Agencja Żydowska, Sochnut (właśc. Agencja Żydowska na rzecz Izraela,
hebr.
הסוכנות היהודית לארץ ישראל, Ha-Sochnut ha-Jehudit le-Erec Israel;
ang.
Jewish Agency for Israel) - organizacja
syjonistyczna
, powstała w
1923
jako Agencja Żydowska na rzecz Palestyny (Jewish Agency for Palestine). Biura organizacji znajdują się w
Nowym Jorku
i
Jerozolimie
.
Historia Agencji Żydowskiej wiąże się z historią Yishuv (społeczności żydowskiej w
Palestynie
). Agencja powstała na podstawie art. 4 mandatu brytyjskiego nad
Palestyną
(zatwierdzonego przez
Radę Ligi Narodów
1922
) jako organ samorządu ludności żydowskiej i oficjalny przedstawiciel
Żydów
palestyńskich wobec rządu
Wielkiej Brytanii
. Zadaniem żydowskiego przedstawicielstwa było interpretowanie klauzuli "Białej Księgi" (przyjętych przez rząd brytyjski zasad imigracji Żydów), a także regulowanie wszystkich spraw wewnętrznych społeczności żydowskiej w
Palestynie
- imigracja (przydzielanie świadectw zapewnionych według pełnomocnictwa władzy), przesiedlanie nowych imigrantów, zawieranie nowych porozumień, rozwój gospodarczy, edukacja i kultura, szpitale i służba zdrowia. Fundatorami Agencji Żydowskiej byli Louis Marshall,
Leon Blum
i Felix Warburg.
11 sierpnia
1929
roku w czasie
XVI Kongresu Syjonistycznego
w
Zurichu
(
Szwajcaria
) stała się organem wykonawczym
Światowej Organizacji Syjonistycznej
. Wówczas określono, że Agencja Żydowska będzie działać na rzecz ułatwiania żydowskiej imigracji do
Palestyny
, a także ochrony osad. Od
1929
roku Agencja przekazywała fundusze na żydowską tajną organizację militarną
Haganę
. W
1931
roku
Hagana
stała się narzędziem wykonawczym Agencji. Działała we współpracy z Va'ad Le'umi (najwyższa instytucja gminy żydowskiej w Palestynie, założona w
1920
r.). Podczas lat arabskich zamieszek i pogromów, Hagana broniła wybudowane osady żydowskie w Dolinie
Jordanu
i
Galilei
. Osady były budowane w postaci twierdz z obronnymi palisadami i wieżami obserwacyjnymi, które mogły przeciwstawić się arabskim atakom i masakrom żydowskich osadników.
25 sierpnia
1933
roku przedstawiciele Agencji Żydowskiej oraz Niemieckiej Federacji Syjonistycznej przeprowadzili zawarli porozumienie z niemieckim ministrem finansów.
Naziści
zgodzili się nie utrudniać żydowskiej emigracji z
Niemiec
, w zamian za transfer kapitału w postaci niemieckich towarów (w latach
1933
-
1939
transferowano do
Niemiec
ogółem 40.419.000 dolarów, które umożliwiły ucieczkę 60 tys. Żydów niemieckich). Trudna sytuacja europejskich Żydów zmusiła
Haganę
do zorganizowania ruchu nielegalnej żydowskiej imigracji do
Palestyny
. W
1935
roku prezesem Agencji Żydowskiej w
Palestynie
został
Dawid Ben Gurion
.
Gdy zakończyła się
II wojna światowa
Agencja Żydowska powołała komisję pomocy europejskim
Żydom
. Komisja rozpoczęła pracę odnajdywania ocalonych z
Holokaustu
Żydów, przekazywania im paczek żywnościowych i wystawiania świadectw imigracyjnych do Palestyny. Przedstawiciele Agencji Żydowskiej odwiedzali obozy przejściowe dla przesiedleńców. Ogółem Agencja udzieliła pomocy 250 000 ocalonych Żydów. W latach
1945
-
1948
Agencja posługując się 65 "nielegalnymi" statkami przerzuciła tych żydowskich imigrantów do
Palestyny
. Jednak część z tych statków została przechwycona przez Brytyjczyków, którzy internowali 51 000 Żydów.
Koniec wojny wysunął na pierwszy plan działań Agencji Żydowskiej walkę o państwowość
izraelską
. Pod przewodnictwem Agencji Żydowskiej w październiku
1945
roku została podpisana ugoda pomiędzy
Haganą
,
Irgunem
i
Lehi
, aby utworzyć zjednoczony ruch oporu, który obejmował wspólne operacje przeciwko Brytyjczykom. Brytyjskie władze mandatowe aresztowały licznych członków kierownictwa Agencji Żydowskiej. Począwszy od
1946
roku Agencja podjęła zadania zakupu broni, amunicji itp.
