Wybory parlamentarne w Polsce w 1919 roku
Wybory parlamentarne w Polsce w 1919 rokuPierwsze po odzyskaniu niepodległości
wybory parlamentarne
mające na celu powołanie jednoizbowego
Sejmu Ustawodawczego
. Odbyły się one
26 stycznia
1919
roku, choć skład Sejmu był uzupełniany do
24 marca
1922
r. Do sejmu dostało się 12 partii. Najwięcej głosów zdobyły
Związek Ludowo-Narodowy
i
Polskie Stronnictwo Ludowe "Wyzwolenie"
. W skład Sejmu wchodzili również posłowie parlamentów zaborczych oraz posłowie wybrani w sposób pośredni. Ordynacja wyborczaWybory do Sejmu Ustawodawczego zostały zarządzone na podstawie dekretu z
28 listopada
1918
o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego (
Dziennik Praw Państwa Polskiego
nr 18, poz. 46) przygotowanej i przyjętej przez
rząd ludowy Jędrzeja Moraczewskiego
i zatwierdzonej przez
Tymczasowego Naczelnika Państwa
Józefa Piłsudskiego
. Najważniejsze postanowienia dekretu o ordynacji - Prawo wybierania posłów mieli wszyscy obywatele państwa bez różnicy płci, który do dnia ogłoszenia wyborów ukończyli 21 lat z wyjątkiem wojskowych w służbie czynnej.
- Wybieralni do Sejmu byli natomiast wszyscy obywatele państwa, posiadający czynne prawo wyborcze, niezależnie od miejsca zamieszkania, jak również wojskowi.
- Jeden poseł miał przypadać przeciętnie na 50 tys. ludności okręgu; na ułamki tej liczby wynoszące powyżej 25 tys. przypadał jeden poseł
- Zgłoszenie kandydatów wymagało co najmniej podpisanie przez 50 wyborców, zamieszkałych w okręgu wyborczym.
W załączniku do Ordynacji określono okręgi wyborcze dla obszarów: - Królestwa Polskiego i Okręgu Białostockiego (34 okręgi wyborcze, 241 mandatów).
- Śląska Cieszyńskiego (2 okręgi wyborcze, 11 mandatów);
- Galicji (10 okręgów wyborczych, 69 mandatów);
- Galicji wschodniej (13 okręgów wyborczych, 93 mandaty);
- Zaboru pruskiego (11 okręgów wyborczych, 112 mandatów)- obejmowały one również powiaty:
Opole
,
Nysa
,
Gdańsk
,
Olsztyn
,
Bytom
,
Złotów
które nie znalazły się w granicach Polski.
29 listopada
1918
opublikowano Dekret Tymczasowego Naczelnika Państwa o wyborach do Sejmu Ustawodawczego, zarządzający wybory powszechne na dzień
19 stycznia
1919
(Monitor Polski. Dziennik Urzędowy Nr 216 z 29 listopada 1919 r.). W Dekrecie nastąpiły korekty - w okręgach Królestwa Polskiego ogłoszono wybory dla 33 okręgów wyborczych. W I okręgu (powiaty: Kalwaryjski, Wołkowyszki, Mariampolski, Władysławowski) nie ogłoszono wyborów z uwagi na fakt, że obszary te znalazły się pod jurydykcją
Litwy
;
- w okręgach Śląska Cieszyńskiego zmniejszono liczbę okręgów z 2 do jednego i zmniejszono liczbę mandatów z 11 do 8;
W myśl dekretu Sejm Ustawodawczy miał się składać z 513 posłów (241 z
Królestwa Polskiego
, 160 z
Galicji
i
Śląska Cieszyńskiego
oraz 112 z byłego zaboru pruskiego. W dekrecie zapowiedziano, że w 13 okręgach wyborczych
Galicji Wschodniej
