Teoria laryngalna – teoria, według której w
języku praindoeuropejskim
, oprócz zwykłych
spółgłosek
i
samogłosek
istniały trzy głoski o artykulacji gardłowej lub
krtaniowej
, zwane głoskami laryngalnymi lub w skrócie laryngałami (z
gr.
larynx 'krtań').
Hipotezę co do istnienia laryngałów w prajęzyku zaproponował w
1879
Ferdinand de Saussure
, jako wyjaśnienie pewnych irracjonalnych z pozoru zjawisk
fonetycznych
obserwowanych w
językach indoeuropejskich
(np. wzdłużeń), zwłaszcza w starożytnej
grece
w formach i wyrazach odziedziczonych z prajęzyka. Laryngały utrzymały się jedynie w
języku hetyckim
i we wczesnych pożyczkach indoeuropejskich w
językach uralskich
.
Laryngały w piśmie oznacza się symbolicznie jako h1, h2, h3, ale ich rzeczywistego brzmienia nie znamy. Wiadomo tylko, że miały one możność wpływu na barwę sąsiadującej samogłoski, a przede wszystkim na barwę samogłoski powstającej na miejscu zanikłego laryngału. I tak, h1 daje przeważnie samogłoskę [e], h2 [a], a h3 [o]. Przypuszcza się że h1 brzmiało jak [
ʔ
] lub [
h
], h2 jak [
x
] lub [
ħ
] a h3 jak [
xʷ
] lub [
ɣʷ
].
Zobacz też