Andrzej Wajda
Andrzej Wajda – Warszawa, 22 kwietnia 2008
Prawdziwe nazwisko	Andrzej Wajda
Data i miejsce urodzenia	6 marca 1926 Suwałki
Zawód	reżyser , scenarzysta
Małżonek (ka)	Gabriela Obremba Zofia Żuchowska Beata Tyszkiewicz Krystyna Zachwatowicz (od 1972)
Lata aktywności	od 1951
Nagrody Nagroda Akademii Filmowej 2000 Oscar Honorowy Nagroda BAFTA Najlepszy film zagraniczny 1984 Danton Cezar Najlepszy reżyser 1983 Danton Orzeł 2000 Nagroda za osiągnięcia życiaNajlepszy film 2008 Katyń Nagroda na FPFF w Gdyni Złote Lwy 1975 Ziemia obiecana Srebrne Lwy 1976 Smuga cienia Nagroda krytyków 1977 Człowiek z marmuru Złote Lwy 1978 Bez znieczulenia Nagroda Specjalna Jury 1979 Panny z Wilka Nagroda krytyków 1986 Danton Nagroda na MFF w Berlinie Srebrny Niedźwiedź za wkład w sztukę filmową 1996 Smuga cienia 2006 Honorowy Złoty NiedźwiedźNagroda im. Alfreda Bauera 2009 Tatarak Nagroda na MFF w Cannes Nagroda Specjalna Jury 1957 Kanał Nagroda FIPRESCI 1978 Tatarak Nagroda Jury Ekumenicznego 1979 Bez znieczulenia 1981 Człowiek z żelaza Złota Palma 1981 Człowiek z żelaza
Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Order Budowniczych Polski Ludowej Order Sztandaru Pracy II klasy Złoty Medal Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej Order Krzyża Ziemi Maryjnej (Estonia) Komandor Legii Honorowej (Francja) Oficer Legii Honorowej (Francja) Komandor Orderu Sztuki i Literatury (Francja) Order Wschodzącego Słońca (Japonia) Komandor Orderu Trzech Gwiazd (Łotwa) Wielki Krzyż Zasługi Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec Order Przyjaźni (Rosja) Order Jarosława Mądrego (Ukraina) Oficer Orderu Zasługi Republiki Włoskiej (Włochy)
Strona domowa
Profil w bazie IMDb
Profil w bazie filmpolski.pl
Profil w bazie Filmweb.pl
Profil w bazie Stopklatka.pl

Andrzej Wajda (ur. 6 marca 1926 w Suwałkach ) – polski reżyser filmowy i teatralny , współtwórca polskiej szkoły filmowej , laureat honorowego Oscara , senator I kadencji w latach 1989–1991.

Życiorys

Pochodzenie

Pochodzi z rodziny zawodowego wojskowego – Jakuba , syna Kazimierza Waydy oraz Anieli, nauczycielki^[1]. Dzieciństwo spędził w miastach, w których stacjonował jego ojciec: Suwałkach i Radomiu . Ojciec, w stopniu kapitana, brał udział w kampanii wrześniowej , trafił do niewoli radzieckiej i padł ofiarą zbrodni katyńskiej .

Wykształcenie

Latem 1939 Andrzej Wajda bez powodzenia zdawał do Korpusu Kadetów we Lwowie . W czasie wojny uczęszczał w Radomiu na tajne komplety , a także rozpoczął naukę malarstwa. Według własnych wspomnień wojnę spędził w domu braci ojca w Krakowie , gdzie też przez pewien czas pobierał nauki malarstwa^[2]. Po zakończeniu wojny, w latach 1946–1950 studiował malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie , a następnie reżyserię w Szkole Filmowej w Łodzi . Studia ukończył w 1953, a dyplom otrzymał w 1960.

Działalność zawodowa i społeczna

Andrzej Wajda na planie filmu Ziemia obiecana , 1974

W zawodzie debiutował u boku Aleksandra Forda przy filmie Piątka z ulicy Barskiej . Jego pierwszym samodzielnym filmem było Pokolenie z 1954. Cztery lata później wyreżyserował swój pierwszy spektakl teatralny – Kapelusz pełen deszczu Michaela Gazzo w Teatrze Wybrzeże . W latach 1972–1983 zajmował stanowisko kierownika zespołu filmowego "X", a od 1978 do 1983 był prezesem Stowarzyszenia Filmowców Polskich . W latach 1989–1990 był dyrektorem artystycznym Teatru Powszechnego w Warszawie . Od 1989 wchodzi w skład Komitetu Kinematografii. Jest również członkiem Akademii Filmowej przyznającej Felixy .

Był też jednym z trzech (obok Zbigniewa Bujaka i Aleksandra Paszyńskiego ) założycieli Agory S.A. , m.in. wydawcy "Gazety Wyborczej" ^[3].

W 1994 ufundował Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej "Manggha" w Krakowie. Od 1997 jest członkiem zagranicznym Institut de France – Académie des Beaux-Arts. W 2002 założył w Warszawie Mistrzowską Szkołę Reżyserii Filmowej Andrzeja Wajdy.

Od 2001 zasiada w radzie Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego , a od 2006 zasiada w radzie programowej Fundacji Centrum Twórczości Narodowej.

Działalność polityczna

Na początku lat 80. zaangażował się w działalność polityczną. 30 sierpnia 1980 pojawił się w Stoczni Gdańskiej , był członkiem komitetu doradczego "Solidarności" , a w 1989 Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie .

