Wolin (dawniej Julin[1], Wołyń[2],
niem.
Wollin) –
miasto
w północno-zachodniej
Polsce
części
woj. zachodniopomorskiego
, w
powiecie kamieńskim
, siedziba
gminy miejsko-wiejskiej Wolin
.
Wg danych z 31 grudnia 2009 miasto miało 4 879 mieszkańców[3]. W Wolinie co roku odbywa się
Festiwal Słowian i Wikingów
. Tutejsza
rzymskokatolicka
parafia św. Mikołaja
jest siedzibą
dekanatu
.
Położenie
Wolin znajduje się w północno-zachodniej części
woj. zachodniopomorskiego
, w południowej części
powiatu kamieńskiego
. Miasto położone jest na
Pobrzeżu Szczecińskim
, na południowym cyplu wyspy
Wolin
, nad cieśniną
Dziwna
. Według danych z 1 stycznia 2009 powierzchnia miasta wynosi 14,47 km²[4].
Przez miasto przebiega
droga krajowa nr 3
(
Świnoujście
–
Szczecin
).
Historia
Widok Wolina w
X wieku
. Wizerunek umieszczony jest na jednym z bloków mieszkalnych w centrum miasta.
Początkiem wczesnośredniowiecznego Wolina była osada nad
Dziwną
. Dzięki dogodnemu położeniu i handlowi osada szybko się rozwijała. W średniowieczu stała się ośrodkiem kultu
Świętowita
. W sąsiedztwie miasta powstały cmentarzyska:
Młynówka
oraz
Wzgórze Wisielców
. Początkowo państwo-miasto prowadziło samodzielną politykę i walczyło z wojskami
Mieszka I
. Po
zwycięstwie Mieszka I
Wolin wraz z całym Pomorzem Zachodnim znalazł się na terytorium Polski[5]. Od początku
XI
do połowy
XVII wieku
miasto należało do księstwa zachodniopomorskiego, w którym panował ród
Gryfitów
. Po roku 1630 Wolin znalazł się pod panowaniem szwedzkim i pozostał tam do roku 1720[5], gdy przeszedł pod panowanie Prus.
W latach 1975-1998
miasto administracyjnie należało do
województwa szczecińskiego
.
Dane historyczne |
---|
Data | Ludność | Zm., % |
---|
X/XI w. | 9000 | — |
---|
1540 | 350 | -96,1% |
---|
1740 | 1621 | 363,1% |
---|
1794 | 2217 | 36,8% |
---|
1816 | 2524 | 13,8% |
---|
1857 | 4034 | 59,8% |
---|
1900 | 4679 | 16% |
---|
1925 | 4723 | 0,9% |
---|
1939 | 4807 | 1,8% |
---|
1946 | 2369 | -50,7% |
---|
1955 | 1800 | -24% |
---|
1970 | 3026 | 68,1% |
---|
1978 | 3453 | 14,1% |
---|
1988 | 4404 | 27,5% |
---|
1992 | 5034 | 14,3% |
---|
1995 | 5132 | 1,9% |
---|
2000 | 4950 | -3,5% |
---|
2007 | 4196 | -15,2% |
---|
Dane z 1970,78,88,92[6] Dane z 1995,2000,2007 BDR GUSu inne dane[] 1540 -
Wrota Wolina
|
Toponimia
Panorama Wolina (widok od zachodu)
Nazwa miasta jest taka sama jak nazwa
wyspy Wolin
, na której jest położone.
Pierwotne brzmienie nazwy jest trudne obecnie do odtworzenia. Na ogół nazwę wywodzi się z prasłowiańskiego rdzenia "vel", "vol", ("mokry", "wilgotny", "wodny"), mogła więc brzmieć Wołyń (identycznie jak na zabużańskim pograniczu polsko-ruskim). W źródłach niemieckich występuje też pod nazwami: Jumne, Jumneta, Julin, Wineta, w sagach skandynawskich Jomsborg. Wszystkie te nazwy powstały na bazie nazwy pierwotnej, ulegając różnym przekształceniom w pisowni.
