Śródziemie (
ang.
Middle-earth) – fikcyjna pradawna kraina, w której toczy się akcja większości opowieści
J.R.R. Tolkiena
. Określenie to używane jest zarówno na określenie całego świata (
Ardy
) opisanego w
Hobbicie
,
Władcy Pierścieni
i
Silmarillionie
, jak i w węższym sensie, jako nazwa głównego kontynentu Ei (zwanego również Endorem).
Choć Śródziemie uważa się często za inny świat, jest to tak naprawdę literacka wizja okresu w historii naszej planety, który ma miejsce około sześciu lub siedmiu tysięcy lat temu. Sam Tolkien wyraźnie stwierdził to w kilku swoich listach. Akcja książek dzieje się głównie w północno-zachodniej części kontynentu, odpowiadającej dzisiejszej
Europie
. Niewiele wiadomo o wschodzie i południu Śródziemia.
Historia Śródziemia podzielona jest na kilka Er. Hobbit i Władca Pierścieni opowiadają o wydarzeniach, które miały miejsce pod koniec
Trzeciej Ery
, podczas gdy Silmarillion zajmuje się głównie
Pierwszą Erą
. Świat Śródziemia był pierwotnie płaski, lecz stał się kulą pod koniec
Drugiej Ery
za sprawą boskiej interwencji
Eru Ilúvatara
,
Stwórcy
.
Inspiracje
Nazwa "Śródziemie" nie została wymyślona przez Tolkiena, lecz jest tłumaczeniem staronordyckiego słowa
Midgard
– świata ludzi w
mitologii nordyckiej
. Staroangielski odpowiednik, Middangeard, pojawia się kilka razy w
Beowulfie
, którego Tolkien przetłumaczył na współczesny angielski. Jest to odpowiednik greckiego oikoumenē, "świata ludzi".
Zainspirował go również ten fragment:
- Eala earendel engla beorhtast / ofer middangeard monnum sended.
- Chwała ci Eärendelu, najjaśniejszy z aniołów / ponad śródziemie dla ludzi wysłany.
z poematu "Crist"
Cynewulfa
. Imię Earendel (oznaczające "gwiazdę zaranną", ale w pewnym kontekście będące również przydomkiem
Chrystusa
) było inspiracją dla tolkienowskiego żeglarza
Eärendila
.
Nazwa "Śródziemie" została użyta przez Tolkiena w
Władcy Pierścieni
,
Silmarillionie
i innych tekstach, stopniowo zastępując wcześniejsze określenia Ziemie Zewnętrzne i Wielkie Ziemie.
Można ją interpretować na trzy sposoby:
- jako oikoumenē
- jako "środkowe" ziemie między niedostępnym Amanem na zachodzie i Ziemią Słońca na wschodzie
- jako świat ponad morzami Vaiya, lecz pod niebiosami ze Słońcem, Księżycem i gwiazdami
Świat
Choć "Śródziemie" używane jest przez Tolkiena na określenie tylko jednego kontynentu (Endorë w
quenyi
, Ennor w
sindarinie
), będącego w przybliżeniu tym, co później stało się
Eurazją
i
Afryką
, słowa tego używa się też często na określenie całego świata z jego mitologii (który poprawnie nazywa się
Arda
). Jest tak dlatego, że
Aman
przestał być częścią Ardy, zaś Wschodnie Krainy pozostały niezbadane, więc Śródziemie było jedyną znaną częścią świata.
Jeśli nałożyć mapę Śródziemia na naszą, prawdziwą
Ziemię
(w dużym przybliżeniu) i porównać niektóre zbieżności klimatyczne, botaniczne i zoologiczne,
Shire
, ojczyzna
hobbitów
, znajdzie się w umiarkowanej
Anglii
,
Gondor
w
śródziemnomorskich
Włoszech
i
Grecji
,
Mordor
w
zwrotnikowej
Turcji
i na
Bliskim Wschodzie
, Gondor Południowy na pustyniach północnej
Afryki
,
Rhovanion
w lasach
wschodniej Europy
i na
stepach
zachodniej i południowej
Rosji
,
Rhun
na stepach Kazachstanu, północne pustkowie –
Forodwaith
w
norweskich
fiordach
, zaś półwysep
Forochel
na lodowcach
Islandii
. Według Tolkiena Shire znajduje się w okolicach angielskiego
Warwickshire
,
Minas Tirith
w Gondorze jest odpowiednikiem
Bizancjum
, a
Isengard
odpowiednikiem
Wenecji
.
