Gotyk międzynarodowy
Gotyk międzynarodowyMistrz Górnoreński,
Rajski ogród
, ok. 1410, Frankfurt nad Menem, Städelsches Kunstinstitut Gotyk międzynarodowy – odmiana sztuki
gotyku
, występująca około roku
1400
. Zwany też miękkim stylem (Pinder), sztuką dworską początku XV wieku, stylem dworskim, stylem pięknym, gotykiem kosmopolitycznym. W okresie gotyku międzynarodowego żaden kraj nie zdobył dominującej pozycji i w wielu, często nawet bardzo odległych ośrodkach, występujące tendencje były podobne. Nie da się stwierdzić dokładnie, gdzie i kiedy się narodził. U jego początków stoją powiązania pomiędzy poszczególnymi dworami książęcymi, owocujące w intensywnej wymianie kulturalnej. Ukształtował się w latach 70. i 80. XIV wieku. Przez kolejnych kilkanaście (lub kilkadziesiąt, zależnie od miejsca) lat był stylem dominującym. Początkowo związany ze światem arystokracji, podkreślał odrębność rycerskich grup społeczeństwa, łącząc się z ówczesną modą na romantyczną pozę, smętną melancholię i patetyczny gest (
Białostocki
). Z czasem został zaadoptowany także przez sztukę mieszczańską. Powody upowszechnienia: - częste kontakty między dworami,
- osłabienie przywiązania artystów do terenu (mecenat kościelny),
- ciągłe podróże artystów w poszukiwaniu zleceń,
- rozwinięty eksport,
- początki handlu dziełami sztuki.
Najsilniejszy wpływ miały tutaj ośrodki sieneńskie, francuskie, kolońskie i czeskie. Na przykład dzięki pracom nad rezydencją papieską w
Awinionie
(w czasie schizmy papieskiej) sztuka francuska przejęła cechy włoskie, które następnie, dzięki kontaktom z czeskim dworem, dotarły do Czech. Występował we Francji, dotarł do Niemiec i Czech. W początkach
XV wieku
opanował północ
Włoch
(dworskie ośrodki
Werony
i
Mediolanu
, ale także
Wenecję
i w pewnym stopniu
Toskanię
oraz
Sienę
). Nowy styl został przeszczepiony nawet do Anglii i Hiszpanii. Charakterystyczne elementy gotyku międzynarodowego: - miękko spływające szaty,
- wytworne (aż do zmanierowania) gesty,
- obfite, sugerujące grubość materiału
ornamenty
,
- fantastyka kapryśnych form,
- bogactwo barwnej subtelności,
- zainteresowanie naturą (precyzyjne studia form roślinnych i zwierząt),
- dbałość o precyzję,
- liryczny nastrój.
W rzeźbie religijnej, do tej pory ujmowanej ostro, gotyk międzynarodowy występuje jako styl miękki, skłaniający się raczej ku pięknu formy niż dramatyzmowi przedstawienia. Dla przykładu, wykształca się wtedy typ
Pięknej Madonny
, wariant rzeźby przedstawiającej Matkę Boską z Dzieciątkiem, w którym kaskady materiałów stają się głównym elementem, nad którym wyrasta dziewczęca, śliczna twarz Marii. Za miejsce narodzin tego typu przedstawienia badacze łączą z Czechami lub Dolną Austrią. Przykładami są kamienne Piękne Madonny z
Czeskiego Krumlova
(obecnie w
Kunsthistorishes Museum
w
Wiedniu
), z
kościoła Św. Janów
w
Toruniu
(zaginiona w czasie II wojny światowej, obecnie zastąpiona wierną kopią z 1957), z
kościoła Św. Elżbiety
we
Wrocławiu
(obecnie w
MNW
), dwie tego typu rzeźby w
Galerii Narodowej
w
Pradze
i kilka innych. Nieco uproszczoną formę mają drewniane dzieła m.in.
