Aleksandr Wasiljewicz Suworow (
ros.
Алекса́ндр Васи́льевич Суво́ров) (ur.
24 listopada
1729
w
Moskwie
, zm.
18 maja
1800
w
Sankt Petersburgu
) – książę italski
1799
, książę Sardynii, hrabia
Rymnika
1789
, hrabia Świętego Cesarstwa Rzymskiego,
rosyjski
generalissimus
1799
, marszałek polny Austrii. Dowódca i teoretyk wojskowy. Był sławny ze względu na odniesione sukcesy militarne.
Już w dzieciństwie pod nadzorem ojca gen. lnt. Wasilija Iwanowicza Suworowa (1705-75) – doradcy cara
Piotra I
uczył się matematyki, literatury, historii sztuki, astronomii i języków obcych, a także studiował takie działy z dziedziny wojskowości jak: jeździectwo, strzelectwo, szermierka, taktyka, kartografia, artyleria, sztuka fortyfikacyji, i historię sztuki wojennej. Ze względu na słaby stan zdrowia we wczesnym dzieciństwie, szczególnie pieczołowicie poddany był usprawniającym ćwiczeniom fizycznym. Jeszcze jako chłopiec w
1742
został wcielony do wojska jako szeregowy żołnierz i służył w Siemionowskim pułku Gwardii Cesarskiej, w którym dosłużył się w
1748
rangi kaprala. W
1754
po ukończeniu nauki w Akademi Wojskowej jest mianowany porucznikiem (oficerem) i skierowany do Jegiermanlandzkiego pułku piechoty. W okresie od
1756
do
1758
służył w Kolegium Wojennym. W czasie
wojny siedmioletniej
1756
-
1763
od
1758
na stanowiskach sztabowych i dowódczych. Walczył w
bitwie pod Kunowicami
1759
, w opanowaniu
Berlina
1760
i
Kołobrzegu
1761
. Od
1762
mianowany do stopnia pułkownika i wyznaczony na dowódcę Astrachańskiego pułku piechoty. Od
1763
-
1769
dowódca Suzdalskiego pułku piechoty. W l.
1764
-
1765
napisał i wprowadził do użytku "Instrukcję pułkową" – instrukcję o porządku wojskowym, metodach szkolenia i wychowania żołnierza i oficera.
W
1761
został inicjowany do
petersburskiej
loży masońskiej
Des Trois Etoiles. Wyższe stopnie wtajemniczenia uzyskał w
Królewcu
, w loży Zu Den Drei Kronen.
W latach
1768
-
1772
dowodził pułkiem piechoty, następnie brygadą i w końcu wielką jednostką (dywizją) w korpusie gen. ltn. Iwana Wejmarna. Brał udział w rozgromieniu
konfederacji barskiej
.
13 września
1769
r. odniósł zwycięstwo nad
Józefem
i
Kazimierzem Pułaskimi
w
bitwie pod Orzechowem
.
23 maja
1771
pokonał konfederatów pod wodzą
Charlesa Dumourieza
w
bitwie pod Lanckoroną
. W nocy z
22
na
23 września
1771
rozgromił oddziały konfederatów litewskich, dowodzone przez
hetmana wielkiego litewskiego
Michała Kazimierza Ogińskiego
w
bitwie pod Stołowiczami
. Przeprowadził udane oblężenie
Wawelu
, zakończone kapitulacją jego załogi
23 kwietnia
1772
. W
1770
mianowany do stopnia
generała
majora.
W
1772
został dowódcą Sanktpetersburskiej Dywizji.
W lutym
1773
na własną prośbę skierowany na na front
wojny rosyjsko-tureckiej
do 1 Armii gen. płk
P. A. Rumiancewa-Zadunajskiego
. W okresie od maja do czerwca 1773 jednostka Suworowa dwa razy sforsowała
Dunaj
i rozbiła Turków pod Turtukajem. We wrześniu 1773 zorganizował obronę Girsowa i po odparciu uderzenia Turków, śmiałym kontratakiem rozbił ich siły. W czerwcu
1774
razem z gen. płk M. F. Kamieńskim rozbił 40 tysięczny korpus turecki pod
Kozłudżą
.