Hobbit i Władca Pierścieni przedstawione są jako tłumaczenie
Czerwonej Księgi Marchii Zachodniej
, dzieła Bilba, Froda i innych hobbitów. Tak jak
Król Lir
Williama Shakespeare'a
czy
Conan barbarzyńca
Roberta E. Howarda
opowieści Tolkiena dzieją się w fikcyjnym okresie historycznym prawdziwego świata, który naprawdę nie mógł istnieć. Długość roku, fazy księżyca i opisy
konstelacji
wskazują na to, że świat przedstawiony to Ziemia nie dawniej niż kilka tysięcy lat temu.
Tolkien stworzył
języki
,
mitologię
i
historię
Śródziemia, które stanowiły tło historyczne jego opowieści. Większość z jego opowieści i esejów o Śródziemiu, oprócz Hobbita i Władcy Pierścieni została zredagowana i wydana po jego śmierci przez jego syna
Christophera
. Najistotniejszym z nich jest
Silmarillion
, który opisuje
kosmologię
świata – zarówno Śródziemia, jak i
Valinoru
czy
Númenoru
i innych krain. Inne książki wydane pośmiertnie to
Niedokończone opowieści
i wielotomowa
Historia Śródziemia
, zawierające niedokończone historie i eseje, a także pokazujące rozwój koncepcji Tolkiena od wczesnych szkiców aż po ostatnie dni jego życia. W 2007 roku wydano również książkę
Dzieci Húrina
, będącą rozwinięciem jednej z historii zawartej w Silmarillionie.
Kosmologia
Nadrzędnym bóstwem uniwersum Tolkiena jest
Eru Ilúvatar
. Na początku Ilúvatar stworzył duchy zwane
Ainurami
, które wraz z nim tworzyły boską muzykę. Ainur
Melkor
(Morgoth), Tolkienowski odpowiednik
Szatana
, niszczył harmonię muzyki, dopóki Ilúvatar nie rozpoczął trzeciego tematu, którego Ainurowie nie mogli pojąć, jako że nie byli jego źródłem. Ich pieśń symbolizowała historię całego
wszechświata
i jego mieszkańców.
Wtedy Ilúvatar stworzył Eä, wszechświat, zaś Ainurowie uformowali w nim Ardę, Ziemię, będącą "kulą pośród pustki". Świat, wraz z przestworzami oddzielony jest od Kumy – pustki. Czternastu najpotężniejszych z Ainurów, którzy zstąpili na Ardę i którym Eru powierzył pieczę nad światem zwano
Valarami
.
Świat Pierwszej i Drugiej Ery i jeszcze wcześniejszych czasów był radykalnie inny od świata Trzeciej Ery i dalszych dziejów świata. W Pierwszej Erze, Arda przedstawiana była jako statek lub wyspa pływająca w oceanie okrężnym (Vaiya), który tworzy wody pod powierzchnią Ardy oraz powietrze nad nią.
Słońce
i
Księżyc
, a także niektóre gwiazdy (w tym
Wenus
) krążą wewnątrz Vaiya i są częścią Ardy.
Po Upadku Númenoru kosmologia ulega radykalnej zmianie i Arda zmienia się w kulisty świat, podobnie do prawdziwej Ziemi. Kontynent
Amanu
zostaje przeniesiony poza świat i na powierzchni nowego globu powstają nowe lądy.
Ludy i inne istoty zamieszkujące Śródziemie
Pomniejszymi Ainurami są
Majarowie
. W Pierwszej Erze jednym z przykładów może być
Meliana
, żona króla elfów
Thingola
. W Trzeciej Erze Majarowie reprezentowani są przez
czarodziejów
, w tym
Gandalfa
. Są też i źli Majarowie, tacy jak
Balrogowie
czy Mroczny Władca
Sauron
.
Dzieci Ilúvatara:
elfowie
i
ludzie
, inteligentne istoty stworzone jedynie przez Eru. Silmarillion, dziejący się w Pierwszej Erze i wcześniejszych czasach, opowiada głównie o dziejach elfów, starszych dzieci (lub Pierworodnych), choć ludzie również się w nim pojawiają.