Przed[2][7] i przez krótki okres tuż po
II wojnie światowej
[8][9][10] w języku polskim używano nazwy Wołyń. Obecną nazwę miasta wprowadzono rozporządzeniem ministrów Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 roku[11].
Zapisy źródłowe[] od wczesnego średniowiecza wymieniają:
-
967
r. – Yuloin
-
1124
r. – Yulin
-
1140
r. – Wulinensis civitas, Willin
-
1188
r. – Wołyń
-
1185
r. – Wolin
-
1216
r. – Yolin
-
1217
r. – Wolin i zniemczone Wollin
Architektura
Układ miejski tworzy 42 ulice[12] oraz osiedle Robotnicze i osiedle
Jaromierz
.
Zabytki
Zabytki chronione prawnie w Wolinie:
- teren Starego Miasta[13],
-
kolegiata św. Mikołaja
z XV wieku,
- wiatrak holenderski z
1850
roku (ul. Jaracza), znajdujący się na zachodnim krańcu Wolina, za cmentarzem. Ma 3 kondygnacje, zbudowany został na rzucie koła.
- dom z XIX wieku (ul. Zamkowa 16),
- dom z początku
XX wieku
, obecnie budynek poczty, (ul. Zamkowa 22),
- dwór z przełomu
XVIII
/
XIX w.
(ul. Zamkowa 23a).
Obiekty historyczne
- Ratusz – powstał w stylu neogotyckim. Wybudowany został w latach 1880-1881)[14] na miejscu zamku książęcego i późniejszego klasztoru cysterek. Usytuowany jest przy ulicy Zamkowej na północ od Rynku. Obecnie mieści się tu Urząd Miejski.
- elewator zbożowy
- ruiny
kościoła
św. Jerzego
- fragmenty murów obronnych z
XIV
-
XV
wieku, które zachowały się na długości ok. 50 metrów. Stoją za ratuszem, w północno-wschodniej części miasta. Mają wysokość 3 metrów i niejednolitą konstrukcję. Zbudowane są z kamienia.
- zabytkowe domy - znajdują sie przy ul. Wojska Polskiego (nr 2, 4, 6, 8 i 10) oraz przy ul. Zamkowej (nr 4, 5, 16, 18, 19, 20), i pochodzą z
XIX
wieku. Te pierwsze, w zachodniej pierzei rynku, stoją jednak na miejscu znacznie starszej zabudowy. Widać to choćby po wąskich, szczytowych kamieniczkach, przykrytych naczółkowymi dachami.
-
Muzeum Regionalne
Przykłady dobrze zachowanej zabudowy znaleźć można również na terenie dawnego przedmieścia rybackiego przy ulicach Konopnickiej, Niedamira, Mostowej i Rybackiej. Odmienny typ zabudowy, pochodzącej z przełomu wieków
XIX
i
XX
znaleźć można w okolicy dworca i przy ulicy Świerczewskiego.
- bastiony - jeden wybudowany na dawnym Wzgórzu Chyrowym, między ulicami Mostową i Konopnickiej. Ma formę platformy górującej nad terenem. Pochodzi z wieku
XVII
, a zbudowany został przez Szwedów jako fortyfikacje. Zostały z niego jedynie ceglane resztki. Drugi jest przy ulicy Ogrodowej. Jest on znacznie mniejszy. Zbudowany także przez Szwedów w
XVII
wieku.
- Stanowiska
archeologiczne
wokół miasta:
- na pagórku
Młynówka
, na zachód od grodziska, cmentarzysko szkieletowe i ciałopalne z
IX
-
XII w.
- na
Gołogórze
znane jako stanowisko
Wzgórze Wisielców
, nad Zalewem Szczecińskim, w skrajnie południowej części miasta, na tzw. osada i cmentarzysko kurhanowe ciałopalne z
IX
-
X wieku
.
