Wicca
Pentagram wpisany w okrąg (czasem nazywany pentaklem ) używany jest przez wielu wyznawców jako symbol religii wicca.
Główna religia
Czas założenia	lata 40. XX wieku
Wyznanie macierzyste	Pogaństwo
Założyciel	Gerald Gardner , Doreen Valiente , Alex Sanders
Klasyfikacja religii

Pentakl noszony jako wisior

Wicca – rozpowszechniona w Europie i Stanach Zjednoczonych religia neopogańska . Została zainicjowana przez emerytowanego brytyjskiego urzędnika, Geralda B. Gardnera prawdopodobnie w latach 40. XX wieku , ale upubliczniona dopiero od roku 1951 . Od tego czasu zdobyła szeroką popularność i podzieliła się na kilka dużych i kilkanaście mniejszych gałęzi zwanych tradycjami. Pierwotnie jednak przez Wicca rozumiano wyłącznie tradycję stworzoną przez Gardnera – jest to inicjacyjna religia misteryjna , nawiązująca do tradycji przedchrześcijańskich.

Wicca celebrowana klasycznie jest religią dualistyczną , zaś przewodnimi bóstwami są Potrójna Bogini oraz Rogaty Bóg . Bóstwa są często postrzegane jako aspekty większej panteistycznej istoty, manifestujące się jako różnorakie bóstwa politeistyczne w różnych kulturach. Nie mniej jednak istnieje wiele odmiennych i równoważnych sposobów celebracji wśród wiccan - od monoteizmu do ateizmu . Nieodłącznym aspektem jest praktykowanie magii ceremonialnej , idącej w zgodzie z kodeksem etycznym znanym jako wiccańska porada (ang. Wiccan Rede). Kolejną charakterystyczną cechą jest obchodzenie świąt związanych z porami roku.

Etymologia

Termin "Wicca" zyskał sławę na przełomie lat 60. i 70. XX wieku; wcześniej zjawisko to nazywano "czarostwem" (ang. witchcraft). Słowo pochodzi ze staroangielskiego wicca, oznaczającego czarownika. Istnieje hipoteza, iż korzeniem tego słowa jest proto-indoeuropejskie *weik- "rozdzielać". Rozpoczynający się od wielkiej litery termin określający religię jest prawdopodobnie dziełem Charlesa Cardella, który używał go w latach 50.

W języku polskim używa się najczęściej nieodmiennego zapisu "Wicca", zaś wyznawców nazywa się "wiccanami", "wikkanami"^[1] lub "wikanami".

Wierzenia

Wiccańskie wierzenia różnią się, często zasadniczo, pomiędzy różnymi tradycjami, jednakże można określić pewne wspólne mianowniki związane z poglądami na teologię, życie pozagrobowe, magię i kodeks moralny.

Teologia

Chociaż poglądy dotyczące teologii są wielorakie i zróżnicowane, gros wiccan obdarza szacunkiem boginię i boga. Te dwa bóstwa są często różnie rozumiane - jako aspekty jednej istoty, jako dwa biegunowe przeciwieństwa lub dwa, zupełnie niezależne bóstwa. W niektórych panteistycznych i dualistycznych koncepcjach, bóstwa różnych kultur mogą być postrzegane jako aspekty tej pary^[2]. W innych nurtach pojawiają się przekonania monoteistyczne - zdaniem wiccan dianicznych istnieje tylko bogini, podczas gdy zdaniem wiccan spod znaku Church and School of Wicca istota ta jest bezpłciowa. Istnieją także wiccanie o poglądach ateistycznych lub agnostycznych , nie wierzący w konkretną istotę, a postrzegające bogów jako psychologiczne archetypy w umyśle ludzkim, które mogą być przywoływane i celebrowane.

Według wiccan Janet i Stewarta Farrarów, którzy prezentowali panteistyczny, dualistyczny i animistyczny punkt widzenia, wiccanie "postrzegają kosmos jako żywą istotę, zarówno w całości jak i we wszystkich jego elementach", lecz taki "organiczny punkt widzenia kosmosu nie może być w całości wyrażony i odbierany bez konceptu Boga i Bogini. Nie ma manifestacji bez polaryzacji; na najwyższym więc poziomie stworzenia, poziomie boskim, owa dwubiegunowość musi być najczystszą i najpotężniejszą ze wszystkich, odbijając się i rozprzestrzeniając przez wszystkie poziomy mikrokosmiczne"^[3].

Bóg i Bogini

Dla większości wiccan Bóg i Bogini są wzajemnie uzupełniającymi się biegunami wszechświata i w tym względzie były porównywane do taoistycznego konceptu yin i yang ^[4]. Jako takie są często interpretowane jako "ucieleśnienia mocy życiowej przejawiającej się w przyrodzie"^[5], zaś niektórzy wiccanie postrzegają je jako symboliczne polaryzacje, a inni, jako niezależne od siebie byty. Oba bóstwa mają symboliczne powiązania - bogini łączona jest z Ziemią (np. Matka Ziemia ) lub z Księżycem , zaś bóg ze Słońcem .^[6]

Tradycyjnie Rogaty Bóg jest łączony z naturą, przyrodą, seksualnością, łowami i cyklem życia^[8]. Rogaty Bóg jest obdarzany wieloma imionami w zależności od kultury - Cernunnos , Pan , Atho lub Karnayna. Chociaż figura ta nie jest równoważna z chrześcijańską figurą Szatana , złego ducha, całkowicie oddanego złu, niewielka grupa wiccan, w odpowiedzi na europejskie procesy o czary nazywa go imionami upadłego anioła - Diabłem^[9] lub Lucyferem (z łaciny "niosący światło")^[10]. Inni znowuż postrzegają go jako Zielonego Człowieka^[11], folklorystyczną figurę europejskiej sztuki i architektury, powiązaną ze światem naturalnym. Rogaty Bóg jest postrzegany również jako bóstwo solarne ^[12], zwłaszcza podczas obchodzenia święta przesilenia letniego Litha (w słowiańskiej tradycji zwanej Nocą Kupały). Innym obrazem bóstwa jest Dębowy Król (władający wiosną i latem) lub Król Ostrokrzewu (władający jesienią i zimą)^[11].