W sierpniu
1774
na rozkaz
Katarzyny II
został skierowany do stłumienia
powstania Pugaczowa
na Powołżu. Jednak siły powstańców zostały rozbite tuż przed przybyciem Suworowa. Suworow przejął buntownika Pugaczowa i konwojował go do
Sibirska
.
W l. 1774-
1786
dowodził dywizjami i korpusami w różnych rejonach Rosji. Kierował budową Kubańskiej Linii Umocnionej i fortyfikacjami na
Krymie
. Zapobiegł przeprowadzeniu desantu przez Turków w Achtiarskiej zatoce w
1778
, co zapobiegło próbie rozpętania nowej wojny przez Turcję w niesprzyjającej dla Rosji sytuacji politycznej. W
1786
mianowany generałem anszefem.
W latach
1787
-
1791
podczas
wojny z Turcją
dowodził 30 tysięcznym korpusem broniącym wybrzeża od
Chersonia
do Kinburna na
Krymie
. W październiku zniszczył desant Turków w rejonie Kinburna. W
1788
uczestniczył w okrążeniu
Oczakowa
, gdzie był ranny. W
1789
dowodził dywizją w Mołdawii i wraz z Austriakami rozbił Turków pod
Fokszanami
1 sierpnia
1789
.
22 września
odniósł świetne zwycięstwo nad wojskami wielkiego wezyra w
bitwie nad Rymnikiem
. Po szybkim szturmie zdobył
22 grudnia
1790
twierdzę
Izmaił
. Tam wypełniając rozkaz Suworowa żołnierze rosyjscy wymordowali przeszło 10 000 ludności cywilnej (w tym wiele kobiet i dzieci).
W latach 1791-1794 dowodził związkami taktycznymi i operacyjnymi w
Finlandii
i na południu Rosji, kierował pracami fortyfikacyjnymi w różnych rejonach Rosji.
W 1794 rozbroił na Ukrainie pułki polskie wcielone w 1793 do armii rosyjskiej.
W
1794
zaniepokojona wybuchem
insurekcji kościuszkowskiej
Katarzyna II
pisała do Suworowa: "Hrabio Aleksandrze Wasiljewiczu! Znany wam z pewnością buntownik Kościuszko, podburzywszy Polskę, w swych kontaktach z potworami rządzącymi Francją, zamierza wszędzie rozsiewać bunt na złość Rosji".
Suworow stanął na czele korpusu ukraińskiego, który miał zadać ostateczny cios powstańcom kościuszkowskim. W okresie od września do października zepchnął gen.
K. Sierakowskiego
pod Krupczanami i pobił pod
Terespolem
, gen.
J. Meyena
i gen.
A. Byszewskiego
pod Kobyłką. Przypuścił 4 listopada szturm na
Warszawę
(dokonując
rzezi ludności Pragi
), za co został awansowany do stopnia
feldmarszałka
. Meldował Katarzynie II : "Ura! Szturm! Praga!" caryca odpowiedziała awansując go: "Ura! Feldmarszałku!". Rosyjscy historycy obciążają odpowiedzialnością za rzeź (częściowo niezależnych) Kozaków, Suworow miał nakazać zniszczenie mostów, aby uchronić lewobrzeżną Warszawę. Pozostawał w Polsce do 31 stycznia
1796
jako dowódca wojsk okupacyjnych.
Po powrocie z Polski objął dowództwo wojsk na południu Rosji w Tulczynie. Tam wydał dzieło "Nauka zwyciężać" (ros. Наука побеждать), gdzie przekazał wieloletnie doświadczenia w szkoleniu i wychowaniu żołnierza. Dzieło to stało się przeciwstawne nowo wydanemu przez cara Pawła I nowemu regulaminowi zapożyczonemu z armii pruskiej. Krytyka nowego regulaminu i odmowa wprowadzania jego w życie wojskowe w podporządkowane związki doprowadziła do zwolnienia Suworowa z armii 17 lutego 1797 i jego zsyłkę do miejscowości Konczałowskie (Nowogrodzka gubernia).