-
Srebrne Wzgórze
- na wzniesieniu nad
Dziwną
, pół km na północ od miasta znajdują się ślady grodziska (prawdopodobnie gród strażniczy) z
IX
-
XII wieku
, którego mieszkańcy kontrolowali ruch na
Dziwnej
. Zachowane wały ziemne do 3 m wysokości i fosa.
Gospodarka
W mieście zlikwidowano nierentowną Spółdzielnię Pracy Rękodzieła Ludowego i Artystycznego "Cepelianka", Wolińską Spółdzielnie Mleczarską (zatrudniała blisko 100 osób), Spółdzielnię Inwalidów "Pokój", masarnię i elewator zbożowy. Podobnie kilka mniejszych zakładów w Wolinie. W prywatne ręce przeszła - dziś już nieistniejąca - przetwórnia "Centrali Rybnej". Znacznie ograniczyły swoją działalność Zakłady Spożywcze Gminnej Spółdzielni "Samopomoc Chłopska"[15].
Obecnie w mieście znajduje się piekarnia, mały młyn oraz tartak w ZGKiM w Wolinie. Powstała także stolarnia. Zakłady te produkują na potrzeby lokalne, a każdy z nich nie zatrudnia więcej niż kilkanaście osób[15]. W mieście są dwa sklepy wielkopowierzchniowe:
Netto
i
Biedronka
.
Według danych z 2007 roku w mieście działało 654 prywatnych
podmiotów gospodarczych
, z czego 564 stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Działalność prowadziło 5 spółdzielni oraz 8 spółek handlowych z udziałem kapitału zagranicznego[16]. W kwietniu 2008 r. 356 mieszkańców miasta było bezrobotnych[17].
Demografia
Struktura demograficzna mieszkańców miasta Wolin wg danych z 31 grudnia 2007:[16]
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni |
---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 4916 | 100 | 2524 | 51,34 | 2392 | 48,66 |
wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) | 888 | 18,06 | 451 | 9,17 | 437 | 8,89 |
wiek produkcyjny (18–65 lat) | 3456 | 70,3 | 1664 | 33,85 | 1792 | 36,45 |
wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) | 572 | 11,64 | 409 | 8,32 | 163 | 3,32 |
Oświata
W Wolinie jest jedna
szkoła podstawowa
, jedno
gimnazjum
oraz dwie szkoły ponadgimnazjalne[15].
Szkoła podstawowa
Publiczna Szkoła Podstawowa w Wolinie rozpoczęła swoją działalność
1 kwietnia
1946
roku. Naukę w przywróconym do stanu użytkowania budynku przez napływających do miasta mieszkańców rozpoczęło 15 uczniów.
Pierwszym kierownikiem szkoły był Antoni Liczmański, a zakończenie pierwszego powojennego roku szkolnego odbyło się
1 lipca
1947
r. Wraz z nowym rokiem szkolnym zwiększyła się liczba uczniów i nauczycieli. Staraniem rodziców, nauczycieli i władz lokalnych
27 marca
1959
roku wbudowano kamień węgielny pod budowę sali gimnastycznej, którą oddano do użytku w roku
1964
.
Kolejnym ważnym dla szkoły wydarzeniem były obchody 1000-lecia przyłączenia Wolina do Polski i
sztandar
od społeczności wolińskiej, który szkoła otrzymała
21 września
1967
roku. W tym też toku szkoła otrzymała imię
Bolesława Krzywoustego
. W roku
1971
- w 25-lecie istnienia - szkoła otrzymała Honorową Odznakę "Gryfa", a w maju
1974
Medal Komisji Edukacji Narodowej za zasługi dla nauczycieli i uczniów.
Od początku istnienia szkoły, istniała też podstawowa szkoła wieczorowa dla dorosłych oraz kursy eksternistyczne dla pracujących a także filia liceum ogólnokształcącego.