Bogini jest zwykle łączona z triadą - dziewica, matka i starucha, każda o innych powiązaniach - dziewictwem, płodnością i wiedzą^[13]., folklorystyczną figurą europejskiej sztuki i architektury, powiązaną ze światem naturalnym. Często jest obrazowana jako bóstwo lunarne^[13], co łączy ją z postacią mitologicznej Diany . Niektórzy wiccanie od lat 70-ych postrzegają Boginię jako ważniejszą z pary, zawierającą i poczynającą wszystko. W tej koncepcji Rogaty jest postrzegany jako iskra życia w niej, jednocześnie kochanek i dziecko^[13], co jest odzwierciedlane w strukturze tradycyjnego kowenu . W wicca dianicznej Bogini jest jedyną istotą, jednakże ta koncepcja jest krytykowana przez tradycje egalitarne.

Koncepcja religii czczącej Rogatego Boga, towarzysza Bogini została stworzona przez egiptolożkę Margaret Murray w latach 20-ych XX wieku. Wierzyła, na podstawie własnych przemyśleń dotyczących procesów o czary w Europie, iż oba bóstwa, zwłaszcza Rogaty Bóg, były czczone przez różnorakie wiedźmie kulty od momentu pojawienia się presji przymusowego przechodzenia na chrześcijaństwo. Mimo zdyskredytowania tej teorii, Gerald Gardner był jej zwolennikiem wierząc, że Wicca jest kontynuacją historycznych kultów wiedźm, zaś Bogini oraz Rogaty Bóg są starożytnymi bóstwami wysp brytyjskich^[14]. Współcześni badacze odrzucają tę hipotezę, mimo, że w czasach starożytności i wczesnego średniowiecza istniało wiele kultów rogatych bóstw i bogiń^[15].

Panteizm, Politeizm i Animizm

Rzeźba Rogatego Boga w Museum of Witchcraft w Boscastle , Kornwalia .

Wielu wiccan wierzy, iż Bóg i Bogini są tylko aspektami tej samej istoty, postrzeganej jako panteistyczne bóstwo, zawierającej w sobie wszystkie elementy wszechświata. W swoich pismach, Gardner odwoływał się do idei pierwszego poruszyciela , pozostającego poza możliwościami poznania^[16], jednakże w tradycjach rytualnych tego odłamu (Wicca gardneriańskie) nazywa się tę istotę Dryghten^[17], co w języku staroangielskim oznaczało "pan". Inni wiccanie przez kolejne lata nadawali jej kolejne imiona - Scott Cunningham nazywał ją "Jedynym"^[18].

Prócz koncepcji panteizmu i dualizmu, wielu wiccan akceptuje podejście politeistyczne, wierząc w istnienie innych bóstw. Niektórzy podzielają pogląd okultysty Diona Fortune'a, iż "wszyscy bogowie są jednym bogiem, zaś wszystkie boginie są jedną boginią" to jest - wszyscy bogowie i boginie wszystkich kultur są aspektami nadnaturalnego Boga i Bogini. Mając to na uwadze, niektórzy wiccanie postrzegają germańską Ēostre, hinduską Kali oraz chrześcijańską Marię jako manifestację nadrzędnej Bogini, zaś celtyckiego Cernunnosa, starogreckiego Dionizosa oraz judeo-chrześcijańskiego Jahwe jako aspekty jednego archetypicznego Boga. Bardziej restrykcyjne podejście politeistyczne przyjmuje, że bóstwa są oddzielnymi bytami, decydującymi o samych sobie. Wiccańscy pisarze Janet Farrar i Gavin Bone postulowali, iż Wicca staje się bardziej politeistyczna wraz upływającymi latami, przyjmując tradycyjny ogląd pogański..^[19]

Niektórzy wiccanie postrzegają bóstwa nie jako byty, a metaforyczne archetypy lub formy myślowe , co technicznie rzecz ujmując, pozwala im być ateistami^[20]. Pogląd ten jest popierany przez wielką kapłankę Vivianne Crowley, psycholożkę z zawodu, postrzegającą bóstwa jako archetypy jungowskie istniejące w podświadomości, a wywoływane przez rytuał. "Bogini i Bóg manifestują się nam w snach i wizjach", było jej przekonaniem^[21].

Powyższe koncepcje dotyczące bóstw - dualizm, politeizm, panteizm - mogą wydawać się radykalnie od siebie odmienne, jednakże nie są wzajemnie wkluczające: niektórzy wiccanie uznają zmienne pojmowanie natury tych istot za dobroczynne duchowo i praktyczne magicznie.

Wicca jest, w swej esencji, religjią immanentną - dla niektórych wiccan takie postrzeganie zawiera w sobie elementy animizmu. Centralnym wierzeniem Wicca jest przekonanie, że Bogini i Bóg (lub bogini i bogowie) są w stanie oddziaływać poprzez ciała kapłanów i kapłanek, w trakcie rytuałów - ściągania księżyca lub słońca.

Życie po śmierci

Poglądy na kwestię życia pozagrobowego różnią się w zależności od kowenów i wiccan^[22], jednakże reinkarnacja jest dominującym wierzeniem, o długiej tradycji, ciągnącej się do kowenu w New Forest w latach 30-ych. Wpływowy wysoki kapłan Raymond Buckland twierdził, że ludzka dusza przechodzi wielokrotnie w ciała tego samego gatunku, z każdym wcieleniem ucząc się nowych rzeczy i doskonaląc duchowo^[23], jednakże ten pogląd nie jest uniwersalny, gdyż wielu wiccan wierzy w reinkarnację poprzez ciała różnych gatunków. Popularne powiedzenie brzmi "kiedyś wiedźma, zawsze wiedźmą", wskazujące na przekonanie, iż wiccanie są kolejnymi wcieleniami innych wiccan^[24].

