym pochowanym był 03.01.1901 roku Ignacy Widlicki z Grocholic. Cmentarz był wielokrotnie powiększany w 1934 i 1963 roku. Obecnie powierzchnia cmentarza wynosi 2,08 ha.
Cmentarz na ul.wojska Polskiego nagrobek powstańców z 1863 r.
Powierzchnia użytkowa
- Powierzchnia użytkowa - 456m2 (kościół jednonawowy z kaplicami)
- Kubatura - 5203m2;
- Ilość kondygnacji - 1;
- Styl architektoniczny - neogotyk.
Kapłani pełniący posługę w parafii
Proboszczowie
- ks. Teodor Kwarto (lata
1945
–
1956
)
- ks. Bronisław Zdrojewski (lata 1956–
1957
; administrator)
- ks. Antoni Bilski (lata 1957–
1959
)
- ks.
prał.
Adolf Frydrykiewicz (lata 1959–
1970
)
- ks.
prał.
Julian Kuciński (lata 1970–
1984
)
- ks. Jan Szkudlarek (lata 1984–
1991
)
- ks.
kan.
Józef Dembowski (lata 1991–
1998
)
- ks.
kan.
Ks. kan. Sławomir Orłowski (1998-
2009
)
- ks. Ireneusz Sikora (
2009
- )
Wikariusze
- ks. Bronisław Zdrojewski (lata
1956
–
1957
)
- ks. Kazimierz Kowalski (lata 1957–
1958
)
- ks. Władysław Ruciński (lata 1958–
1959
- ks. Jerzy Kowalczyk (lata 1959–
1961
)
- ks. Stanisław Wojtyra (lata 1961–
1962
)
- ks. Edward Nastałek (lata 1962–
1963
- ks. Janusz Wesołowski (lata 1963–
1964
)
- ks. Stefan Kałuziak (lata 1964–
1965
)
- ks. Jan Dresler (lata 1965–
1966
)
- ks. Zdzisław Wujak (lata 1966–
1967
- ks. Andrzej Głowa (lata 1967–
1970
)
- ks. Bronisław Ciesielski (lata 1970–
1972
)
- ks. Ryszard Grefkowicz (lata 1972–
1974
)
- ks. Marian Kołodziejczyk (lata 1974–
1975
)
- ks. Zbigniew Surowiecki (lata 1975–
1978
)
- ks. Henryk Majdziak (lata 1978–
1979
)
- ks. Piotr Miller (lata 1979–
1981
)
- ks. Jerzy Grodzki (lata 1981–
1983
)
- ks. Tadeusz Malec (lata 1983–
1985
)
- ks. Janusz Sawicki (lata 1985–
1986
)
- ks. Janusz Szeremeta (lata 1986–
1988
)
- ks. Tomasz Promiński (lata 1988–
1989
)
- ks. Tomasz Szczypa (lata 1989–
1990
)
- ks. Krzysztof Milczarek (lata 1990–
1994
)
- ks. Lesław Kot (lata 1994–
1995
)
- ks. Antoni Cygora (lata 1995–
1996
)
- ks. Paweł Jeleń (lata 1996–
1999
)
- ks. Mirosław Wujek (lata 1999–
2002
)
- ks. Marek Szteliga (lata 2002–
2004
)
- ks. Sławomir Górski (lata 2004–
2006
)
- ks. Stanisław Cichosz (lata 2006-
2010
)
- ks. Karol Gąsiński od 2010 roku
Kapłani pochodzący z parafii
Kapłani
- ks.
prał.
Marian Wiewiórowski – aktualnie proboszcz parafii św. Mikołaja w
Gomulinie
- ks. Stanisław Nowacki
- ks. Adam Janiszewski
- ks. Rafał Mazurczyk
Osoby zakonne
- s. Lucyna Dubakowska
- s. Lidia Stępień
- s. Justyna Macugowska
- s. Elżbieta Bąkiewicz
- s. Nina Kułak
- s. Koczberska
- s. Lilianna Nowatkowska
Grupy parafialne
Służba liturgiczna ołtarza, Rycerstwo Niepokalanej, Apostolstwo Dobrej Śmierci, Koło
Żywego Różańca
, chór parafialny, schola parafialna, rada parafialna,
Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży
Ciekawostki
Na terenie przykościelnym w Grocholicach rosną m.in.: potężna lipa (obwód 460 cm) i jesion (obwód 290 cm), stanowiące pomniki przyrody.
Zobacz też
Linki zewnętrzne