14 maja 1996 roku, w 50. rocznicę istnienia wolińskiej podstawówki, wmurowany został
kamień węgielny
pod rozbudowę szkoły. W wydarzeniu tym, uświetniającym uroczystość 50-lecia szkoły, oprócz uczniów i nauczycieli udział wzięli też przedstawiciele władz samorządowych, państwowych i kościelnych. Nowe skrzydło - pierwotnie przeznaczone dla klas I-III - oddane zostało 11 marca 1998 roku, a w wrześniu tego samego roku w Wolinie odbyła się Wojewódzka Inauguracja Roku Szkolnego 1998/1999.
Nowe skrzydło pierwotnie przeznaczone dla klas początkujących po
reformie edukacyjnej
zostało w całości przeznaczone na szkołę podstawową, a "stara" podstawówka została przeznaczona na gimnazjum.
W roku szkolnym 2003/2004 szkoła otrzymała certyfikat Szkoły z Klasą. W roku 2008 oddano do użytku nowa salę gimnastyczną[18]. Do szkoły podstawowej uczęszczało w roku
2006
/
2007
347 uczniów, z czego 183 to chłopcy, a 164 dziewczęta[19]. Placówka w roku 2006 łącznie miała 17 klas uczących się w 16 salach lekcyjnych.
Gimnazjum
Publiczne gimnazjum w Wolinie rozpoczęło działalność
1 września
1999
roku w wyniku
reformy oświaty
. Ma swoją siedzibę przy ulicy Spokojnej 1 w przedwojennym budynku, w którym do tej pory mieściła się szkoła podstawowa. Gimnazjum ma do dyspozycji 15 sal lekcyjnych, pracownię informatyczną, salę gimnastyczną, aulę, bibliotekę, świetlicę oraz gabinet pedagoga, pielęgniarki i stołówkę.
Do szkoły uczęszczają uczniowie - absolwenci szkół podstawowych
gminy Wolin
: Publicznej Szkoły Podstawowej w Wolinie, Dargobądzu, Troszynie, Koniewie oraz Społecznej Szkoły Podstawowej w Ładzinie. Liczba uczniów w roku szkolnym
2006
/
2007
wynosiła 351 uczniów, z czego 167 to chłopcy, a 184 dziewczęta[19].
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych
W Wolinie są dwie szkoły ponadgimnazjalne. Jedną z nich jest Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w skład którego wchodzi:
- Liceum Ogólnokształcące (profil dziennikarski)
- Technikum Hotelarskie
- Technikum Architektury Krajobrazu
- Technikum Ekonomiczne
- Policealne Studium Ekonomiczne
- Technikum Budowlane
Uczniowie wolińskich szkół prowadzą współpracę z ich niemieckimi rówieśnikami z
Torgelow
(
Niemcy
). Wspólną platformę zainteresowań znaleziono w tradycji
Wikingów
. W Torgelow działa Towarzystwo Ukranenland, a Ukranen, to niemiecka nazwa plemienia
Wkrzan
zamieszkującego tamte ziemie. Niemieccy uczniowie brali udział np. w wodowaniu w Wolinie historycznego statku "Starigard", a polska młodzież uczestnicząca w obozie w Torgelow, próbowała swych sił w
rękodzielnictwie
według wikingowskich wzorców. Liceum Ekonomiczne w Wolinie, od
1993
roku ma przyjazne kontakty z gimnazjum w niemieckim
Eggesin
. Młodzi regularnie, co 2-3 miesiące, składają sobie wizyty i podejmowani są w domach rodziców. Chodzą na wycieczki, dyskoteki i rywalizują sportowo[15].
Kultura
Placówką kulturalną w mieście, która organizuje większość imprez jest Ośrodek Kultury Gminy Wolin[20]. Są tam prowadzone zajęcia gry na instrumentach (pianino, gitara, organy)[21] oraz nauka różnego rodzaju sztuk plastycznych: robienia witraży[21], malarstwa[21][22] oraz zajęcia z fotografiki[21]. W piwnicach MOK-u prezentowane są liczne wystawy oraz
wernisaże
. Kawiarnia Miejskiego Ośrodka Kultury pełni również funkcję miejsca koncertowego dla niedużych grup muzycznych. Grali tam m.in.