Wiccanie, którzy wierzą w reinkarnację podzielają pogląd, iż pomiędzy wcieleniami dusza odpoczywa w Krainie Wiecznego Lata lub na Tamtym Świecie, w pracach Gardnera zwanych "ekstazą Bogini"^[25]. Wielu wiccan wierzy w możliwość kontaktowania się z duchami zmarłych poprzez media lub tablice Ouija, zwłaszcza podczas sabatu w Samhain . Niektórzy, jak Alex Sanders przeciwstawiają się takim praktykom, twierdząc: "oni są martwi; zostawmy ich w spokoju."^[26] Na ten pogląd wpływ miał spirytualizm , bardzo popularny w czasach rozprzestrzeniania się Wicca, i z którym pierwotni wiccanie, jak Buckland, Gardner i Sanders mieli styczność^[27].

Pomimo różnych wierzeń, Wicca nie kładzie nacisku na życie pozagrobowe, skupiając się miast tego na doczesnym; jak wspominał historyk Ronald Hutton "instynktownym przemyśleniem większości [wiccan] jest zatem, pogląd, iż pełne, bogate życie doczesne, będzie na pewno miało większy lub mniejszy wpływ na życie następne, zatem należy się skoncentrować na nim."^[28]

Magia

Wielu wiccan wierzy w magię , siłę, którą można manipulować poprzez czarostwo lub zaklęcia (angielskojęzyczni wiccanie używają czasem zapisu magick, ukutego przez okultystę Aleistera Crowleya , jednakże ten zapis jest bardziej kojarzony z Thelemą niż Wicca). Wielu wiccan zgadza się z definicjami oferowanymi przez magów ceremonialnych ^[29], jak Crowley, twierdzący, że magia jst "nauką i sztuką czynienia zmian w zgodzie z wolą", czy MacGregor Mathers , zakładający, że jest ona "nauką kontroli sekretnych sił przyrody"^[29]. Wieli wiccan uważa, ze magia jest prawem przyrody, niedocenionym i niezrozumiałym przez współczesną naukę^[29], i jako taką nie uważają jej za ponadnaturalną, lecz jako część "niezwykłych [w oryginale super] mocy ulokowanych w naturze", jak twierdził Leo Martello^[30]. Niektórzy wiccanie wierzą, że magia jest po prostu pełnym użyciem wszystkich pięciu zmysłów, dającym zaskakujące rezultaty^[30], podczas gdy inni nie zarzekają się, że magia działa, ponieważ widzieli ją w akcji^[31].

Wiccanie rzucają czary, bądź uroki podczas rytuałów, odbywających się w świętych kręgach, chcąc wprowadzić faktyczne zmiany w fizycznym świecie (szczegóły opisane są w sekcji "Rytuały"). Zwyczajowymi urokami są te używane do leczenia, ochrony, wzmożenia płodności, czy wypędzania złych wpływów^[33]. Wielu wczesnych wiccan, ak Alex Sanders, Sybil Leek czy Doreen Valiente nazywało swoje działania magiczne "białą magią", w opozycji do " czarnej magii ", związanej z satanizmem . Sanders używał także analogicznej terminologii "ścieżki lewej dłoni" w odniesieniu do wrogiej magii oraz "ścieżki prawej dłoni", jako magii czynionej w przyjaznych intencjach^[34]; ta terminologia była dziełem XIX-to wiecznej okultystki Heleny Bławatskiej . Niektórzy współcześni wiccanie zaprzestali używania dychotomii czarna-biała magia i ścieżka lewej-prawej dłoni, argumentując, że czerń nie koniecznie powinna mieć powiązania tylko ze złem.^[35]

Badacze religii, Rodney Stark i William Bainbridge stwierdzili w 1985 roku, iż Wicca "zareagowała na sekularyzację poprzez powrót do magii", dodając, że jest to jedynie religia reakcyjna, która prędko wyginie. Owe poglądy były ostro krytykowane w 1999 roku przez historyka Ronalda Huttona, powołującego się na zgoła przeciwstawne zjawisko - "wielka grupa [wiccan] pracuje nad lub przy współpracy nowoczesnej techniki, takiej jak komputery."^[25]

Etyka

• Prawa Trójpowrotu ( ang. Threefold Law): "Cokolwiek uczynisz, dobrego czy złego, powróci do ciebie po trzykroć"
• Porady Wiccańskiej ( ang. Wiccan Rede): "Jeśli nie krzywdzi się nikogo, czyń swoją wolę" ("An it harm none, do what ye will").

Nie istnieje dogmatyczny kodeks moralny ani etyczny , przestrzegany uniwersalnie przez wszystkie tradycje, jednakże większość trzyma się Porady Wiccańskiej: "jeśli nie krzywdzisz nikogo, czyń swoją wolę" (w oryg. an it harm none, do what ye will). Interpretowane jest to jako deklaracja wolności działań, z jednoczesną dbałością o konsekwencje i nie czynienie krzywdy innym i sobie^[38] Kolejnym wspólnym elementem wiccańskiej etyki jest Prawo Trójpowrotu, które mówi - cokolwiek uczynisz dobrego czy złego, powróci do ciebie trzykroć mocniej^[39]; podobne przekonania zaobserwować można w dalekowschodniej idei karmy . Zarówno Porada jak i Prawo Trójpowrotu zostały wprowadzone przez Geralda Gardnera, a następnie adaptowane przez tradycję gardneriańską i inne.

Wielu wiccan pragnie kultywować również osiem cnót wspomnianych w "Pouczeniu Bogini" (ang. Charge of the Goddess) Doreen Valiente^[40] - radość, szacunek, honor, pokora, siła, piękno, moc i współczucie. W wierszu Valiente cechy pogrupowane są w pary dopełniających się przeciwstawień, oddając dwoistość , charakterystyczną dla wierzeń wiccan. Niektórzy z rodowodowych wiccan przestrzegają praw wiccańskich, z których 30 znajduje się w tradycji gardneriańskiej, a 161 w tradycji aleksandryjskiej. Valiente, jedna z pierwszych arcykapłanek Gardnera twierdziła, że pierwsza trzydziestka tych praw została wymyślona przez jej mistrza w pseudo-archaicznym języku, jako popłuczyna konfliktu w kowenie Bricket Wood^[41][42] - pozostałe prawa były późniejszym dodatkiem Alexa Sandersa, dokooptowanym w latach 60-ych XX wieku.