Opowieść o Upadku Númenoru, dziejąca się w Drugiej Erze, dotyczy potomków tych z ludzi, którzy byli przyjaciółmi elfów podczas Pierwszej Ery. Ich potomkami są ludzie z
Arnoru
i
Gondoru
, którzy pojawiają się we Władcy Pierścieni.
Hobbici
byli pierwotnie jedną z ras ludzi.
Krasnoludowie
są wyjątkowi w legendach Śródziemia, jako że nie zostali stworzeni przez Ilúvatara, lecz przez Valara
Aulego
. Zostali oni jednak obdarzeni przez Eru życiem i wolną wolą.
Entowie
, pasterze drzew, stworzeni zostali przez Eru na prośbę
Yavanny
.
Orkowie
i
trolle
są tworami Morgotha, nie stworzył ich on jednak samodzielnie, lecz są jedynie "drwiną" z elfów i entów. Ich pochodzenie nie jest do końca jasne, lecz orkowie najprawdopodobniej pochodzą od odmienionych przez Morgotha elfów. Zostali oni splugawieni przez tortury i magię. Trolle powstały zapewne w podobny sposób, z bliżej nieznanych istot (we Władcy Pierścieni pojawia się sugestia, że powstali z Entów).
Na południe od Gondoru i Mordoru w
Haradzie
mieszkają
Haradrimowie
.Na wschodzie – na obszarach
Rhûnu
mieszkają
Easterlingowie
, a na wschód od Mordoru – w
Khandzie
Wariagowie
. Mieszkańcy tych krain byli w czasie Wojny o Pierścień sprzymierzeni z Sauronem.
W opowieściach Tolkiena pojawiają się zwierzęta obdarzone świadomością, takie jak orły,
smoki
,
Szeloba
, pies
Huan
i
wargowie
(fantastyczne wilki). Orły zostały stworzone przez Ilúvatara wraz z entami, lecz pochodzenie większości z tych zwierząt jest niejasne. Niektóre z nich mogą być Majarami w zwierzęcej formie.
Języki
Śródziemie powstało pierwotnie jako świat dla wymyślonych wcześniej przez Tolkiena języków elfów. Były to języki znane później jako
quenya
, język elfów wysokiego rodu, oraz
sindarin
, język elfów szarych. Oba języki były spokrewnione, jako że oba wywodziły się od języka eldaryjskiego.
Inne języki stworzonego przez Tolkiena świata to:
Historia
Historia Ardy dzieli się na trzy główne okresy –
Lata Latarni
,
Lata Drzew
i
Lata Słońca
. Lata Słońca dzielą się dalej na Ery. Większość opisanej historii Śródziemia ma miejsce podczas pierwszych trzech Er Słońca.
Lata Latarni rozpoczęły się krótko po stworzeniu Ardy przez Valarów. Valarowie stworzyli dwie wielkie latarnie, po czym Aulë, Kowal Potęg, stworzył ogromne wieże, jedną na północy, drugą na południu świata. Valarowie zamieszkali zaś na jego środku – na wyspie
Almaren
. Lata Latarni zakończyły się, gdy Melkor zniszczył obie
Latarnie Valarów
.
Yavanna stworzyła wtedy
Dwa Drzewa
, zwane Telperionem oraz Laurelinem w krainie Aman, gdzie teraz żyli Valarowie. Drzewa oświetlały jedynie Aman, pozostawiając Śródziemie pogrążone w półmroku. Elfowie przebudzili się w
Cuiviénen
i wkrótce odnalezieni zostali przez Valarów. Wielu z nich podążyło za nimi na
Wielką Wędrówkę
na zachód, do Amanu, lecz nie wszyscy tam dotarli. Valarowie schwytali Melkora, lecz ten pozornie okazał żal za swe grzechy i został wypuszczony. Zasiał wtedy niezgodę wśród elfów, w tym między dwoma książętami
Ñoldorów
,
Fëanorem
i
Fingolfinem
. Melkor zabił
Finwego
, ich ojca i skradł
Silmarile
, trzy klejnoty wykonane przez Fëanora zawierające w sobie światło Dwóch Drzew oraz zniszczył same Drzewa (pomogła mu w tym
Ungolianta
, której dziećmi była
Szeloba
i wszystkie Wielkie Pająki).