wybory nie mogą być przeprowadzone, w związku z czym do Sejmu Ustawodawczego wejdą posłowie polscy z tych okręgów do byłej
Izby Posłów Rady Państwa Monarchii Austriackiej
. W opróżnionych z powodu śmierci posłów dwóch okręgach Lwowskich zarządzono wybory według dawnej ordynacji z
1907
do Izby Posłów Rady Państwa. Wybory w poznańskim i na Pomorzu (10 okręgów wyborczych) miały się odbyć w terminie późniejszym. Jednocześnie zapowiedziano powołanie do Sejmu w porozumieniu z miejscowym społeczeństwem przedstawiciele Polaków na Litwie i Rusi[1] Terminy wyborówWybory do Sejmu rozpisano na dzień
26 stycznia
1919
r. Jednak wskutek toczących się walk nie było możliwe dokonanie wyborów na wszystkich obszarach. Dekretami z dnia
14 stycznia
z uwagi na okupację niemiecką, która uniemożliwiła rozpoczęcie prac przedwyborczych przesunięto wybory w Okręgu 2 (powiaty suwalski, sejneński i augustowski) na dzień 16 lutego[2], oraz w Okręgu 20 (powiaty: bialski, janowski, radzyński i włodawski) na dzień 9 marca[3]. - W wyborach,
26 stycznia
wyłoniono 296 posłów (226 z terenów Królestwa, 70 z Galicji). Uznano zgodnie z dekretem mandaty 26 posłów dawnego parlamentu austriackiego z
Galicji Wschodniej
.
-
7 lutego
1919
r. Dekretem uznano że "Polacy, którzy w r. 1918 posiadali mandat poselski do parlamentu Rzeszy Niemieckiej, są uprawnieni do udziału w obradach Sejmu Ustawodawczego na równych prawach z posłami, wybranymi do tegoż Sejmu, jako przedstawiciele polaków zaboru pruskiego"[4]. Oznaczało to kooptację z zaboru pruskiego: 5 posłów z Górnego Śląska, 9 z Poznańskiego i 2 z Pomorza. Tym samym w styczniu Sejm Ustawodawczy liczył 340 posłów.
-
16 lutego
1919
r. przeprowadzono odroczone z powodu okupacji niemieckiej wybory w dawnym
Królestwie
w okręgach suwalskim wyłaniając 4 posłów. Tym samym w lutym
1919
r. Sejm Ustawodawczy liczył 344 posłów.
-
14 marca
1919
r. Sejm[5] uznał 6 kandydatów jedynej listy zgłoszonej w w okręgu cieszyńskim (odroczone z uwagi na
konflikt polsko-czechosłowacki
) osiągając liczbę 350 posłów. Powołani posłowie to:
Tadeusz Reger
z
Cieszyna
, ks.
Józef Londzin
z
Cieszyna
, Ryszard Kunicki z
Frysztatu
, Paweł Bobek z Bobrka, Karol Jung z Żukowa Górnego i Jerzy Kantor z
Cieszyna
.
-
1 czerwca
1919
r. przeprowadzono wybory w Poznańskim wyłaniając 42 posłów. Z uwagi na fakt iż jednocześnie ustąpiło 9 posłów powołanych w styczniu
1919
r. liczba posłów Sejmu Ustawodawczego osiągnęła liczbę 383 posłów.
-
15 czerwca
1919
r. odbyły się odroczone wybory w okręgach białostockim i bielskim wyłaniając 11 posłów.
- 2 maja 1920 r. odbyły się wybory na Pomorzu, w których wyłoniono 20 posłów (jednocześnie ustąpiło 2 posłów powołanych w styczniu
1919
r.). Tym samym w maju
1920
r. Sejm Ustawodawczy liczył 412 posłów.
-
24 marca
1922
r. w skład Sejmu Ustawodawczego weszło 20 posłów wybranych przez
Sejm Litwy Środkowej
. Ostateczna liczba posłów Sejmu Ustawodawczego wyniosła 432 posłów.