Choć na początku Gerald Gardner demonstrował awersję do homoseksualizmu , twierdząc, iż przyniósł on "przekleństwo bogini"^[43], obecnie orientacja ta jest w pełni akceptowana we wszystkich tradycjach, a niektóre z nich, jak Bractwo Minojskie otwarcie wiąże z nim swoje praktyki^[44],, zaś wiele ważnych postaci (Alex Sanders, czy Edmund Buczyński) Wicca było otwartymi homoseksualistami lub biseksualistami .

Pięć Żywiołów

W niektórych tradycjach pojawia się wiara w pięć klasycznych żywiołów , jednakże w przeciwieństwie do antycznej Grecji, są one postrzegane symbolicznie, nie dosłownie - innymi słowy, są to reprezentacje faz materii . Pięć żywiołów może być przywoływane poprzez magiczne rytuały, przy użyciu magicznego kręgu. Są nimi - powietrze , ogień , woda , ziemia i eter ( akaśa , "tchnienie" albo "duch"),jednoczący pozostałe cztery^[45]. Pojawiło się wiele analogii by wytłumaczyć koncepcję pięciu elementów - na przykład, wiccanka Ann-Marie Gallagher objaśniała posługując się metaforą drzewa, składającego się z ziemi (na której rośnie i z materii której składają się części stałe), wody (żywica i wilgoć), ognia (poprzez fotosyntezę ), powietrza (przetwarzanie dwutlenku węgla na tlen ), zaś wszystkie cztery są zjednoczone duchem^[46].

W tradycji gardneriańskiej dodatkowo, każdy z żywiołów został połączony z kierunkiem głównym na kompasie- powietrze ze wschodem, ogień z południem, woda z zachodem, ziemia z północą, zaś duch, ze środkiem^[2]. Jednak niektórzy wiccanie, jak Frederic Lamond, twierdzą, że powiązanie żywiołów z kierunkami świata jest akuratne tylko dla południowej Anglii, w której Wicca ewoluowała, jak również, że każdy wiccanin powinien samemu dokonać dopasowania, które najlepiej oddaje charakterystykę jego regionu. Mieszkaniec wschodniego wybrzeża Ameryki Północnej powinien kojarzyć wodę raczej ze wschodem (vide Atlantyk ) niż zachodem^[47]. Inne grupy dokonują zgoła jeszcze innych połączeń - Clan of Tubal Cain, Roberta Cochrane'a, prócz odmiennego szeregowania, oddał strony świata i żywioły we władanie różnych bóstw, dzieci Rogatego Boga i Bogini.

Pięć żywiołów jest symbolizowane przez pięć kątów pentagramu (zwanego także pentaklem ), najwyraźniejszego symbolu Wicca^[48].

Praktyki

Badaczka neopogaństwa, wysoka kapłanka Margot Adler , zdefiniowała rytuał jako "metodę reintegracji indywiduów i grup w jeden kosmos, oraz połączenia czynności codziennych z ich zapomnianym znaczeniem", dodając również, że wiccańskie rytuały nie są "suchymi, sformalizowanymi, powtarzającymi się przeżyciami", a celem ich odprawienia jest zmiana świadomości ich uczestników^[49]. Zauważyła również, że wielu wiccan jest sceptycznych co do istnienia bóstw, życia pozagrobowego itd., jednakże pozostaje aktywnymi członkami ruchu, z racji przeżyć rytualnych; Glenna Turner, sceptyczna wobec strony spirytualnej: "Uwielbiam mity, sny, wizjonerską sztukę. Wicca jest miejscem, gdzie wszystkie te rzeczy pasują - piękno, przedstawienia, muzyka, tańce, sny."^[50]

Wysoki kapłan i historyk Wicca Aidan Kelly uważał, że praktyki i odczucia w Wicca są znacznie ważniejsze niż wiara, twierdząc, iż "jest to religia rytuałów, nie teologii. Rytuał jest pierwszy; mit drugi. Przyjmowanie mitów za <<prawdziwą historię>>, tak jak chrześcijańscy fundamentaliści przyjmują mity zawarte w biblii, wydaje się szalone. To coś zupełnie obcego."^[51] Z tego powodu Adler zauważyła: "ironicznie, biorąc pod uwagę wszystkie zarzuty przeciwko Wicca, jako zagrożeniu dla rozsądku, ruch ten prezentuje jeden z niewielu religijnych światopoglądów całkowicie zgodnych z nowoczesną nauką, zezwalający nawet na całkowity sceptycyzm wobec swoich metod, mitów i rytuałów."^[52]

Rytuały

Istnieje wiele rytuałów stosowanych do celebracji sabatów, czczenia bóstw czy działań magicznych. Często mają miejsce podczas pełni lub nowiu i wtedy nazywane są esbatami . Wówczas kowen lub samotny wiccanin udaje się do rytualnie wykonanego i oczyszczonego kręgu - jego prokurowanie może łączyć się z przyzywaniem ducha opiekuńczego dla każdego punktu głównego koła, związanego z opisywanymi wcześniej żywiołami. Kiedy krąg został przygotowany można rozpocząć świętowanie, modlitwy do Bogini i Boga lub rzucanie uroków. Do odczyniania rytuałów używa się zwykle specjalnego zestawu narzędzi - athame , różdżki , pentagramu , kielicha , jak również besomu (ceremonialnego kija od miotły), kociołka , świec , kadzidła oraz zakrzywionego ostrza - boline . Ołtarz znajduje się zwykle w kręgu, zaś na nim rytualne narzędzia oraz wizerunki Boga i Bogini^[53]. W niektórych tradycjach przyjętym jest poszczenie i ablucje przed wstąpieniem do kręgu. Po zakończeniu rytuału, składane są podziękowania Bogu, Bogini i Strażnikom, a krąg jest zamykany.