Feänor i jego lud opuścili Valinor w pogoni za Melkorem, nazywając go po raz pierwszy 'Morgothem', Czarnym Nieprzyjacielem Świata. Za nimi podążył drugi, większy hufiec pod wodzą Fingolfina. Dotarli do
Alqualondë
, portowego miasta
Telerich
i nie dostali pozwolenia na użycie statków Telerich by dotrzeć do Śródziemia. Z tego powodu nastąpiła pierwsza bratobójcza walka między elfami. Hufiec Feänora popłynął na statkach, pozostawiając na brzegu hufiec Fingolfina, który przedostał się do
Beleriandu
, północno-zachodniej części Śródziemia, przez skutą lodem cieśninę
Helcaraxë
. Wielu towarzyszy Fingolfina zginęło podczas tej przeprawy.
Pierwsza Era
Słońca rozpoczęła się, gdy Valarowie stworzyli Słońce i Księżyc z ostatniego owocu i ostatniego kwiatu Drzew. Po kilku wielkich bitwach nastąpił Długi Pokój, podczas którego poprzez
Góry Błękitne
do Beleriandu nadeszli
ludzie
. Wkrótce jednak jedno po drugim królestwa elfów padły, nawet te ukryte przed nieprzyjacielem i pod koniec Pierwszej Ery jedynym bezpiecznym miejscem w Beleriandzie pozostała osada przy
Ujściu Sirionu
. Wśród jej mieszkańców był
Eärendil
, którego żona
Elwinga
miała jeden z Silmarili, wykradziony Morgothowi przez jej dziadków,
Berena
i
Lúthien
. Synowie Fëanora próbowali odebrać klejnot siłą, co doprowadziło do kolejnej bratobójczej walki. Eärendil i Elwinga popłynęli z Silmarilem przez
Wielkie Morze
, by prosić Valarów o pomoc. Pomoc nadeszła – Melkor został wyrzucony w Pustkę, a większość jego tworów została zniszczona. Cena zwycięstwa była jednak wielka, jako że sam Beleriand został zniszczony i zatonął w odmętach morza.
Tak oto rozpoczęła się
Druga Era
Słońca. Ludzie, którzy pozostali wierni elfom i Valarom obdarzeni zostali
Númenorem
, wielką wyspą na środku Wielkiego Morza, podczas gdy elfom pozwolono na powrót do Valinoru. Númenorejczycy stali się wielkimi żeglarzami, lecz zazdrościli elfom ich nieśmiertelności. Tymczasem, w Śródziemiu nadal aktywny był
Sauron
, najpotężniejszy ze sług Morgotha. Wraz z elfimi kowalami z
Eregionu
wykuł
Pierścienie Władzy
i w tajemnicy przed nimi stworzył
Jedyny Pierścień
, by rządzić pozostałymi. Elfowie, gdy się o tym zorientowali, przestali używać swoich pierścieni.
Ostatni król Númenoru,
Ar-Pharazôn
, pokonał Saurona i zabrał jako jeńca do swego królestwa. Ostatecznie, Sauron przekonał Pharazôna do inwazji na Aman, obiecując, że da mu to nieśmiertelność.
Amandil
, przywódca Wiernych, próbował popłynąć na zachód by ostrzec Valarów. Jego syn
Elendil
i wnukowie
Isildur
i
Anárion
odpłynęli na wschód, do Śródziemia. Gdy ludzie króla wylądowali w Amanie, Valarowie zwrócili się do samego Eru. Świat został zmieniony w kulę, zaś
Prosta Droga
ze Śródziemia do Amanu została ukryta. Númenor został zniszczony, tak jak i piękna powłoka cielesna Saurona. Elendil i jego synowie założyli w Śródziemiu królestwa
Arnoru
i
Gondoru
. Sauron ponownie zebrał swe siły by je zniszczyć, lecz elfowie sprzymierzyli się z ludźmi w
Ostatnim Sojuszu
i pokonali go. Jego Pierścień został zabrany przez Isildura, lecz nie zniszczony.
Podczas
Trzeciej Ery
nastąpił wzrost potęgi Arnoru i Gondoru oraz ich powolny upadek. W czasach, w których dzieje się Władca Pierścieni, Sauron ponownie odzyskał swą potęgę i rozpoczął poszukiwania Jedynego Pierścienia. Dowiedział się, że jest on w posiadaniu hobbita i wysłał
upiory Pierścienia
, by go odzyskały. Powiernik pierścienia,
Frodo Baggins
udał się do
Rivendell
, gdzie zadecydowano, że Pierścień należy zniszczyć w jedyny możliwy sposób – wrzucając go do wielkiego wulkanu zwanego
Górą Przeznaczenia
. Frodo, wraz z
ośmioma towarzyszami
, wyruszył na wyprawę.Drużyna się rozpadła. Ostatecznie odniósł sukces i został ogłoszony bohaterem. Sauron został zniszczony na zawsze.
