Stauroteka - (od gr.stauros - pierwotnie: pal, belka, obecnie również: krzyż; "theka" - relikwiarz, opakowanie, obudowanie) - relikwiarz Drzewa Krzyża Świętego, zazwyczaj w formie krzyża lub ikony - tzw. stauroteka ikonowa , przeznaczony dla partykuł Drzewa Krzyża Świętego. Najczęściej zdobiony emalią komórkową, wysadzany drogimi kamieniami i obłożony blachą złotą. W Polsce, spośród kilkunastu okazałych staurotek zachowały się tylko dwie. Pierwsza - bizantyńska, XII-wieczna, zapewne z Konstantynopola, eksponowana jest w pomieszczeniach Skarbca Koronnego na Wawelu. Druga - w kształcie krzyża greckiego - na wyspie Ostrów Lednicki, prawdopodobnie sprowadzona do Polski przez Ottona III w czasie Zjazdu Gnieźnieńskiego w 1000 r., przechowywana w Muzeum Pierwszych Piastów na Ostrowie Lednickim.

Do roku 1939 w kolegiacie w Tumie pod Łęczycą przechowywana była XII-wieczna stauroteka ikonowa o proweniencji bizantyńsko-weneckiej (zabytek, znany z dokumentacji fotograficznej, został zrabowany przez wojska niemieckie).

Inna znana polska stauroteka, która najprawdopodobniej była wykorzystywany do koronacji polskich władców od Władysława Jagiełły począwszy, do Jana II Kazimierza Wazy w 1649 r. skończywszy, została bezprawnie zrabowana z częścią skarbca koronnego podczas wyjazdu (po abdykacji) z Polski do Francji ostatniego Wazy. Skarby wywiezione przez ostatniego Wazę z Polski nigdy nie wróciły do Ojczyzny, przed śmiercią król przekazał je swojej szwagierce Annie Gonzadze (siostrze królowej polskiej Marii Gonzagi ), ta z kolei w 1684 r. przekazała je opactwu benedyktyńskiemu w Saint-Germain-des-Pres na przedmieściach Paryża . Relikwia ta obecnie znajduje się w skarbcu paryskiej katedry Notre Dame .