W związku z powstaniem drugiej antyfrancuskiej koalicji z udziałem Rosji Paweł I na prośbę koalicjantów w lutym
1799
wyznaczył Suworowa naczelnym dowódca wojsk rosyjskich skierowanymi do Włoch. Suworowowi podporządkowano także wojska austriackie. W czasie kampanii włoskiej na czele wojsk austriacko-rosyjskich odniósł wiele zwycięstw nad Francuzami opanowując północne Włochy. Opracowany przez Suworowa plan działań strategiczno-operacyjnych przewidywał natarcie razem z tworzoną armią Piemontu na Grenoble – Lion – Paryż we współdziałaniu z armią austriacką księcia Karola, która powinna nacierać ze Szwajcarii. Plan jednak został zatrzymany przez Austriaków. Rząd Austrii chciał tylko zajęcia Włoch i wymusił na Pawle I przerzut wojsk Suworowa do Szwajcarii. W czasie przerzutu we wrześniu 1799 wojska rosyjskie pokonały trudności przebazowania przez góry i wyjścia z okrążenia. W czasie kampanii włoskiej stoczył Suworow kilka bitew m. in. nad
Trebbią
i
pod Novi
).
W październiku 1799 koalicja z Austrią była przez Pawła I rozwiązana, a wojska Suworowa wróciły do Rosji. Za swoje sukcesy we Włoszech został mianowany
generalissimusem
i księciem italskim w 1799. W Rosji znowu okazał się banitą za naruszenie "najwyższego Regulaminu" i wkrótce zmarł w
1800
. Został pochowany w
Petersburgu
.
Suworow zwykł mawiać "
Kula
jest głupia,
bagnet
zuch!" i chętnie posyłał swoich żołnierzy do walki na bagnety, kto zawracał, był rozstrzeliwany. Być może w ten sposób skutecznie mobilizował swoich żołnierzy do walki, jednak
historycy wojskowości
twierdzą, że już pod koniec
XVIII wieku
bagnety powodowały zaledwie niewielki procent ran bitewnych.
Suworow był wybitnym wodzem swojej epoki. Zerwał z szablonowa taktyką i bezmyślną dyscypliną, wzorowaną na armii Prus. Jego sztukę wojenna cechowała zaczepność, szybkość działania i umiejętność wykorzystania manewru siłami, dążenie do decydującego rozstrzygnięcia w walce. Kładł duży nacisk na wyszkolenie żołnierza i wszczepienie mu wiary w siłę jego armii i we własne siły.
Suworow był kawalerem 5 rosyjskich orderów: św. Andrzeja, św. Jerzego, św. Włodzimierza, św. Aleksandra Newskiego i św. Anny; oraz zagranicznych: austriackiego Marii Teresy, pruskiego Czarnego Orła, pruskiego Czerwonego Orła, pruskiego Pour la Merite, sardyńskiego świętych Maurycego i Łazarza, bawarskiego św. Huberta, bawarskiego Złotej Lwicy, polskiego św. Stanisława i polskiego Orła Białego. Był też kawalerem wielkiego krzyża
Połączonych Rycerskich i Szpitalnych Zakonów Św. Łazarza z Jerozolimy i Najświętszej Marii Panny z Góry Karmel
, kawalerem wielkiego krzyża Orderu św. Maurycego i Łazarza, oraz kawalerem wielkiego krzyża
Wojskowego i Szpitalnego Zakonu św. Jana z Jerozolimy (Maltańskiego)
, którego wielkim mistrzem był
Paweł I (car rosyjski)
.
Podwładnymi i wychowankami Suworowa byli:
Michaił Kutuzow
,
Matwiej Płatow
,
Michaił Miłoradowicz
i inni. Najsławniejszym uczniem Suworowa był gruziński książę
Piotr Bagration
, zdecydowanie najlepszy spośród dowódców rosyjskich Epoki Napoleońskiej.
Zobacz też
Bibliografia