Greenwood
,
After Blues
,
Percival Schuttenbach
czy
Shannon
oraz
Stary Szmugler
. Ośrodek kultury jest też organizatorem cyklicznych imprez organizowanych rokrocznie w Wolinie, jak
Festiwal Słowian i Wikingów
i Dni Morza. Mają tu swoje próby zespoły: Wolinianki i Wiolinki[21]. Na parterze budynku ratusza ma swoją siedzibę biblioteka miejska. W jej zasobach jest ponad 25 tysięcy książek.
Alternatywą dla ośrodka kultury są kółka zainteresowań w szkołach: podstawowej i gimnazjum, a także poza nimi. W gimnazjum Daniel Strzelczyk prowadzi koło plastyczne. Jest też koło historyczne, polityczne. W Wolińskim gimnazjum działa także Klub Sportowy "Sprinter". W szkole podstawowej popularnością cieszy się kółko teatralne prowadzone przez Danutę Nawrocką. Co roku w okolicach Bożego Narodzenia uczniowie przedstawiają
jasełka
, a zawsze jesienią organizowany jest plener malarski "Wolińska jesień". "Zerówkowicze" z oddziału przedszkolnego corocznie przygotowują też obchody
Dnia Babci
i
Dziadka
.
Jako miejsce w którym rozwija się kultura można wskazać też
Muzeum Regionalne w Wolinie
im.
Andrzeja Kaubego
. Można tu znaleźć bogactwo eksponatów dotyczących plemienia Wolinian, systemu obronnego miasta, rzemiosła, i wierzeń jego średniowiecznych mieszkańców. Od 2009 roku w muzeum działa małe kino oraz są prezentowane różnego rodzaju wystawy. Coraz większą rolę kulturalną pełni też
Kolegiata św. Mikołaja
. Co jakiś czas zobaczyć i usłyszeć tam można chóry zarówno polskie jak i zagraniczne.
Sport
Na terenie miasta działa Taneczny Klub Sportowy "Jantar"[22], w którym zajęcia prowadzone są przez Szkołę Tańca Anny Zjawińskiej. Mieści się tu też Uczniowski Klub Sportowy "Albatros" mający sekcję
żeglarską
oraz
zapaśniczą
. W mieście siedzibę ma klub piłkarski Vineta Wolin który obecnie gra w
IV lidze
[23].
W mieście, obok gimnazjum, jest stadion z miejscami siedzącymi a tuż obok zespół boisk wielofunkcyjnych -
Orlik 2012
otwarty pod koniec września 2009 roku. Można uprawiać tutaj
siatkówkę
, grać w
tenis
,
piłkę nożną
i "w
kosza
". Inne, mniejsze boisko znajduje się przy skrzyżowaniu ulic Jaracza i Konopnickiej. Z niego korzysta wyłącznie młodzież grająca "w nogę".
W Wolinie są trzy sale sportowe: przy gimnazjum, szkole podstawowej i zespole szkół ponadgimnazjalnych. Na każdej z nich odbywają się dodatkowe zajęcia, jak treningi taneczne,
zapasy
czy
aerobik
.
Infrastruktura
Transport
Statki cumujące nad Dziwną
Przez Wolin przebiega
droga krajowa nr 3
. Od strony
Świnoujścia
biegnie ona
obwodnicą
Dargobądzia
, następnie przez nowy
most w Wolinie
i dalej do
Parłówka
i do
Szczecina
. Stanowi ona część międzynarodowej trasy
E65
z
Malmö
w
Szwecji
na południe Europy. Najbliższe lotnisko to
port lotniczy Szczecin-Goleniów
, znajdujący się 44 km od miasta.
