|
obrona konieczna
obrona konieczna - okoliczność wyłączająca bezprawność czynu zabronionego. Obrona konieczna jest więc jednym z kontratypów. Dokonanie czynu w sytuacji obrony koniecznej oznacza, że sprawca nie będzie zań ścigany - czyn nie był bowiem bezprawny.
Obrona konieczna wyłącza również bezprawność czynu niedozwolonego w prawie cywilnym.
Obrona przed bezprawnym zamachem (atakiem) jest prawem gwarantowanym przez obowiązujący w Polsce kodeks karny z 1997 roku. Prawo to jest natomiast jednym z podstawowych praw podmiotowych człowieka.
Warunki obrony koniecznej
Nie każdy zamach na dobro własne lub innej osoby uprawnia jednak do podjęcia obrony. Podjęcie obrony koniecznej uzasadnia tylko zamach, który jest bezprawny, bezpośredni i rzeczywisty.
Ażeby uznać jakiś czyn za zamach, to czyn ten musi mieć charakter czynu bezprawnego. Bezprawność czynu polega na tym, iż czyn ten jest sprzeczny z obowiązującym prawem (normą prawną). Nie chodzi tu oczywiście o bezprawność w ogóle, lecz wyłącznie o bezprawność (sprzeczność z normą prawną), która jest elementem przestępstwa i pociąga za sobą odpowiedzialność karną. Bezprawnie może działać tylko człowiek, tak więc np. atak zwierzęcia nie jest zamachem, a zabicie go we własnej obronie nie jest działaniem w obronie koniecznej, lecz działaniem w stanie wyższej konieczności. W pewnych warunkach czyn zawierający znamiona przestępstwa, a więc czyn bezprawny, nie ma cechy bezprawia karnego. Najczęściej występującym przypadkiem braku bezprawności czynu jest działanie w granicach swego prawa lub obowiązku prawnego.
Obrona konieczna nie jest dopuszczalna przeciwko obronie koniecznej, gdyż działanie w obronie koniecznej jest dozwolone przez prawo, a zatem nie posiada cechy bezprawności.
Kolejnym warunkiem dopuszczającym działanie w obronie koniecznej jest to, że zamach musi być rzeczywisty. Zamach musi mieć zatem charakter przedmiotowy, a nie podmiotowy, to znaczy, że zamach musi istnieć w rzeczywistości, a nie w wyobraźni rzekomo napadniętego. Odpowiedzialność w takich przypadkach nie jest rozpatrywana na płaszczyźnie obrony koniecznej, której nie ma, lecz na płaszczyźnie błędu.
Ostatnim wreszcie warunkiem dopuszczającym obronę konieczną jest wymóg, aby zamach był bezpośredni, to znaczy, aby powodował bezpośrednie niebezpieczeństwo dla zagrożonego dobra. Nie może to być niebezpieczeństwo przewidywane lub minione. Nie oznacza to, że broniący się musi oczekiwać na zamach sprawcy, by móc powoływać się na działanie w ramach obrony koniecznej. Wystarczy, że z okoliczności sytuacji jednoznacznie wynika, iż napastnik przystępuje do ataku na dobro prawem chronione.
Konieczność obrony koniecznej
Oznacza działanie w taki sposób i takimi środkami, jakie są w danej sytuacji niezbędne do odparcia zamachu; w doktrynie panuje spór czy obrona konieczna ma charakter samoistny czy subsydiarny.
-
Subsydiarność obrony koniecznej - odparcie zamachu kosztem napastnika usprawiedliwione jest wtedy, gdy nie było innego racjonalnego sposobu uniknięcia zamachu.
- Samoistność obrony koniecznej - odparcie zamachu kosztem napastnika jest usprawiedliwione samym bezprawnym i bezpośrednim zamachem na jakiekolwiek dobro chronione prawem. Nie jest tutaj warunkiem brak możliwości uniknięcia zagrożenia zaatakowanego dobra w inny sposób niż przez poświęcenie dobra napastnika. Pogląd, że obrona konieczna jest całkowicie samoistna zdecydowanie przeważa w orzecznictwie Sądu Najwyższego i nauce prawa karnego. Por. zwłaszcza prace Andrzeja Marka i Andrzeja Wąska.
- Względna subsydiarność obrony koniecznej - wolno korzystać z niej tylko wtedy, gdy jest to konieczne; tzn. gdy nie istnieje inny racjonalny sposób uniknięcia zamachu. Zwolennikiem tego poglądu jest m.in. Andrzej Zoll.
Inne hasła zawierające informacje o "obrona konieczna":
Oddychanie komórkowe
...
Benvolio
...
Zawał mięśnia sercowego
...
Orlęta Lwowskie
...
Insurekcja kościuszkowska
...
Wyprawy krzyżowe
...
List do Hebrajczyków
...
Austro-Węgry
...
Implikatura
...
Dymitriady
...
Inne lekcje zawierające informacje o "obrona konieczna":
214b II Wojna Światowa. Działania zbrojne w latach 1939 - 1941 r. (plansza 12)
...
Algorytmy sortujące - sortowanie przez wstawianie, sortowanie przez wybór (plansza 3)
...
Szkielet osiowy człowieka (plansza 19)
...
|
