Tybetańska Księga Umarłych (
tyb.
བར་དོ་ཐོས་གྲོལ bar-do thos-grol) - rytualny
buddyjski
tekst odczytywany zmarłemu i opisujący
proces umierania
oraz pośmiertne stany umysłu.
Naukowe podejście
Według podejścia takich uczonych jak
Carl Gustav Jung
przekaz zawarty w tej księdze dotyczący tego, że
świadomość
zmarłego człowieka, zanim zamanifestuje się ponownie w nowym wcieleniu, doświadcza różnego rodzaju wizji, odpowiada
archetypom
wytworów indywidualnej i zbiorowej
podświadomości
. Tybetańska Księga Umarłych pochodzi z popularnej
termy
w
Tybecie
odnalezionej przez tertona Karma Lingpa ze szkoły
ningma
. Pierwsze tłumaczenia tej termy przez Evan-Wentz'a w XIX w. spowodowało ówcześnie wiele nieporozumień i porównań np. do mitologii "
Księgi zmarłych
" starożytnego
Egiptu
. Na język polski Tybetańską Księgę Umarłych przełożył
Ireneusz Kania
(1. wydanie:
Literatura na Świecie
, nr 8-9/1985; 1. wydanie książkowe: Kraków: Oficyna Literacka 1991).
Buddyjskie podejście
Buddyzm tybetański
opiera się na doświadczeniach weryfikowanych z praktyką
wadżrajany
, którą można zrealizować bezpośrednio, np. poprzez
tantry Jogi Najwyższej
lub
dzogczen
. Stany związane ze śmiercią opisane były zgodnie z doświadczeniami praktykujących jak trzy rodzaje bardo:
- Chikkhai bardo: bolesne bardo trwające już w czasie
procesu umierania
.
- Chönyid bardo: niezwykłe świetliste bardo Dharmaty trwające dopiero w początkowym okresie "pośmiertnym", gdy świadomość całkowicie opuściło ciało, które opisują szczegółowo nauki
dzogczen
związane z praktyką thogal.
- Sidpai bardo: bardo stanu "pośmiertnego" trwające od czasu bardo Dharmaty do czasu odrodzenia ("umiejscowienia się" w łonie przyszłej matki) jako przyszły człowiek lub inna istota, np. zwierzę takie jak ptak który urodzi się z jaja.
Zgodnie z procesem reinkarnacji według
dwunastu ogniw współzależnego powstawania
, każda czująca istota zanim narodzi się w świecie cierpień
samsary
musi najpierw ulec
niewiedzy
w czasie śmierci poprzedniego życia oraz w czasie stanu pośredniego
bardo
przed narodzinami. Według
dzogczen
niewiedza to marigpa - brak wyzwolenia, która uniemożliwia rozpoznanie pierwotnej czystości (Wyl. Ka-dak) w czasie śmierci lub nie rozpoznanie spontanicznego urzeczywistnienia (
Wyl.
Lhun-Grub) zjawisk stanu bardo dharmaty. Dopiero po owych nierozpoznaniach manifestuje się stopniowo Umysł (Wyl. Sems), który zaczyna się doświadczać zjawisk jako dualistycznie zjawisk oddzielonych od niego. W wyniku tego następuje przekształcenie się zjawisk z bardo dharmaty (Wyl. Chos-nyid Bar-do) w samsaryczne formy pięciu żywiołów (przestrzeni, wiatru, ogienia, wody, ziemi) drugiego bardo (Wyl. Sidpai bardo), aż do odrodzenia po stanie bardo, a po odrodzeniu życie w świecie
cierpień
, kiedy aktywny jest Umysł dualności i konceptualności.
Tybetańska Księga Umarłych opisuje, że niezwykle trudno być obecnym w pierwszym świetlistym bardo dharmaty (
Wyl.
Chos-nyid Bar-do), gdzie manifestuje się naturalnie całe bogactwo oświecenia (np. mandale buddów), gdyż nawykowo następuje owe nierozpoznania marigpa, przekształcenia zjawisk i przechodzi się natychmiast do drugiego stanu bardo (Wyl. Sidpai bardo) w celu odrodzenia się po nim w świecie, więcej patrz artykuł o
sześciu stanach bardo
. Księga dzieli doświadczenia bardo dharmaty na dni... poza ograniczeniami czasu i przestrzeni. W kolejnych dniach pojawiaja się odpowiednio gniewnie bądź spokojnie przejawiający się buddowie
sambhogakaji
. Bez stabilności w praktyce (thogal) dni te mogą być nieprawdopodobnie krótkie. Łagodne i gniewne "bóstwa" znikną tak szybko, że nawet nie zauważymy. Wszystkie zjawiska "pośmiertne" są wyrazem samego zmarłego, nie powinno się więc ich bać czy pożądać, należy rozpoznać je jako pozbawione wrodzonej natury zgodnie z teorią
siunjata
i jako przejaw stanu
rigpa
, który w buddyzmie odnosi się do stanu
dharmakaji
i który można rozpoznać np. poprzez praktykę
dzogczen
[1] [2].
Linki zewnętrzne
Przypisy
- ↑ Sogjal Rinpocze, Tybetańska księga życia i umierania, Wydawnictwo EM, Warszawa
1997
- ↑ Longchen Rabjam, Tulku Thondup, The Practice of Dzogchen, Snow Lion Publications,
2002
,