Z końcem Trzeciej Ery elfowie coraz mniej interesowali się sprawami ludzi. Większość elfów odpłynęła do Valinoru. Krasnoludowie również coraz rzadziej kontaktowali się z ludźmi, zaś twory Morgotha zostały prawie całkowicie wybite. W końcu, podczas
Czwartej Ery
, opowieści o wcześniejszych erach przechodzą do legendy, zaś prawda o nich zostaje zapomniana.
"Prawda" i kanon
Ciężko jest stwierdzić, co należy uznać za "prawdę" w kontekście Śródziemia. Jest ku temu kilka powodów:
- Utwory Tolkiena o Śródziemiu powstawały w przeciągu dziesięcioleci, przechodząc fundamentalne zmiany, jak na przykład różnice w opisie Gandalfa i elfów w Hobbicie i Władcy Pierścieni. W dodatku, pod koniec życia Tolkien coraz mniejszą uwagę poświęcał samej historii, a coraz większą filozofii świata przedstawionego, co doprowadziło do poważnych zmian w tonie i treści jego utworów.
- Utwory o Śródziemiu pełne są szczegółów, które czasem są wzajemnie sprzeczne, szczególnie w przypadku pośmiertnie wydanych dzieł. Często jednak pomagają one w lepszym zrozumieniu Śródziemia. Ogólnie mówiąc, za kanon uważa się poprawione edycje Hobbita i Władcy Pierścieni, lecz w przypadku Silmarillionu sprawa jest bardziej skomplikowana.
- Czasami Tolkien celowo pozostawiał w swoich dziełach tajemnice i luki. W jednym ze swoich listów podał przykład jednej z nich, pisząc, że nawet w Erze Mitów muszą istnieć jakieś tajemnice, tak jak zawsze.
Tom Bombadil
jest (celowo) jedną z nich.
Jako że jedynie Hobbit, Władca Pierścieni oraz Przygody Toma Bombadila wydane zostały za życia Tolkiena, jedynie one (w najnowszych edycjach) mogą zostać uznane za prawdziwy kanon, a nawet w nich zdarzają się powstałe w wyniku przeoczenia błędy. Silmarillion został zredagowany pod kątem zgodności z Władcą Pierścieni i wewnętrznej spójności i z tego powodu jest uznawany za kanon przez niektórych, jednakże
Christopher Tolkien
kilkakrotnie oświadczał, że książka ta zawiera wiele merytorycznych błędów w wyniku błędów redakcyjnych, czasami poprzez błędny wybór wcześniejszej wersji tekstu podczas gdy istniała wersja późniejsza.
Niedokończone opowieści
i
Historia Śródziemia
nie zostały poddane takiej redakcji, jednakże niektóre teksty z późniejszych tomów Historii... są bardziej zgodne z intencjami Tolkiena niż wersja z Silmarillionu.
Przykładem może być pochodzenie
Gil-galada
. W opublikowanej wersji Silmarillionu jest on synem
Fingona
, lecz, jak okazało się w Historii Śródziemia, Tolkien rozważał wiele wersji, ostatecznie decydując się na zrobienie z niego syna
Orodretha
, który zamiast synem
Finarfina
miał być w nowej wersji jego wnukiem.