Gdy 29 listopada
1947
roku
ONZ
podjęło decyzję o podziale
Palestyny
, Agencja Żydowska wraz z Va'ad Leumi założyły Państwową Radę i Krajowy Rząd.
11 marca
1948
roku Arabowie zdetonowali samochód-pułapkę przed budynkami Agencji Żydowskiej w
Jerozolimie
. Tuż obok znajdował się gmach amerykańskiego konsulatu. W zamachu zginęło 12 osób, a 44 zostały ranne.
Wraz z ogłoszeniem niepodległości Izraela, Państwowa Rada i Krajowy Rząd stały się tymczasowym zgromadzeniem ustawodawczym Izraela i rządem.
Dawid Ben Gurion
(prezes kierownictwa Agencji Żydowskiej) został premierem. Równocześnie Jewish Agency for Palestine została przemianowana na Jewish Agency for Israel. Agencja zrzekła się wielu ze swoich funkcji na rzecz organów państwowych, ale zachowała odpowiedzialność za organizację imigracji, ośrodki pomocy społecznej, pracę z młodzieżą, i związki z Żydami w innych krajach na świecie. Zostało to potwierdzone przez
Światową Organizację Syjonistyczną
24 listopada
1952
roku.
26 lipca
1954
roku została zawarta oficjalna umowa między izraelskim rządem a
Światową Organizacją Syjonistyczną-Agencją Żydowską
. Agencja skupiła swoją działalność na organizowaniu żydowskiego osadnictwa i asymilacji nowych imigrantów w
Izraelu
. Agencja prowadzi także ogólnoświatową kampanię na rzecz powrotu
Żydów
do Ziemi Izraela.
W
1949
roku Agencja Żydowska przyniosła 239 000 ocalonych z Holokaustu Żydów, z obozów przejściowych dla przesiedleńców w
Europie
i z obozów dla internowanych na
Cyprze
, do żydowskiego kraju rodzinnego. Agencja zapewniła im mieszkania, naukę języka hebrajskiego, przyuczenie do zawodu, itp. W tym samym roku, Agencja Żydowska ewakuowała samolotami 3 800 Żydów z
Jemenu
do Izraela. W latach 1950-51 do Izraela przybyło około 343 000 żydowskich imigrantów ze Wschodniej Europy i Afryki Północnej. W
1951
roku ewakuowano do Izraela około 110 000 Żydów z
Iraku
. Niemal całość Żydów z
Bułgarii
, więcej niż połowa Żydów z
Jugosławii
, 40 000 Żydów z
Turcji
i 18 000 Żydów z
Iranu
.
Kolejne fale imigracji wystąpiły w latach 1955-57 i 1961-64.
W
1991
roku ponad 14 300
etiopskich
Żydów ewakuowano samolotami do Izraela. Po upadku żelaznej kurtyny, blisko jeden milion Żydów przybyło do Izraela z dawnego
Związku Radzieckiego
.
W tym okresie Agencja Żydowska wywarła wielki wpływ gospodarczy i kulturalny na państwo
Izrael
. Działania Agencji obejmowały rozwój państwowej linii lotniczej (El-Al), zapewnienie dostaw wody, rozwój firm deweloperskich, rolniczych przedsiębiorstw, spółek zarządzających nieruchomościami, krajowego teatru i centrum kongresowego, muzea itp. Agencja wybudowała 480 nowych wsi, zapewniając ich pełne wyposażenie, inwentarz żywy i irygację. Ich łączna produkcja w późnych latach 60. stanowiła 70% całkowitej rolniczej produkcji kraju.
Obecnie Agencja Żydowska łączy Żydów na całym świecie z
Izraelem
. Główna działalność Agencji koncentruje się na ratowaniu Żydów przed nędzą, ułatwiając powrót do Izraela i zapewniając edukację. Swoje programy realizuje w blisko 80 krajów na pięciu kontynentach przez sieć ponad 450 wysłanników. W
2002
roku suma wydatków Agencji wyniosła 403 miliony dolarów.
Zobacz też
Linki zewnętrzne
strona Centralnego Archiwum Syjonistycznego (CAS) w Jerozolimie
(
hebr.
)
Oficjalna strona Agencji Żydowskiej
(
ang.
) (
hiszp.
) (
fr.
) (
hebr.
) (
ros.
)