Madonna z Krużlowej
. W podobnej konwencji powstała grupa dzieł zwanych Pięknymi Pietami. Wcześniejsze Piety cechował silny doloryzm, na przełomie XIV i XV stulecia tego typu przedstawienia mają formę bardzo delikatną, pozbawioną ładunku dramatyzmu. Przykładami są Piety z
Magdeburga
,
Salzburga
,
Wrocławia
i w
kościele Św. Barbary w Krakowie
. Rzedziej pojawiał się temat Ukrzyżowania. Cennymi dziełem o innej tematyce są Maria Magdalena unoszona przez anioły w kościele ŚŚ. Janów w Toruniu, Chrystus modlący się w Muzeum Zamkowym w
Malborku
, czy Grupa Koronacji Marii z
Bolzano
. We Francji liczni przedstawicie gotyku międzynarodowego skupili się wokół
Filipa Śmiałego
. Wśród nich był
Melchior Broederlam
, autor
Ołtrza z Dijon
, łączącego flamandzki realizm z liryzmem i elegancją oraz
Jean Malouel
i Jean de Beaumetz. Dla księcia Berry pracowali
bracia Limbourg
, twórcy
Bardzo bogatych godzinek de Berry
. Także inni iluminatorzy reprezentowali gotyk międzynarodowy:
Mistrz Rohan
, pracujący dla Andegawenów i Mistrz Godzinek Marszałka de Boucicaut. W Niemczech działali m.in.:
Mistrz Ołtarza z Ortenbergu
,
Konrad von Soest
i
Mistrz Francke
, w Anglii - Herman Scheere i twórca
Dyptyku Wiltona
. Dzięki
Karolowi IV
, rezydującemu w Pradze, także Czechy uczestniczyły w życiu kulturalnym Europy. Główną postacią czeskiego stylu miękkiego był
Mistrz Ołtarza z Trzebonia
. Na Węgrzech tworzył Tomasz z Koloszwaru, we Włoszech szczególną odmianę gotyku międzynarodowego reprezentowali
Pisanello
,
Gentile da Fabriano
i
Stefano di Giovanni zw. Sassetta
. Pojęcie powstało już w XIX wieku, kiedy to Francuz Louis Courajod opisywał francuskie malarstwo okresu
Karola VI
i jego europejskie odpowiedniki. GaleriaWybrane dzieła stylu pięknego | Piękna Madonna ze św. Katarzyną i św. Oswaldem z Amtzell Obecnie w Württembergisches Landesmuseum w Stuttgart, pocz. XV w. |
Piękna Madonna ze św. Katarzyną i św. Oswaldem z Amtzell Obecnie w Württembergisches Landesmuseum w
Stuttgart
, pocz. XV w. | Maria Magdalena unoszona przez anioły w kościele Św. Janów w Toruniu, pocz. XV w. | Maria Magdalena unoszona przez anioły w
kościele Św. Janów
w
Toruniu
, pocz. XV w. | Mistrz Dyptyku z Bargallo, Dyptyk z Bargallo, 1380-1390, Florencja, Museo Nazionale, Palazzo del Bargello |
Mistrz Dyptyku z Bargallo,
Dyptyk z Bargallo
, 1380-1390,
Florencja
, Museo Nazionale, Palazzo del Bargello | Artysta nieznany, Très Belles Heures de Notre-Dame ok. 1402 r. Bruksela, Bibliothèque Royale |
Artysta nieznany, Très Belles Heures de Notre-Dame ok. 1402 r.
Bruksela
, Bibliothèque Royale | Jacquemart de Hesdin, Zwiastowanie, fragment Godzinek księcia Jeana de Berry przed 1380 r. Paryż, Biblioteka Narodowa |
Jacquemart de Hesdin, Zwiastowanie, fragment Godzinek księcia Jeana de Berry przed 1380 r.
Paryż
, Biblioteka Narodowa | Mistrz Rohan, Zmarły przed sądem Boskim z Godzinek Rohan, XV w. Paryż, Luwr. |
Mistrz Rohan
, Zmarły przed sądem Boskim z Godzinek Rohan, XV w.
Paryż
,
Luwr
. | Maria de Gueldern jako Matka Boska - miniatura z Brewiarza Marii de Gueldern, 1415 r. Berlin Staatdbibliotek Preußischer Kulturbesitz | Maria de Gueldern jako Matka Boska - miniatura z Brewiarza Marii de Gueldern, 1415 r.
Berlin
Staatdbibliotek Preußischer Kulturbesitz | Stefano da Verona,1435 Adoracja Trzech Króli, 1435, Mediolan, Pinacoteca di Brera |
Stefano da Verona,1435 Adoracja Trzech Króli, 1435,
Mediolan
,
Pinacoteca di Brera
| Lorenzo Monaco, Zwiastowanie 1410-1415 r. Florencja, Galleria dell'Accademia |
Lorenzo Monaco
, Zwiastowanie 1410-1415 r.
Florencja
, Galleria dell'Accademia Literatura- Jan Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto, Warszawa 2004.
- Anna Eörsi, Gotyk Międzynarodowy, Warszawa 1986.
- Gotyk. Architektura, rzeźba, malarstwo, red. Ralf Toman, Köln 1998.
Inne hasła zawierające informacje o "Gotyk międzynarodowy":
Czerwony Krzyż
...
Brno
...
Klasztor w Pożajściu
...
Wittenberga
...
Romeo i Julia (film 1996)
...
Bóbr (dopływ Odry)
...
1863
...
Handel
...
Adolf Hitler
...
1932
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Gotyk międzynarodowy":
01 Znaki drogowe - dodatkowe znaki szlaków rowerowych (plansza 4)
...
213 Polska kultura, sztuka i nauka dwudziestolecia międzywojennego (plansza 15)
...
041. B. Russell – atomizm logiczny (plansza 7)
...
|