Z uwagi na spójność artykułów, w Wikipedii za kanoniczne uznajemy poniższe utwory:
- Hobbit (druga edycja)
- Władca Pierścieni (druga edycja)
- Silmarillion (nie licząc oczywistych błędów redakcyjnych)
- Niedokończone opowieści (jeśli nie są sprzeczne z późniejszymi tekstami)
- Historia Śródziemia (głównie późniejsze teksty, poprawki i uzupełnienia)
Literatura przedmiotu
Utwory Tolkiena
Tolkien zmarł w roku
1973
. Wszelkie kolejne utwory zostały zredagowane przez
Christophera Tolkiena
:
Historia Śródziemia
:
- Księga zaginionych opowieści, tom I (
1983
)
- Księga zaginionych opowieści, tom II (
1984
)
- The Lays of Beleriand (
1985
)
- The Shaping of Middle-earth (
1986
)
- The Lost Road and other Writings (
1987
)
- The Return of the Shadow (
1988
)
- The Treason of Isengard (
1989
)
- The War of the Ring (
1990
)
- Sauron Defeated (
1992
)
- Morgoth's Ring (
1993
)
- The War of the Jewels (
1994
)
- The Peoples of Middle-earth (
1996
)
Inne książki
- Encyklopedia Śródziemia, Robert Foster
- Atlas Śródziemia, Karen Wynn Fonstad
- Podróże Froda, Barbara Strachey
- Tolkien. Przewodnik encyklopedyczny, J.E.A. Tyler
- Klucz do Tolkiena, Michael w. Perry
Tłumaczenia
W Polsce utwory Tolkiena dostępne są w kilku różnych przekładach. Pierwszą tłumaczką Tolkiena w naszym kraju była Maria Skibniewska, która przetłumaczyła Hobbita (
1960
), Władcę Pierścieni (
1961
) oraz Silmarillion (
1985
). Z tego powodu jej tłumaczenie związanych ze Śródziemiem terminów uznawane jest zwykle za "kanoniczne". Tłumaczenie Skibniewskiej nie było jednak wolne od błędów i w
1996
roku, już po śmierci tłumaczki, ukazała się poprawiona wersja jej przekładu Władcy Pierścieni pod redakcją Marka Gumkowskiego. Oprócz poprawienia oczywistych błędów powrócono w nim do oryginalnej pisowni nazw z języków elfów, spolszczonych w pierwotnej wersji (w której np. Círdan był Kirdanem). W tym samym roku ukazało się również tłumaczenie Władcy... autorstwa Jerzego Łozińskiego, którego spolszczenie pojawiających się w utworze nazw własnych (np.
Merry Brandybuck
stał się Radostem Gorzaleniem) było dla fanów dość kontrowersyjne. W kolejnych wydaniach przekładu Łozińskiego, za zgodą, choć bez aprobaty tłumacza, nazwy własne zostały zmienione na zgodne z tłumaczeniem Skibniewskiej. W
2001
roku ukazało się też kolejne, trzecie już tłumaczenie Władcy Pierścieni, autorstwa Marii i Cezarego Frąców. Hobbit również ma trzy różne wersje tłumaczenia. Oprócz przekładu Skibniewskiej z 1960 roku, dostępne jest tłumaczenie Pauliny Braiter z roku
1997
oraz nowy przekład autorstwa Andrzeja Polkowskiego. W latach
1994
-
1996
ukazały się Niedokończone opowieści w tłumaczeniu Pauliny Braiter oraz Agnieszki Sylwanowicz (
1994
) oraz dwa tomy Księgi zaginionych opowieści (
1995
i
1996
z czego drugi pod zmienionym tytułem Ostatnie legendy Śródziemia). Oba utwory ukazały się później w tłumaczeniu Radosława Kota. Pozostałe tomy Historii Śródziemia nie ukazały się w Polsce.
Dla zachowania spójności, w Wikipedii stosowana jest terminologia oraz pisownia nazw z języków elfów zgodna z poprawioną wersją tłumaczenia Władcy Pierścieni autorstwa Marii Skibniewskiej nawet w przypadku artykułów odnoszących się jedynie do miejsc lub postaci pojawiających się na przykład jedynie w Silmarillionie.
Adaptacje
Filmy
W jednym z listów do
Christophera Tolkiena
, J. R. R. Tolkien napisał o swojej polityce wobec potencjalnych adaptacji filmowych: "Sztuka albo Gotówka" – albo naprawdę korzystne warunki, albo absolutne weto autora w przypadku niepożądanych zmian. W roku
1969
Tolkien zmuszony był jednak do szybkiego odsprzedania praw do ekranizacji Władcy Pierścieni i Hobbita z powodu braku pieniędzy na opłacenie podatków.
Pierwszą adaptacją filmową utworów Tolkiena był animowany film Hobbit z
1977
roku. Kolejnym filmem animowanym był
Władca Pierścieni
(
1978
), nakręcony przy użyciu animacji
rotoskopowej
, obejmujący około połowę fabuły powieści. Film poniósł porażkę finansową i kontynuacja, Powrót króla (
1980
) była jedynie filmem telewizyjnym, powstałym przy użyciu tradycyjnej animacji.