Jedną z praktyk, która stała się podłożem wielu sensacji w tradycjach gardneriańskiej i aleksandryjskiej, jest odprawianie rytuałów nago ( skyclad ). Zwyczaj ten jest łączony z książką Charlesa Lelanda, Aradia, czyli ewangelia dla wiedźm, mającej być zapisem praktyk wiedź włoskich^[54]. W innych tradycjach stosuje się podłużne szaty przepasane powrozem, lub nawet ubrania codzienne. W niektórych odprawiana jest zrytualizowana magia seksualna w formie Wielkiego Rytuału, podczas którego Wysoka Kapłanka i Wysoki Kapłan wzywają bóstwa do swoich ciał przed odbyciem stosunku płciowego , aby wydzielona energia posłużyła do praktyk magicznych. W niektórych wypadkach ten akt jest wykonywany symbolicznie za pomocą athame, jako penisa i kielicha, jako waginy^[55].

Koło Roku

Wiccanie celebrują osiem świąt związanych z porami roku, zwanych sabatami - kolektywnie są one nazywane Kołem Roku^[56]. Wielu wiccan, wśród nich gardnerianie, aleksandryjczycy oraz wiccanie eklektyczni świtują osiem sabatów, podczas gdy grupy związane z "Tradycyjnym Czarostwem" (ang. Traditional Witchcraft), takie jak Clan of Tubal Cain, obchodzą tylko cztery sabaty, zaś jeszcze inne,jak kornwalijska Ros an Bucca obchodzą sześć^[57]. Cztery sabaty wspólne dla wszystkich grup to dni "w pół drogi" między przesileniami i równonocami (zwie się je "Wielkimi Sabatami"), zaś ich korzenie leżą w festiwalach organizowanych przez Celtów oraz inne ludy Europy^[58]. Margaret Murray, w książkach "Kult wiedźm w zachodniej Europie" (ang. The Witch-Cult in Western Europe; 1921) oraz "Bóg wiedźm" (ang. The God of the Witches; 1933), w których rozważała hipotezę pierwotnego kultu wiedźm, zauważyła, iż opisywane cztery święta przetrwały chrystianizację i były obchodzone przez pogańskie kulty Europy. Konsekwentnie, kiedy Wicca była rozwijana od początku lat 30-ych do 60-ych XX wieku, wiele ze wczesnych grup, jak Clan of Tubal Cain Roberta Cochrane'a, czy kowen Bricket Wood Gardnera zaadaptowało wspomniane przez Murray praktyki. Gardner dodatkowo posłużył się angielskimi nazwami świąt: "cztery wielkie sabaty to Candlemass, May Eve, Lammas i Halloween."^[59]

Cztery pozostałe "Mniejsze Sabaty" przypadają na przesilenia i równonoce, zaś po raz pierwszy celebrował je kowen Gardnera w 1958 roku^[60], nim zostały przyswojone przez inne kowen tej tradycji, a następnie inne tradycje jak Wicca aleksandryjskie i Wicca dianiczne. Nazwy tych świąt są powszechnie używane dzisiaj i pochodzą z wierzeń Germanów i Celtów . Ich wygląd nie jest, w większości tradycji, próbą rekonstrukcji dawnych zwyczajów, a raczej czerpaniem z form uniwersalistycznych . Dlatego też rytuały mogą zawierać w sobie elementy zarówno święta, którego nazwę przyjmują, jak i całkowicie niezwiązane elementy kultur obcych^[61].

Rytuały przejścia

Wicca pełna jest różnych rytuałów przejścia . Najważniejszym z nich jest inicjacja , poprzez którą osoba dołącza do Sztuki i zostaje wiccaninem (wiccanką). W Brytyjskim Wicca Tradycyjnym (BTW) istnieje linia wtajemniczeń kolejnych członków, ciągnąca się aż do Gardnera, a przez niego do kowenu New Forest . Gardner wspominał o zasadzie "roku i jednego dnia" pomiędzy momentem rozpoczęcia studiów nad Sztuką, a momentem inicjacji, choć wielokrotnie łamał tę zasadę. W BTW inicjacja wprowadza osobę tylko na pierwszy stopień wtajemniczenia - by awansować dalej musi przejść kolejną ceremonię, podczas której opisuje się rytualne przedmioty^[64]. Podczas ceremonii nadawane jest także "imię w Sztuce" (ang. craft name)^[64]. Poprzez osiągnięcie drugiego stopnia wtajemniczenia, członek ma prawo inicjować innych, lub zakładać pół-autonomiczne koweny^[64]. Awans na trzeci, najwyższy stopień, łączy się z uczestnictwem w Wielkim Rytuale, fizycznie, bądź symbolicznie, jak również w rytuale chłosty ^[65]. Przy trzecim stopniu, wiccanin może formować oddzielne koweny^[65].

Ten trójwarstwowy system jest unikalny dla BTW oraz tradycji na niej bazujących. Cochrane's Craft, nie będące częścią BTW, nie posiada trzech stopni, jedynie rangi nowicjusza i wtajemniczonego. Samotni wiccanie również przeprowadzają rytuał samo-inicjacji, przeznaczając się niejako Sztuce. Opis tego rytuału znalazł się po raz pierwszy w książce Paula Husona Mastering Witchcraft (1970) i zawierał recytację modlitwy Ojcze nasz od tyłu, jako symbol oporu wobec historycznych prześladowań czarownic^[66]. Konsekwentnie, wiele rytuałów dla samotnie praktykujących wiccan zostało opublikowanych w książkach autorów takich jak Doreen Valiente , Scott Cunningham czy Silver Ravenwolf.

