Salomon i królowa Saby – Piero della Francesca (c. 1452-66, Fresco, San Francesco, Arezzo, Włochy)

"Salomon na tronie". Rycina ze schrobenhausenowskiego warsztatu Carla Poellath

Salomon, hebr. Szlomoh (שלמה), arab. Sulayman, Sulaiman, Süleyman, Solyman (سليمان), /Człowiek Pokoju/ (ur. około 1000 p.n.e., zm. około 931 p.n.e. ) – prorok biblijny oraz Koranu , król Izraela , syn i następca króla Dawida . Wielki budowniczy. Swój dwór uczynił ośrodkiem kultury, głównie literatury. Według tradycji biblijnej słynął z mądrości. Na lata jego panowania przypada największa świetność monarchii hebrajskiej.

Daty panowania

Daty panowania Salomona nie są pewne. Proponuje się lata 973-935 p.n.e. (V. di Giovanni, G. Pretto), 970-931 p.n.e. (V. Pavlovsky, E. Vogt, B. Andre-Salvini, J. E. Morby), 970-930 p.n.e. (E. R. Thiele, S. H. Horn), 969-926 p.n.e. (M. Bocian), 965-926 p.n.e. (G.E. Wright, F.V. Filson), 960-930 p.n.e. (P. Connolly).

Wywód rodowodowy

Dzieciństwo i młodość

Salomon był synem Dawida, króla Izraela, i Batszeby, wdowy po Uriaszu . Urodził się w Jerozolimie już po śmierci swojego starszego rodzonego brata . Otrzymał imię Jedidia (Jedyniasz), imię Salomon było najprawdopodobniej imieniem tronowym, które przybrał dopiero po objęciu rządów.

Objęcie tronu

• W ostatnich latach rządów Dawida spośród synów króla dwaj liczyli się w kwestii sukcesji. Byli to Adoniasz i Salomon; pierwszy miał poparcie dowódcy pospolitego ruszenia Joaba i arcykapłana Abiatara, drugiego zaś popierali: dowódca gwardii królewskiej Benajasz , kapłan Sadok, prorok Natan oraz bohaterowie Dawida . Dzięki staraniom swojej matki Batszeby, Salomon został na polecenie Dawida namaszczony przy źródle Gichon na króla przez Sadoka i Natana.
• Po namaszczeniu na króla Salomon zapewnił swojego brata Adoniasza, że jeżeli będzie postępował wobec niego uczciwie, nie pozwoli go skrzywdzić. Na łożu śmierci Dawid zobowiązał Salomona do zabicia Joaba i Szimejego z Bachurim. Pierwszy miał zginąć za zabójstwo Abnera i Amasa syna Jetera; drugi za to, że gwałtownie przeklinał Dawida.
• Krótko po objęciu rządów przez Salomona jego brat Adoniasz zwrócił się z prośbą o rękę Abiszag , należącej do haremu króla Dawida. W starożytności posiadanie żony króla dawało prawo do tronu, dlatego Salomon kazał zamordować brata. Kazał też – zgodnie z wolą ojca – zabić Joaba i Szimejego. Dodatkowo pozbawił Abiatara urzędu arcykapłana i przekazał go w ręce kapłana Sadoka.

Rządy wewnętrzne

• Zasłynął jako budowniczy. W ciągu siedmiu lat wybudował w Jerozolimie świątynię, zwaną później pierwszą świątynią jerozolimską . Trzynaście lat budował sobie pałac. Inne jego budowle to: Dom Lasu Libanu, pałac dla córki faraona, mury jerozolimskie, zabudowy w miastach Chasor , Megiddo i Gezer , miasta-spichlerze Baalat i Tamar .
• Jako pierwszy z izraelskich władców korzystał z rydwanów .
• Jego wojsko składało się w znacznej części z nie-Izraelitów np. Jebusytów , Hetytów (Chetytów) czy Amorytów .
• Doprowadził do przeniesienia Arki Przymierza do pierwszej Świątyni.
• W pierwszych latach rządów pozostawał wierny kultowi Jahwe , później dopuścił do politeizmu – stawiając nawet posągi Kemoszowi (bóg moabicki) i Milkomowi (bóg ammonicki).
• Przeciwnikiem Salomona był Hadad , potomek królów Edomu i powinowaty faraona. W ostatnich latach rządów z przywódców opozycji wyróżniali się Rezon (inaczej Resin), syn Eliady, oraz Jeroboam, późniejszy pierwszy władca Królestwa Północnego.