Z ramienia KO w latach 1989–1991 sprawował mandat senatora I kadencji z województwa suwalskiego ^[4]. W trakcie kadencji przeszedł z OKP do Unii Demokratycznej .

W 2010 w przedterminowych wyborach prezydenckich poparł kandydaturę Bronisława Komorowskiego , jako jeden z członków Komitetu Honorowego kandydata.

Twórczość

Gwiazda w łódzkiej Alei Gwiazd

Andrzej Wajda na tarasie Centrum Manggha w Krakowie , sierpień 2004

Obchody 80-lecia urodzin reżysera w siedzibie "Gazety Wyborczej", Warszawa 6 marca 2006

Jest uważany za czołowego przedstawiciela kina polskiego oraz jednego z twórców polskiej szkoły filmowej . Twórczość artystyczna Andrzeja Wajdy ma charakter kina autorskiego o dużej różnorodności, która czerpie z malarstwa i literatury polskiej oraz polskiej i europejskiej tradycji kulturowej. Stworzył on wiele filmowych adaptacji dzieł literackich i obrazów o tematyce współczesnej, jak również kameralnych dramatów psychologicznych.

Zajmuje się także reżyserią teatralną, pozostaje związany z krakowskim Starym Teatrem i warszawskim Teatrem Powszechnym . Jest reżyserem 38 przedstawień teatralnych w teatrach Warszawy , Krakowa , Moskwy , Sofii , Berlina , Zurychu , Tel Awiwu , Tokio , Budapesztu . Reżyserował przedstawienia oparte na prozie Fiodora Dostojewskiego (Biesy, Zbrodnia i kara, Nastasja Filipowna czyli wersja Idioty). Jest autorem także takich spektakli, jak Dwoje na huśtawce, Kapelusz pełen deszczu, Noc listopadowa, Wesele, Sprawa Dantona, Emigranci, Play Strindberg, Gdy rozum śpi, Z biegiem lat, z biegiem dni, Dybuk czy Antygona.

Życie prywatne

Andrzej Wajda był czterokrotnie żonaty, w tym z aktorką Beatą Tyszkiewicz , z którą ma córkę Karolinę . Obecnie jest mężem Krystyny Zachwatowicz , scenografa teatralnego i filmowego, projektantki kostiumów i również aktorki.

Filmografia

Nagrody i odznaczenia

Wyróżnienia

Jest doktorem honoris causa kilku uczelni (m.in. Uniwersytetu Jagiellońskiego , Warszawskiego , Gdańskiego i Łódzkiego ) oraz kawalerem orderu Legii Honorowej . W 1981 otrzymał Złotą Palmę na Festiwalu Filmowym w Cannes , w 1982 nagrodę Césara , w 1987 nagrodę Kyoto^[5], w 1990 Felixa, a w 2009 Nagrodę FIPRESCI ^[6]. Od 1997 należy do "Grona Nieśmiertelnych" francuskiej Akademii Sztuk Pięknych (fr. Académie des Beaux-Arts)^[7].

W 2000 za całokształt twórczości został uhonorowany Oscarem . Nominację do tej nagrody otrzymał także wyreżyserowany przez niego film Katyń . 15 lutego 2006 również za całokształt twórczości otrzymał na 56. Międzynarodowym Festiwalu Filmów w Berlinie nagrodę Złotego Niedźwiedzia.

W 2007 redakcja "Gazety Wyborczej" wyróżniła go tytułem "Człowieka Roku" . Laudację na cześć laureata wygłosił Janusz Tazbir .

Odznaczenia

Andrzej Wajda na planie filmu Katyń , 2007

• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski – 1999^[8]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – 1964
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – 1964
• Order Budowniczych Polski Ludowej
• Order Sztandaru Pracy II Klasy (z okazji 30-lecia kinematografii w PRL) – 1975
• Złoty Medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis"
• Złoty Medal Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej
• Order Cyryla i Metodego – 1978, Bułgaria
• Order Krzyża Ziemi Maryjnej – 2008, Estonia
• Commandeur Legii Honorowej – 2001, Francja
• Officier Legii Honorowej – 1982, Francja
• Commandeur Orderu Sztuki i Literatury – Francja
• Order Wschodzącego Słońca – 1995, Japonia
• Order Trzech Gwiazd III klasy – 2010, Łotwa ^[9].
• Wielki Krzyż Zasługi Orderu Zasługi RFN – 2001, Niemcy
• Order Przyjaźni – 2010, Rosja ^[10][11][12]
• Order Jarosława Mądrego – Ukraina
• Krzyż Komandorski (Średni) z Gwiazdą Orderu Zasługi Republiki Węgierskiej – 2006, Węgry
• Ufficiale Orderu Zasługi Republiki Włoskiej – 2000, Włochy ^[13]
• Order Chorwackiej Jutrzenki z Wizerunkiem Marka Marulicia za szczególne zasługi w dziedzinie kultury – 2010, Chorwacja ^[14]

Zobacz też

• Mistrzowska Szkoła Filmowa Andrzeja Wajdy

Przypisy

Źródła

• Andrzej Wajda w bazie e-teatr.pl . [dostęp 11 sierpnia 2010].

Bibliografia

• Tadeusz Lubelski: Wajda. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. . 
• Ewelina Nurczyńska-Fidelska, Piotr Sitarski (red.): Filmowy świat Andrzeja Wajdy. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych "Universitas", 2003. . 
• Andrzej Wajda: Kino i reszta świata. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2000. . 
• Andrzej Wajda: Podwójne spojrzenie. Warszawa: Prószyński i S-ka, 1998. .