Ceremonia zarękowin w Avebury w Anglii , podczas Beltane w 2005

Zarękowiny to kolejne święto obchodzone przez wiccan, najczęściej stosowane podczas ceremonii ślubnych. Niektórzy wiccanie praktykują próbne śluby na okres roku i jednego dnia, inicjowane podczas sabatu w Lughnasadh , jako, że był to tradycyjny czas zarękowin wśród irlandczyków. Typową przysięgą jest "póki trwać będzie miłość", zamiast chrześcijańskiego "póki śmierć nas nie rozłączy"^[67]. Pierwsza znana wiccańska ceremonia zaślubin miała miejsce w 1960 roku, w kowenie Bricket Wood, pomiędzy Frederikiem Lamondem, a jego pierwszą żoną Gillian^[68].

Noworodki w wiccańskich rodzinach mogą być "wprowadzane" poprzez rytuał zwany Wiccaning, co nawiązuje do angielskiej nazwy chrztu (ang. christening). Celem tego jest oddanie dziecka pod opiekę Boga i Bogini. Jednak, w duchu z wysoką rewerencją względem wolnej woli, dziecko nie musi w przyszłości stawać się wiccaninem (wiccanką), lub brać udziału w jakichkolwiek praktykach pogańskich, jeśli sobie tego nie życzy.

Księga Cieni

Wicca nie posiada zestawu świętych tekstów, w rodzaju chrześcijańskiej Biblii czy islamskiego Koranu , jednakże istnieje kilka źródeł, które różne tradycje uznają za ważne i którymi podpierają swoje praktyki. Gerald Gardner używał jednej, stale udoskonalanej książki zawierającej wiele różnorodnych tekstów, na potrzeby swoich kowenów - w tradycji utarło się nazywać ją Księgą Cieni . W jego wersji znajdowały się teksty ze źródeł takich jak Aradia Charlesa Lelanda, czy prace okultysty Aleistera Crowleya, którego Gardner znał osobiście, jak również wiersze komponowane przez niego i jego Wysoką Kapłankę Doreen Valiente; najważniejszym z tych wierszy jest Porada Bogini.

Podobnie jak używane w magii ceremonialnej grymuary ^[70], Księga zawiera instrukcje jak wykonywać rytuały czy rzucać uroki, jak również poezję religijną i pieśni (np. Eko Eko Azarak), używane podczas celebracji. Intencją Gardnera było, aby każda Księga była inna - student miał kopiować teksty od swojego inicjatora, zmieniając elementy, które okazały się dlań nieefektywne. Jednakże pośród gardneriańskich wiccan, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych, wszystkie Księgi są niemal jednakową kopią wersji wysokiej kapłanki Monique Wilson, która z kolei pobrała ją od Gardnera. W początkach BTW Księga miała być trzymana w tajemnicy przed niewtajemniczonymi, jednak wiele fragmentów zostało opublikowanych przez Charlesa Cardella, Lady Shebę, Janet Farrar czy Stewarta Farrara^[71][72].

Współcześnie, wyznawcy tradycji odmiennych niż BTW również przyjęli koncept Księgi Cieni - wielu samotnych wiccan modyfikuje swoje wersje, często umieszczając fragmenty z gardneriańskiej Księgi. W innych tradycjach praktyki nie są nigdy opisywane, przez co nie ma potrzeby tworzenia Ksiąg.

W niektórych tradycjach spod znaku Traditional Witchcraft korzystają z różnorodnych form literackich - 1734 tradition posługuje się listami Roberta Cochrane'a do Josepha Wilsona, zawierającymi instrukcje mistyczne; Azoetia Andrew Chumbleya to grymuar używany przez inne tradycje.

Symbolika

Symbol Potrojnej Bogini - rosnący, pełny i malejący księżyc

Wiccanie używają wielu symboli, w sposób podobny do używania krucyfiksu przez chrześcijan i gwiazdy Dawida przez żydów. Najbardziej rozpoznawalnym symbolem jest pentagram , reprezentujący pięć klasycznych żywiołów - ziemię, powietrze, ogień, wodę i ducha - lub człowieka. Innym symbolem jest triquetra , znak Potrójnej Bogini.

Tradycje

W latach 50. do 70., kiedy ruch wiccański opierał się "liniowo-inicjowanych" grupach Wicca gardneriańskiej, "tradycja" oznaczała zazwyczaj przenoszenie doświadczeń i inicjację. Jednakże wraz z rozrostem i zakładaniem coraz nowych grup, termin stał się synonimem "wyznania", czy też "odłamu" Wicca. Istnieje wiele tradycji^[73][74], jak również cała rzesza samotnych wiccan, nie łączących się z żadną z większych gałęzi. Pojawiają się także koweny, celebrujące Wicca na swój własny, często eklektyczny sposób.

Główne tradycje

Brytyjskie Wicca Tradycyjne ( ang. British Traditional Wicca, w skrócie BTW, termin ukuty przez amerykańskich pogan) na Wyspach Brytyjskich obejmuje dwie tradycje: Tradycję gardneriańską (zwana też wicca gardneriańskim), oraz tradycją aleksandryjską (zwana też wicca aleksandryjskim).

W Stanach Zjednoczonych do BTW zalicza się także kilka innych tradycji. W Wielkiej Brytanii osoby inicjowane w jednej tradycji są często uznawane także w drugiej. W USA sytuacja jest nieco inna. Podziały są wyraźniejsze.

Tradycja gardneriańska – najstarsza tradycja, której nazwa pochodzi od nazwiska założyciela, Geralda Gardnera. Przystąpienie do gardneriańskiego kowenu musi być poprzedzone inicjacją, a ta – przygotowaniami, zwyczajowo trwającymi rok i jeden dzień. Szczegółowy przebieg szkolenia przygotowującego do inicjacji jest tajny, podobnie jak szczegóły obrzędów gardneriańskich (przekazuje się je wyłącznie członkom kowenu). Wiadomo jednak, że te ostatnie oparto częściowo na klasycznej magii ceremonialnej . Gardnerianie kładą ogromny nacisk na indywidualny kontakt z bóstwem i cyklicznymi zmianami dokonującymi się w przyrodzie. Drogą do osobistego doświadczenia religijnego jest uczestnictwo w wiccańskich misteriach .