Dopiero pod koniec lat 90. zdecydowano się na nakręcenie aktorskiej wersji
Władcy Pierścieni
. Reżyserem był
Nowozelandczyk
Peter Jackson
. Powstały trzy filmy –
Drużyna Pierścienia
,
Dwie Wieże
i
Powrót Króla
. Filmy odniosły duży sukces finansowy i zdobyły łącznie siedemnaście
Oscarów
. Wielu fanów książek Tolkiena krytykowało jednak Jacksona za duże odstępstwa od fabuły powieści.
Gry
Książki Tolkiena miały duży wpływ na
gry fabularne
(takie jak
Dungeons & Dragons
). Dwie z nich były bezpośrednimi adaptacjami stworzonego przez Tolkiena świata – wydane w Polsce Śródziemie. Gra fabularna wydawnictwa Iron Crown Enterprises oraz Lord of the Rings Roleplaying Game firmy Decipher.
Na podstawie powieści Tolkiena powstało również wiele gier komputerowych, bitewnych czy karcianych, z których wiele opartych jest na licencji filmowej trylogii Petera Jacksona.
Gry komputerowe:
- The Lord of the Rings: The Battle for Middle-Earth – producent: EA Games
- The Lord of the Rings: The Battle for Middle-Earth II – producent: EA Games
- The Lord of the Rings: The Battle for Middle Earth II – The Rise of the Witch-King – producent: EA Games
- The Lord of the Rings: The War of the Ring – producent: Liquid Entertainment
- The Lord of the Rings: The Fellowship of the Ring – producent: Surreal
- The Lord of the Rings: The Return of the King – producent: EA Games
- The Lord of the Rings: Conquest – producent: EA Games
- The Lord of the Rings: Online: Shadows of Angmar – producent Turbine/Codemasters
- The Lord Of The Rings: Online: Mines of Moria – producent Turbine/Codemasters
- The Lord of the Rings Online - Siege of Mirkwood – producent Turbine/Codemasters
- The Lord of the Rings: The White Council – producent: EA Games – aktualnie prace wstrzymane
- The Lord of the Rings: The Third Age – producent: EA Games
- The Lord of the Rings: The Two Towers – producent: Stormfront Studios
- The Lord of the Rings: Tactics – producent: EA Games
Powstało też wiele symulacji Śródziemia opartych na wielu (przeważnie darmowych) serwerach. Jedną z takich adaptacji jest
Endore Middle Earth
oparta o
Ultimę Online
.
Gry bitewne:
- Lord of the Rings: Strategy Battle Game – producent: Games Workshop
- Lord of the Rings: War of the Ring - producent Games Workshop
Gry oparte na Władcy Pierścieni zostały wydane na wiele platform oprócz PC, są to : X360, PS3, NSD, PS2, XBX, PSP, GBA oraz GCN.
Muzyka
Dwie piosenki napisane przez
Enyę
do filmu Władca Pierścieni: 1. May It Be (Quenya) 2. Aniron (Sindarin) Całą muzyke skomponował
Howard Shore
. Zdobył trzy Oscary: w 2001 roku za ścieżkę dźwiękową do filmu Drużyna Pierścienia oraz w 2003 roku za ścieżkę dźwiękową i piosenkę do filmu Powrót Króla. Dodatkowo zdobym wiele innych nagród związanych z trylogia Władcy Pierścienia.
- Soundtrack do trylogii :
- The Lord of the Rings – The Fellowship of the Ring (Drużyna Pierścienia)
- The Lord of the Rings – The Two Towers (Dwie Wieże)
- The Lord of the Rings – The Return Of The King (Powrót Króla)
Zobacz też
Linki zewnętrzne
-
Encyclopedia of Arda
– jedno z najobszerniejszych w Internecie źródeł wiedzy o wykreowanym przez Tolkiena świecie
-
Ardalambion
– wyczerpujące źródło informacji na temat Tolkienowskich języków
-
Tolkien Meta-FAQ
– odpowiedzi na często zadawane pytania dotyczące Tolkiena i Śródziemia
-
TolkienWiki
– projekt wiki dotyczący dzieł J. R. R. Tolkiena
-
Ainur Gate
– solidna strona dot. Władcy Pierścieni, Tolkiena i ekranizacji Petera Jacksona
-
Elendili – Przyjaciele Elfów
– ciekawe dyskusje dotyczące życia i dzieł Tolkiena
-
Tolkien-World.info
– miejsce, w którym znajdziesz wszystko o dziełach Tolkiena