Polityka zagraniczna

Salomon i królowa Saby – Batisterio san Giovanni, Florencja

• W pierwszych latach rządów zawarł sojusz z faraonem egipskim , żeniąc się z jego córką . W posagu egipska żona Salomona wniosła mu miasto Gezer .
• Pozostawał w przyjaźni z Hiramem , królem Tyru . Zapewnił on Salomonowi materiały do budowy świątyni w Jerozolimie.
• Stworzył izraelską flotę: zbudowano ją w Esjon-Geber (koło obecnego kurortu turystycznego Ejlat ), w Zatoce Akaba , stanowiącej część Morza Czerwonego . Flota ta pływała w celach handlowych do tajemniczego Ofiru , położonego na wschodnim wybrzeżu Afryki .
• Nawiązał kontakty z arabskim Królestwem Saby ; jego władczyni złożyła nawet dyplomatyczną wizytę w Jerozolimie.

Mądrość Salomona

Sąd Salomona – autorstwa Ingobertusa (880)

• Salomon według Biblii słynął ze swojej mądrości. "Bóg dał Salomonowi mądrość i rozsądek nadzwyczajny oraz rozum nieogarniony, jak piasek na brzegi morza. Toteż mądrość Salomona przewyższała wszystkich ludzi Wschodu i Egipcjan. (...) Wypowiedział bowiem trzy tysiące przysłów, a pieśni jego było tysiąc pięć" (1 Krl 5, 9-12).
• W Biblii opisana jest historia związana z wyrokowaniem króla: nierządnice miały po jednym niemowlęciu, jedno z nich umarło, każda twierdziła, że jej dziecko żyje. Salomon stwierdza, że należy dziecko rozciąć na dwie połowy, aby każda kobieta otrzymała po połowie. Wtedy przeciwko wyrokowi protestuje prawdziwa matka, która woli oddać je rywalce, niż pozwolić, by poniosło śmierć; Salomon poznaje po tym, że to ona jest matką dziecka i oddaje je jej. (1 Krl 3, 16-28)

Żony i potomstwo Salomona

Posiadał, jak inni ówcześni władcy, liczny harem. Źródła biblijne podają, że miał 700 żon- księżniczek i 300 żon drugorzędnych. Wiadomo, że wśród jego żon były Moabitki, Ammonitki (jedną z nich – Naamę – znamy z imienia), Edomitki , Sydonitki i Hetytki (Chetytki). Już na początku rządów poślubił córkę faraona (prawdopodobnie Sjamon albo jego następcy Psusennesa II z XXI dynastii ).

Imiennie znamy tylko jego syna i następcę Roboama oraz córki Tafat i Basmat . Sądząc po liczebności haremu, Salomon musiał mieć więcej dzieci, jednak w źródłach brak wzmianek na ich temat.

Salomon i demony

Biblia milczy całkowicie o jakichkolwiek związkach Salomona z demonami i rzekomej władzy, którą miał nad nimi posiadać. Jako pierwszy wspomina o tym żydowski historyk Józef Flawiusz : "Tak wielka była roztropność i mądrość, której Bóg udzielił Salomonowi, że przewyższał on nią wszystkich ludzi dawnych, a nawet Egipcjanie , którzy ponoć górują nad wszystkimi ludźmi bystrością umysłu, nie tylko nie dorównywali Salomonowi, ale pozostawali daleko w tyle za roztropnością króla. [...] Bóg obdarzył go również znajomością sztuki stosowanej przeciwko demonom w celu wspomagania i leczenia ludzi. Układał więc Salomon zaklęcia przynosząc ulgę w chorobach i zostawił po sobie formuły egzorcyzmów, za pomocą których ludzie opętani przez demony mogą je wygnać tak, że nigdy nie wrócą" (Flawiusz Józef, Dawne Dzieje Izraela, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 1997, (8, 2, 5) s. 372).