Tradycja aleksandryjska – założona w latach 60. XX wieku przez Alexa Sandersa , niemal w całości oparta na założeniach gardneriańskich. Sam Alex Sanders Terminu był inicjowany do tradycji garnderiańskiej. Swoją praktykę uzupełnił o elementy magii ceremonialnej. Terminu Alexandrian Wicca- wicca aleksandryjska jako pierwszy użył Steward Farrar, brytyjski dziennikarz i popularyzator Wicca, a przede wszystkim uczeń Sandersa. Termin odnosił się do wizji biblioteki alekasndryjskiej postrzeganej jako zbiór wiedzy i mądrości świata^[75].Podstawową różnica jest wywodzenie swojej linii inicjacyjnej od Alexa Sandersa oraz większy nacisk na ceremonialność rytuału .

Tradycje pomniejsze

Wicca dianiczne – założona w latach 70. XX wieku przez Zsuzsannę Budapest. Nawiązuje ona do teorii Margaret Murray i uznaje wyłącznie istnienie Bogini, z pominięciem Boga.

Wicca corelliańskie – założone przez Orpheis Caroline High-Correll (według przekazów ustnych miało to miejsce w 1879 roku, przed powstaniem Wicca jako religii). Tradycja ta kładzie szczególny nacisk na oddawanie czci przodkom.

Wicca minojskie – założone przez Edmunda M. Buczyńskiego pod koniec lat 70. XX wieku . Panteon tej tradycji został zaczerpnięty z mitologii pre-doryckiej (poprzedzającej grecką), nawiązuje też do spuścizny kultury minojskiej , zaś obrzędy są bardzo podobne do gardneriańskich.

Wicca eklektyczne ( ang. Eclectic Wicca) – czerpiące inspirację z różnych (dowolnie wybranych przez wyznawcę) panteonów. Z powodu prowadzącej do nieporozumień dowolności często odmawia się jej prawa do określania się jako Tradycja.

Koweny i wiccanie eklektyczni

"Liniowi" wiccanie zorganizowani są w autonomiczne koweny , zaś na ich czele stoi para - arcykapłanka i arcykapłan - przeprowadzeni przez wszystkie trzy stopnie wtajemniczenia. Inicjacja i praktyka nowych kapłanów jest przeprowadzana w kowenie, jednakże nie jest to wymogiem i wielu inicjowanych wiccan nie jest powiązanych z żadną grupą^[23].

Często podnoszoną jest tradycja 13 członków jako największej ilości wiccan w kowenie, jednak ponownie nie jest to żelazna reguła^[23]. Po przekroczeniu tej ilości koweny są zwykle rozdzielane, jednakże pozostają we wspólnej kooperacji. Grupa kowenów jest nazywana "gajem" (ang. grove).

Inicjacja jest tradycyjnie poprzedzona okresem oczekiwania równym rokowi i jednemu dniu. W tym czasie przyszły Wiccanin studiuje teksty i uczy się. W niektórych kowenach odprawiany jest rytuał "dedykacji", co pozwala zainteresowanej osobie brać udział w rytuałach i praktykach. Niektórzy samotni Wiccanie również przechodzą okres "roku i dnia" przed auto-inicjacją.

Wiccan eklektycznych jest więcej niż samotnych i "liniowych", zaś ich wierzenia mogą się znacznie różnić. Często biorą oni udział w zgromadzeniach i innych wydarzeniach, jednak praktyki duchowe (sabaty, esbaty, rzucanie uroków, prace magiczne) wykonują samotnie^[76].

Historia

Początkowo religia ta określana była słowem Wicca (Gardner używał pisowni wica), co ma swój źródłosłów w anglosaksońskim słowie wicca, oznaczającym czarownika (od formy żeńskiej wicce pochodzi współczesne słowo witch czy witchcraft)^[78]. Gerald Gardner używał wymiennie pojęć wicca (stosował pisownię wica) i witchcraft.

Wicca została zapoczątkowana przez Geralda B. Gardnera , który w latach 30. XX wieku odnalazł w Anglii kowen New Forest . Grupa ta miała kultywować tradycje starożytnej religii czarownic . W tejże Gardner miał zostać inicjowany przez Dorothy Clutterbuck . Istnienie grupy zostało oficjalnie ogłoszone w 1951 roku, kiedy Wielka Brytania , jako jeden z ostatnich krajów w Europie , zniosła ustawę , zobowiązującą do ścigania czarownic.

Nie ma zgodności, czy Gardner rzeczywiście odkrył pozostałości kultu czarownic, czy też stworzył Wicca na podstawie własnej lektury, doświadczeń i fascynacji. Wiadomo, że był wcześniej inicjowany w Ordo Templi Orientis Aleistera Crowleya . Istnieją również przekazy przypisujące Gardnerowi powiązania z masonerią . Natomiast z całą pewnością podczas tworzenia założeń Wicca Gardner inspirował się tezami Margaret Murray, brytyjskiej egiptolog i antropolog . W 1921 roku opublikowała ona książkę Witch Cult in Western Europe (Kult Czarownic w Europie Zachodniej), w której stwierdziła, iż już od czasów neolitycznych , w Europie rozwija się matriarchalny "kult Diany ". Kult ten miał stanowić swego rodzaju kontrreligię w stosunku do dominującego chrześcijaństwa, a jego wyznawcami miały być m.in. czarownice, a także niektórzy spośród przedstawicieli rodów panujących. W tej chwili tezy Margaret Murray są przyjmowane sceptycznie i dzielą zarówno etnologów , antropologów i religioznawców , jak i samych wiccan na całym świecie. Teoria Murray spowodowała, że Wicca często i błędnie jest nazywana "Starą Religią" ( ang. The Old Religion).

Po śmierci Geralda Gardnera w 1964 roku Wicca podzieliła się na kilka tradycji, a te – na kolejne tradycje. Również jeszcze za życia Gardnera ujawniły się osoby (np. Robert Cochrane), które przypisywały sobie odkrycie lub wieloletnią kontynuację kultu czarownic.

Akceptacja

Użycie odwróconego pentagramu przez Kościół Szatana doprowadziło do kojarzenia wiccan z satanizmem .

