Zmierzchnica trupia główka (Acherontia atropos) –
ćma
z rodziny
zawisakowatych
, jeden z trzech gatunków rodzaju Acherontia. Największy motyl
europejski
. Na tułowiu ma charakterystyczny rysunek, któremu zawdzięcza nazwę.
Opis
Wygląd motyla w pozycji spoczynkowej zlewa się z fakturą kory drzew, na których bytuje. Nieruchomy motyl jest prawie niewidoczny. Rozłożone skrzydła mają natomiast kontrastowe, żółto-czarne barwy, przypominające żądlące błonkówki (np.
szerszenia
) co motyl wykorzystuje do odstraszania drapieżników. W ucieczce motylowi pomaga zwinność i szybkość lotu.
Zaniepokojony motyl wydaje piszczący dźwięk, wydmuchując powietrze przez trąbkę[1].
Rozpiętość skrzydeł 10–14 cm, gąsienice do 13 cm[2]. Masa ciała do 10 g.
Biologia
Imagines spotykane są w koloniach
pszczoły miodnej
, gdzie nie niepokojone odżywiają się
miodem
i
nektarem
. Pszczoły nie atakują motyla dzięki zjawisku chemicznej mimikry[3].
Rozród
Gąsienica zmierzchnicy trupiej główki
Tereny lęgowe motyla to cała
Afryka
,
Azja
południowo-zachodnia, a także basen
Morza Śródziemnego
, gdzie jest jednak narażony na mrozy. Motyl migruje w dużej ilości na teren Europy aż po koło podbiegunowe, głównie jednak do Europy Zachodniej. Z powodu pogody, głównie różnicy temperatur, europejskie populacje tego motyla różnią się bardzo w poszczególnych latach. Motyl potrafi przemierzać w locie tysiące kilometrów z dużą szybkością.
Jeżeli lato w Europie jest wystarczająco ciepłe i długie, to także w Europie lęgnie się nowe pokolenie motyla, które z kolei migruje z końcem lata na południe. Gąsienice żywią się zielonymi częściami roślin rodziny
psiankowatych
, np.
ziemniaka
,
pomidora
,
bielunia
,
pokrzyku wilczej jagody
, a także roślin z rodzin
werbenowatych
i
oliwkowatych
[4].
Nazwa
Łacińska nazwa zmierzchnicy trupiej główki wiąże się z mitologiczną rzeką
Acheron
oraz Mojrą
Atropos
[5].
Pasożyty
Na gąsienicach pasożytują liczne gatunki
gąsieniczników
i
rączycowatych
[6]:
- Ichneumonidae
- Amblyjoppa fuscipennis
- Amblyjoppa proteus
- Callajoppa cirrogaster
- Callajoppa exaltatoria
- Diphyus longigena
- Diphyus palliatorius
- Ichneumon cerinthius
- Netelia vinulae
- Tachinidae
- Compsilura concinnata
- Drino atropivora
- Masicera pavoniae
- Winthemia rufiventris
Nawiązania w kulturze
Zmierzchnica trupia główka w wielu kulturach była (i niekiedy jeszcze jest) kojarzona ze śmiercią. Figuier w 1868 roku zapisał, że według wierzeń mieszkańców Anglii motyl towarzyszy wiedźmom i szepcze im do ucha imiona ludzi, którzy wkrótce umrą[7].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Frings H, Frings M. Uses of sounds by insects. Annual Review of Entomology 3, s. 87–106 (1958)DOI:
10.1146/annurev.en.03.010158.000511
- ↑ International Wildlife Encyclopedia s. 1167
- ↑ Moritz, RFA, WH Kirchner and RM Crewe. Chemical camouflage of the death's head hawkmoth (Acherontia atropos L.) in honeybee colonies. Naturwissenschaften 78 (4), 179-182 (1991) DOI:
10.1007/BF01136209
PDF
- ↑ Pittaway, AR. 1993. The hawkmoths of the western Palaearctic. Harley Books, London.
- ↑ John Himmelman: Discovering Moths: Nighttime Jewels in Your Own Backyard. Down East Books, s. 108. .
- ↑
Sphingidae of the Western Palaearctic
. A.R. Pittaway
- ↑ The Insect World: Being a Popular Account of the Orders of Insects (1868)