Przez przystanek kolejowy
Wolin Pomorski
przebiega zelektryfikowana
linia kolejowa nr 401
(
Szczecin
–
Świnoujście
). Na przystanku zatrzymują się jedynie regionalne pociągi osobowe relacji
Szczecin Główny
-
Świnoujście
łącznie z sezonowym pociągiem przyśpieszonym "Uznam".
W Wolinie mieści jest także
portem rzecznym
i
morskim
. W
Porcie Wolin
dokonywane są przeładunki głównie zboża oraz okresowo elementów budowlanych i innych. Pełni także funkcję portu rybackiego. Rzeką (cieśniną)
Dziwną
przechodzi morski tor wodny, łączący
Zalew Kamieński
z
Zalewem Szczecińskim
. Maksymalna długość statków mogących zawijać do portu wynosi 90 m, a maksymalna szerokość 10 m. Ruch statków w mieście przez cieśninę
Dziwny
związany jest z czterema mostami łączącymi jej brzegi.
Gospodarka komunalna
W mieście działa oczyszczalnia ścieków. W Wolinie znajduje się ujęcie wody o wydajności 219 000 m³/rok[24], z którego oprócz miasta korzysta
Mokrzyca Mała
i
Mokrzyca Wielka
.
Wolin korzysta z sieci napowietrznnej 15
kV
zasilającej lokalne stacje transformatorowe 15/0,4 kV. W mieście funkcjonuje sieć kablowa (centrum miasta) i na obrzeżach sieć napowietrzna. Większość stacji transformatorowych zasilanych z sieci kablowej pracuje w układzie pierścieniowym, mając możliwość dwustronnego zasilania[25]. Operatorem elektroenergetycznym jest
Enea
.
Administracja
Miasto jest siedzibą
gminy miejsko-wiejskiej
. Mieszkańcy Wolina wybierają do swojej
rady miejskiej
6
radnych
(6 z 15). Pozostałych 9 radnych wybierają mieszkańcy terenów wiejskich
gminy Wolin
. Organem wykonawczym jest
burmistrz
. Siedzibą władz jest ratusz przy ul. Zamkowej.
Burmistrzowie Wolina (po 1990 r.):
- Mirosław Mielniczuk (1990-1998)
- Bogdan Wilkowski (1998–2006)
- Eugeniusz Jasiewicz (
PSL
) (od 2006 r.)
Mieszkańcy Wolina wybierają parlamentarzystów z
okręgu z komisją wyborczą w Szczecinie
, a posłów do
Parlamentu Europejskiego
z
okręgu wyborczego nr 13
.
Miasta partnerskie
Wolinianie
W Wolinie zmarł
Harald Sinozęby
.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski obejmujący dokumenta tak już drukowane, jak dotąd nie ogłoszone, sięgające do roku 1400, t.4, Poznań 1881 - Mapa Wielkopolski, autor Dr. T. Szulc
- ↑ 2,0 2,1 S. Kozierowski, 1934. Atlas nazw geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej. Poznań: Nauka i Praca.
mapa
- ↑
Stan w dniu 31 XII 2009 r.
. „Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym” (2010-06-11). Główny Urząd Statystyczny.
ISSN
1734-6118
.
- ↑
2009 r.
. „Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym” (2009-08-20). Główny Urząd Statystyczny.
ISSN
1505-5507
.
- ↑ 5,0 5,1 Rys historyczny. W: Danuta Jeżowska, Krzysztof Próchniewicz: Wolin - miasto i gmina. zdjęcia Gogdan Jakuczun. Wołczkowo: Oficyna In Plus, 1996, ss. 7-9. .
- ↑ 1.5. Warunki społeczne. W: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wolin. Wolin: UM w Wolinie. (
pol.
)
- ↑ Wollin (Wołyń) 1:100 000 Wojskowy Instytut Geograficzny Sztabu Generalnego W.P., Warszawa 1937
[1]
- ↑
Ustalona granica w rejonie Swinoujście - Gryfin
. „Kurier Szczeciński”. 1 (I), s. 1 (1945-10-7).