Wicca pojawiło się w krajach z dominującym wyznaniem chrześcijańskim i od samego początku było atakowane przez niektóre grupy religijne oraz prasę (w Wielkiej Brytanii News of the World ). W niektórych krajach jest to praktykowane do dzisiaj, zaś niektórzy chrześcijanie odbierają Wicca jako formę satanizmu , pomimo zasadniczych różnic pomiędzy oboma wyznaniami^[79], jak brak postaci odpowiadającej Szatanowi . Ujawnienie się przyjaciołom i rodzinie jako wyznawca Wicca jest nazywane "wychodzeniem z szafy na miotły" (ang. coming out of the broom-closet, które jest wariacją na temat coming out of the closet, czyli przyznaniu się do homoseksualizmu)^[80] W podobny sposób Wicca była oskarżana o anty-chrześcijańskość, co był odpierane przez Doreen Valiente, powołującą się na istnienie wielu wiccan szanujących postać Jezusa , a "nie mających względu na doktryny kościelne, które postrzegane są jako zbiór <<dogmatów-samoróbek>>"^[81].

Obecnie Wicca, w przekonaniu swoich wyznawców, ma szansę stać się jedną z najpopularniejszych religii świata – w samych tylko Stanach Zjednoczonych liczba wiccan jest szacowana na ok. 300 tysięcy. We wrześniu 1986 roku Federalny Sąd Apelacyjny uznał, że Wicca jest religią chronioną przez Konstytucję USA .

Wicca w Polsce

Pierwsi wiccanie najprawdopodobniej pojawili się w Polsce po 1989 . Nic pewnego nie wiadomo o obecności wiccan w latach wcześniejszych.

Obecnie Wicca nie jest w Polsce wyznaniem zarejestrowanym. Sama forma uprawiania kultu praktycznie uniemożliwia jego rejestrację. Każdy kowen jest autonomiczną jednostką liczącą do 13 osób, zatem nie spełnia kryteriów rejestracji.

Wśród Polaków identyfikujących się z wicca dominują wiccanie eklektyczni (nie inicjowani w żadnej z tradycji i często nie uznawani za wiccan przez osoby inicjowane). Kontaktują głównie za pośrednictwem internetu. Początkowo odbywało się to z wykorzystaniem list dyskusyjnych , z których najstarszą była nieistniejąca, założona w 2000 roku grupa wicca-pl. Kolejną listą, również nieistniejącą, była powstała w 2003 roku Wicca-ABC. Obecnie dominują fora internetowe o tematyce pogańskiej, na których wypowiadają się także wiccanie i osoby zainteresowane wicca. Obecnie także odbywają się liczne spotkania grup pogańskich inicjowane przez Międzynarodową Federację Pogańską . Organizowane są także, coraz liczniej, warsztaty o wicca tradycyjnym prowadzone przez PFI .

Na przełomie 2008 i 2009 r. powstały dwa pierwsze polskie koweny wicca tradycyjnego. Jeden w linii Vivienne Crowley, prowadzony przez Agni Keeling z mężem. Drugi w tradycji aleksandryjskiej, prowadzony przez Enennę, autorkę strony wicca.pl. Nie można także wykluczyć istnienia innych grup, czy kowenów. Jednakże, obecnie nikt inny nie ujawnił swojej obecności publicznie.

Przypisy

Źródła

Źródła dodatkowe

Ważne prace:

• Gerald Gardner , Witchcraft Today (Ryder, 1954)
• Gerald Gardner , The Meaning of Witchcraft (Aquarian, 1959)

Praktyki i wierzenia:

• Stewart Farrar and Janet Farrar, Eight Sabbats for Witches.
• Nikki Bado-Fralick, Coming to the Edge of the Circle: A Wiccan Initiation Ritual ( Oxford University Press , 2005).

Historia Wicca:

• Aidan A. Kelly, Crafting the Art of Magic: A History of Modern Witchcraft, 1939-1964 (St Paul: Llewellyn, 1991). .
• Ronald Hutton, The Triumph of the Moon: A History of Modern Pagan Witchcraft (Oxford University Press, 1999).

Wicca w innych krajach:

• Helen A. Berger, A Community of Witches: Contemporary Neo-Paganism and Witchcraft in the United States (Columbia: University of South Carolina Press, 1999).
• Chas S. Clifton, Her Hidden Children: The Rise of Wicca and Paganism in America (Lanham, Md.: AltaMira Press, 2006).
• Sabina Magliocco, Witching Culture: Folklore and Neo-Paganism in America (University of Pennsylvania Press, 2004)
• Lynne Hume, Witchcraft and Paganism in Australia (Melbourne: Melbourne University Press, 1997).

Źródła ogólne:

• Raymond Buckland, The Witch Book: The Encyclopedia of Witchcraft, Wicca, and Neo-paganism (Detroit: Visible Ink Press, 2002).
• James R. Lewis, Witchcraft Today: An Encyclopedia of Wiccan and Neopagan Traditions (Santa Barbara: ABC-CLIO, 1999).
• Shelly Rabinovitch and James R. Lewis, eds., The Encyclopedia of Modern Witchcraft and Neo-Paganism (New York: Kensington Publishing, 2002).
• James R. Lewis, ed., Magical Religion and Modern Witchcraft (Albany: State University of New York Press, 1996).
• T. M. Luhrmann, Persuasions of the Witch's Craft: Ritual Magic in Contemporary England (London: Picador, 1994).

Linki zewnętrzne

• wicca.pl – strona Enenny, założycielki polskiego kowenu w tradycji aleksandryjskiej
• Na korze brzozowej spisane - Jedna z pierwszych polskich stron poświęconych wicca
• dzikigon.pl – wicca, czarostwo, ze szczególnym naciskiem na tradycję aleksandryjską
• Witches' Voice Inc. ( ang. ) – jeden z największych portali wiccańskich
• CoGWeb ( ang. ) – strona domowa międzynarodowej organizacji wiccańskiej Covenant of the Goddess