Racicznica zmienna (Dreissena polymorpha) -
gatunek
słodkowodnego
małża
z
rodziny
racicznicowatych (Dreissenidae). W
Polsce
pospolita w
zalewach
i
jeziorach
, obrasta gęsto podwodne urządzenia techniczne, jest ważnym
biofiltratorem
.
Morfologia i ekologia
Długość 3-4 cm, szerokość 1,3-1,5 cm, grubość 1,6-1,8 cm., muszla beżowa w czarne pręgi w kształcie trójkąta. Prowadzi osiadły tryb życia, przytwierdzając się do wodnych urządzeń technicznych:
rur
,
jazów
i przepustów, zakłóca ich prawidłowe działanie. Stwierdzono, że racicznice dobrze oczyszczają wody zbiorników wodnych z zawieszonych w nich cząstek organicznych i nieorganicznych oraz
glonów
występujących masowo i powodujących
zakwity
wód. Przez
organizm
racicznicy przechodzą wszystkie substancje występujące w wodzie. Racicznice są wrażliwe na zbyt duże zanieczyszczenie zbiornika, są więc
bioindykatorami
środowiska. Wykazują natomiast dużą tolerancję na zasolenie wód. Odpowiednia głębokość 1,5-2,0 m. Jako jedna z nielicznych małży słodkowodnych wydziela tzw.
bisior
.
Ekspansja gatunku
Racicznica zmienna pochodzi ze strefy
Morza Kaspijskiego
i
Morza Czarnego
. W XIX wieku trafiła do
Europy
poprzez żeglugę rzeczną, a w latach 80. XX wieku dotarła do
Ameryki Północnej
. Obecnie znajduje się w fazie
ekspansji
i kolonizuje
wody słodkie
w
Europie
,
Azji
i
Ameryce Północnej
, powodując jednocześnie ogromne straty ekonomiczne. Niszczy infrastrukturę zbiorników wodnych, statków, silników, turbin, itp. Zakłada kolonie w rurach i wodociągach stanowiąc zagrożenie dla zaopatrzenia w wodę terenów rolniczych, przemysłowych i urbanizacyjnych.
Poza strefą pochodzenia racicznica zmienna jest uznawana za
gatunek inwazyjny
. Powoduje wielkie szkody w
ekosystemie
Ameryki północnej, poprzez wypieranie i eliminowanie lokalnych
zagrożonych gatunków
, co oznacza zubożenie naturalnej fauny. W Europejskich ekosystemach nie jest jednak tak szkodliwa. Wiązać się to może z faktem występowania racicznicy w europie przed epoką lodowcową. Dzięki temu małż ten nie jest całkiem obcy naszej faunie.
Podstawą szkód wyrządzanych przez racicznice zmienną jest jej szybka
proliferacja
. Ma zwykle dwa cykle rozrodcze w roku: wiosną i jesienią. Obecność jednego dorosłego przedstawiciela w górze rzeki oznacza wprowadzenie do koryta ok. miliona
larw
, jest to ewidentny przykład strategii reprodukcyjnej. Niezwykła jest odporność tego mięczaka na temperaturę,
zasolenie
i obecność
chloru
- co oznacza, że wszelkie próby wyeliminowania go z ekosystemu otwartego poniosą za sobą eliminację znakomitej większości innych jego mieszkańców. Destruktywny jest także sam system budowania
kolonii
, jedne osobniki rosną bezpośrednio na drugich, przez co szybko nanoszą muł, zapychają i niszczą rury, pompy, zbiorniki, filtry itp.
Znany jest pożyteczny efekt obecności racicznicy zmiennej jako organizmu oczyszczającego zbiorniki wodne, popularny zwłaszcza w Europie Północnej. Wielkie kolonie tego mięczaka o dużej zdolności do filtrowania znacząco obniżają mętność wody. Ten pożyteczny efekt od dawna budzi kontrowersje, jako że nie przestaje być alteracją w ekosystemie wywołaną przez gatunek-najeźdźcę.
Przypisy
Bibliografia
- Poradnik badania jakości wód, NFOŚ, Warszawa 1996,