- ↑ Mapa Polski 1:1 000 000 Wojskowy Instytut Geograficzny Sztabu Generalnego W.P., Warszawa 1945
[2]
- ↑ Koleje Pomorza Przyodrzańskiego 1:1 000 000 Dyr. Okręg. Kolei Państw. w Szczecinie, 1946
[3]
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (
M.P. z 1946 r. Nr 44, poz. 85
, s. 2)
- ↑ liczb ulic wg TERYT
- ↑ Zachodniopomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków, nr rej. 68 z 29.10.1955
- ↑ Turystyczne szlaki gminy Wolin. W: Danuta Jeżowska, Krzysztof Próchniewicz: Wolin - miasto i gmina. zdjęcia Gogdan Jakuczun. Wołczkowo: Oficyna In Plus na zlecenie Urzędu Miasta i Gminy Wolin, 1996, s. 43. .
- ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 Danuta Jeżowska, Krzysztof Próchniewicz: Wolin - miasto i gmina. Łódź: "In Plus" : na zlec. Urzędu Miasta i Gminy w Wolinie, 1996. .
- ↑ 16,0 16,1
Bank Danych Regionalnych – Strona główna
(
pol.
).
GUS
. [dostęp 2010-09-14].
- ↑ PUP w Kamieniu Pomorskim:
Bezrobocie
(
pol.
). BIP PUP w Kamieniu Pomorskim, kwiecień 2008. [dostęp 16 września 2008].
- ↑ Urszula Wołowicz. Publiczna Szkoła w Wolinie. „Informator Rady Miejskiej w Wolinie i Burmistrza Wolina”. Październik 2006. nr 5(18)/2006. Ss. 9-10 (
pol.
).
- ↑ 19,0 19,1 GUS:
BDR
(
pol.
). [dostęp
11 września
2008
].
- ↑
BIP Ośrodka Kultury Gminy Wolin
- ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 21,4
Zajęcia prowadzone w Ośrodku Kultury Gminy Wolin
- ↑ 22,0 22,1
Ośrodek Kultury Gminy Wolin
- ↑
Vineta Wolin w portalu ligowiec.net
- ↑ 6.1.5 Zaopatrzenie w wodę. W: Krzysztof Dąbrowski: Program Ochrony Środowiska Okres dla gminy Wolin (2005-2008). Związek Gmin Wyspy Wolin. Międzyzdroje: BIP UM w Wolinie, wrzesień 2005, s. 44. (
pol.
)
- ↑ 11.3 Pozostałe problemy analizowane w mniejszym stopniu szczegółowości. W: Krzysztof Dąbrowski: Program Ochrony Środowiska Okres dla gminy Wolin (2005-2008). Związek Gmin Wyspy Wolin. Międzyzdroje: BIP UM w Wolinie, wrzesień 2005, s. 106. (
pol.
)
Bibliografia
- Danuta Jeżowska, Krzysztof Próchniewicz, Wolin – miasto i gmina, Wyd. Oficyna In Plus, Łódź, 1996, .
- Władysław Filipowiak: Wolin - największe miasto Słowiańszczyzny Zachodniej. W: pod redakcją Gerarda Labudy: Szkice z dziejów Pomorza. redaktorzy: L. Baumgarten i M. Cywińska, redaktor techniczny: Stanisław Szczerek, korektor: M. Filipowska. Warszawa: Książka i Wiedza, grudzień 1958.
- Ważniejsze ośrodki wczesnośrednioweicznej Polski. W: Aleksander Gardawski, Jerzy Gąssowsk: Polska starożytna i średniowieczna. redaktor naczelny Lech Leciejewicz. Cz. Aneks. Warszawa: Państwowe Wydanie Wydawnictw Szkolnych, 1961.
Linki zewnętrzne