Aldozy lub aldehydocukry - cukry proste , w których cząsteczkach występuje grupa aldehydowa , w przeciwieństwie do ketoz , w których występuje grupa ketonowa . Ich ogólny wzór sumaryczny to: C_nH_2nO_n (gdzie n≥3).

Wzory aldoz są często pisane dla uproszczenia w postaci łańcuchowej, np. CH₂OH-(CHOH)_n-2-CHO, podczas gdy większość z nich jest związkami cyklicznymi.

Nazwy podgrup aldoz są tworzone przed dodanie przedrostka liczebnikowego związanego z liczbą atomów węgla występujących w cząsteczce cukru. Np. aldoheksoza zawiera sześć atomów węgla, a aldopentoza pięć. W naturze nie znaleziono wolnych trioz ani tetroz , natomiast wiele pentoz i heksoz odgrywa kluczowe role w procesach życiowych (np. glukoza i ryboza ).

Podział aldoz

• Triozy (aldotriozy) (n=3):
  • aldehyd glicerynowy
• Tetrozy (aldotetrozy) (n=4):
  • erytroza
  • treoza
• Pentozy (aldopentozy) (n=5):
  • ryboza
  • arabinoza
  • ksyloza
  • liksoza (likoza)
  • deoksyryboza
• Heksozy (aldoheksozy) (n=6):
  • alloza
  • altroza
  • glukoza
  • mannoza
  • guloza
  • idoza
  • galaktoza
  • taloza

Wzory liniowe aldoheksoz serii D w projekcji Fischera :

  HC=O           HC=O          HC=O            HC=O    |              |             |               |  HC-OH        HO-CH           HC-OH         HO-CH   |              |             |               |  HC-OH          HC-OH       HO-CH           HO-CH   |              |             |               |  HC-OH          HC-OH         HC-OH           HC-OH   |              |             |               |  HC-OH          HC-OH         HC-OH           HC-OH   |              |             |               |   CH2OH          CH2OH         CH2OH           CH2OH

D-alloza      D-altroza     D-glukoza      D-mannoza

  HC=O        HC=O            HC=O            HC=O    |           |               |               |  HC-OH     HO-CH             HC-OH         HO-CH   |           |               |               |  HC-OH       HC-OH         HO-CH           HO-CH   |           |               |               |HO-CH       HO-CH           HO-CH           HO-CH   |           |               |               |  HC-OH       HC-OH           HC-OH           HC-OH   |           |               |               |   CH2OH       CH2OH           CH2OH           CH2OH

D-guloza    D-idoza       D-galaktoza        D-taloza

Reakcje charakterystyczne

• redukują amoniakalny roztwór azotanu(V) srebra(I) do metalicznego srebra ( próba Tollensa ) i związki miedzi (II) do czerwonego tlenku miedzi(I) ( odczynnik Benedicta , odczynnik Fehlinga ) (powstają kwasy -onowe)
• reakcja utlenienia wodą bromową (odbarwienie wody bromowej) - grupa aldehydowa utlenia się do grupy karboksylowej (powstają kwasy onowe)