Ostatecznie 406 posłów pochodziło z bezpośrednich wyborów, w tym 373 z wyborów rozpisanych przez rząd polski, a 33 z dawniejszych wyborów (Galicja, Górny Śląsk), 20 z wyborów pośrednich (Litwa Środkowa), 6 zaś dookoptowano (Cieszyńskie).
Wyniki Wyborów w styczniu 1919 r. | Komitet Wyborczy | głosów (w tys.) | % |
---|
|
Narodowy Komitet Wyborczy Stronnictw Demokratycznych
[6] | 1.770 | 37,0 | |
Polskie Stronnictwo Ludowe "Wyzwolenie"
| 810 | 17,0 | |
PPS
i
Polska Partia Socjalno-Demokratyczna
| 600 | 12,5 | |
Polskie Stronnictwo Ludowe Piast
| 410 | 8,5 | |
Polskie Stronnictwo Ludowe Lewica
| 190 | 4,0 | | Polskie Zjednoczenie Ludowe | 160 | 3,3 | | Stronnictwo Katolicko-Ludowe | 85 | 1,8 | |
Narodowy Związek Robotniczy
| 85 | 1,8 | | Żydowskie stronnictwa mieszczańskie | 430 | 9,0 | | Żydowskie stronnictwa socjalistyczne | 50 | 1,0 | | Grupy niemieckie i ewangelickie | 70 | 1,5 | | Grupy inteligencko-radyklane | 20 | 0,5 |
Wyniki Wyborów w czerwcu 1919 r. w Poznańskim | Komitet Wyborczy | głosów (w tys.) | % |
---|
| Zjednoczenie Stronnictw Narodowych | 421 | 97,0 | |
PPS
| 10 | 2,4 |
Przypisy- ↑ Dekret o wyborach do Sejmu Ustawodawczego z 29 listopada 1919 r. Monitor Polski. Dziennik Urzędowy Nr 216 z 29 listopada 1919 r.s. 2
- ↑ Dekret z dnia 14 stycznia 1919 r. o przedłużeniu terminu wyborów do Sejmu Ustawodawczego w drugim okręgu wyborczym. (Dz. U. z 1919 r. N4 6 poz. 101)
- ↑ Dekret z 14 stycznia 1919 r. o przedłużeniu terminu wyborów do Sejmu Ustawodawczego w dwudziestym okręgu wyborczym (Dz. U. z 1919 r. Nr 6 poz. 102)
- ↑ Dekret z 7 lutego 1919 r. (Dz.U. z 1919 r. Nr 14, poz.193)
- ↑ Uchwała Sejmu z dnia 14 marca 1919 r. o powołaniu kandydatów listy Nr 1 w 35-tym okręgu wyborczym na posłów do Sejmu Ustawodawczego. (Dz. U. z 1919 r. Nr 25 poz. 242 z dnia 20 marca 1919 r.)
- ↑ Komitet tworzyły:
Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne
, Zjednoczenie Narodowe, Chrześcijańskie Stronnictwo Robotnicze oraz
Polska Partia Postępowa
.
Linki zewnętrzne Bibliografia-
Próchnik A.
, Pierwsze piętnastolecie Polski niepodległej,
PWN
, Warszawa 1983,
Inne hasła zawierające informacje o "Wybory parlamentarne w Polsce w 1919 roku":
Wszystkich Świętych
...
Dziady (zwyczaj)
...
Pęcice
...
Dzień Zaduszny
...
Biegun południowy
...
Muzeum Zoologiczne Tadasa Ivanauskasa w Kownie
...
Most Konstantinasa Čiurlionisa w Kownie
...
Biegun północny
...
Biskup
...
Terabajt
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Wybory parlamentarne w Polsce w 1919 roku":
Zasady zgodnego z prawem wykorzystywania komputera (plansza 4)
...
02c Pojęcia podstawowe - część 3 (plansza 11)
...
Świat roślinny i zwierzęcy w Polsce (plansza 14)
...
|