Podobne opinie znajdziemy w Talmudzie , poza tym w Koranie mamy wzmiankę, że Prorok Sulejman (czyli właśnie biblijny Salomon) dostał jako dar od Allaha możliwość kontroli nad dżinnami , a one były mu posłuszne (Koran, 27:39).

Kabaliści przypisywali Salomonowi napisanie różnych ksiąg zawierających wiedzę tajemną. Jak wiadomo, Kabała była jednak ezoterycznym nurtem judaizmu, potępianym przez judaizm ortodoksyjny. Najsłynniejszą z okultystycznych ksiąg, za autora której uważa się króla Salomona, jest Sztuka Goecji (nazwa ta pochodzi od greckiego goetia – wycie), czyli I księga Lemegetonu , nazywanego również Małym Kluczem Salomona. Do czasów współczesnych zachowały się co najmniej cztery wersje tego dzieła, lecz żadna z nich nie pochodzi z czasów dawniejszych aniżeli przełom XVI i XVII.

Dzieło to przedstawia szczegółową charakterystykę 72 demonów , które król Salomon miał niegdyś rzekomo mocą swych wielkich zaklęć zamknąć w mosiężnym naczyniu. Jak głosi legenda, od tamtej chwili duchy te zmuszone były służyć każdemu, kto poznał ich magiczne pieczęcie i w zakreślonym kręgu magicznym wypowiedział Salomonowe zaklęcia.

Oprac. na podstawie artykułu Romana Zająca pt. Salomon i demony

Salomon w literaturze i muzyce

W żydowskiej tradycji uchodzi za autora Księgi Koheleta , Pieśni nad pieśniami i Księgi Przysłów . W Koranie pod imieniem Sulajman jest prawzorem Mahometa . W arabskich legendach występuje jako jeden z czterech wielkich władców świata obok Nimroda , Nabuchodonozora i Aleksandra Wielkiego .

Utwory literackie z Salomonem w roli głównej:

• Starotestamentowe apokryfy: , Psalmy Salomona, Ody Salomona;
• Dialogues of Salomon and Saturn (X wiek) – staroangielskie podanie; partnerem Salomona w dyspucie jest chaldejski książę Saturn;
• Lob Salomons (poemat religijny powstały między 1100 a 1110 rokiem);
• Dialogus Salomonis et Marcolfi (ok. 1200 r.) – łaciński dialog prozą;
• Rozmowy, które miał król Salomon mądry z Marchołtem grubym a sprośnym autorstwa Jana z Koszyczek ( 1521 )
• Dramat S. Bricka Sapientia Salomonis z 1547 roku.Testament Salomona

Utwory muzyczne z Salomonem:

• Oratorium G. Carissimiego Judicium Salomonis (XVII wiek)
• Melodramat J. Elsnera Sąd Salomona wystawiony w Warszawie w 1806 roku

Opracowania

• Andre-Salvini Beatrice, Ludy starożytnego Wschodu, tłumaczenie Elżbieta Sadowska, Warszawa 1991
• Bocian Martin, Leksykon postaci biblijnych, tłumaczenie Juliusz Zychowicz, Kraków 1996
• Bosak Pius Czesław, Postacie Nowego Testamentu. Słownik-konkordancja, wyd. II, Pelplin-Poznań 1996
• Connolly Peter, Hebrajczycy, tłumaczenie Paweł Latko, Wrocław 1991
• Di Giovanni Vincenzo, Pretto Glauco, Wielkie cywilizacje, Warszawa 1993
• Fros Henryk SJ, Sowa Franciszek, Księga imion i świętych, t. V, Kraków 2004
• Millard Alan, Skarby czasów Biblii, tłumaczenie Marcin Stopa, Warszawa 2000
• Morby John E., Dynastie świata, tłumaczenie Michał Rusinek, Kraków 1995

Zobacz też

• Starożytne Królestwo Izraela

Poprzednik Dawid

król Izraela(zjednoczone królestwo) ok. 970-931 p.n.e

Następca Roboam (królestwo południowe) Jeroboam I (królestwo północne)

Ojciec Dawid

Postać biblijna Występuje w księgach: 2Sm , 1Krl , 1Krn , 2Krn

Synowie Roboam