Nagrobek Amalii Mniszchowej w kościele św. Marii Magdaleny w Dukli

Amalia Mniszchowa (lub Amelia, Maria) z Brühlów (ur. 10 lipca 1736 , zm. 30 kwietnia 1772 w Dukli ) – córka pierwszego ministra Augusta III Henryka Brühla (1700-1763), żona (od 14 lipca 1750) Jerzego Augusta Mniszcha (1715-1778), marszałka nadwornego koronnego .

Starannie wykształcona pod okiem Marii Józefy Habsburżanki , znała sześć języków. Od wczesnej młodości uczestniczyła w dworskich intrygach w Warszawie króla Augusta III , w Dreźnie , Paryżu i Wiedniu , chętnie wysyłana tam przez ojca do Marii Teresy . Będąc wielokrotnie w pałacu u Marii Teresy, próbowała zainteresować cesarzową sprawami Polski. Po śmierci Augusta III (1763), wyjechała z Saksonii i bezkrólewie spędziła, bywając czasem w Dukli, a czasem w Warszawie. W czerwcu 1764 Mniszchowie przebywali w Dukli i uczestniczyli w poświęceniu nowo wybudowanego kościoła bernardyńskiego. W 1769 roku, w czasie Konfederacji barskiej, Amalia ufundowała w Trzcianie na Pustelni św. Jana z Dukli murowaną kaplicę.

Amalii Mniszchowej przypisywano zorganizowanie 13 lutego 1771 , wspólnie z Potockimi , zamachu na pierwszą żonę młodego (18-letniego) wówczas Szczęsnego Potockiego , Gertrudę z Komorowskich w związku z tym, że małżeństwo z Potockim Mniszchowie i Potoccy planowali dla jedynej córki Amalii, Józefiny Mniszchówny (1752-1798). Zamachu dokonano we włościach Mniszchów, w okolicach Dukli.

Amalia zmarła w wieku 35 lat, wg wersji oficjalnie ogłoszonej przez rodzinę – na gruźlicę , wg innej wersji – po zażyciu trucizny. Dwa lata po śmierci matki, Józefina Mniszchówna wyszła za mąż za tak pożądanego dla niej przez rodziców Szczęsnego Potockiego, wówczas już wdowca po zmarłej Gertrudzie Potockiej (ok. 1754-1771).

Jerzy Mniszech na cześć żony w 1773 wystawił rokokowy grobowiec dłuta Jana Obrockiego ze Lwowa w kaplicy dukielskiego kościoła parafialnego św. Marii Magdaleny. Wykonany z czarnego marmuru, przedstawia zmarłą w stroju dworskim na sarkofagu. Epitafium dla niej napisał Rafał Modlibowski .

Źródło

• Polski Słownik Biograficzny , t. 21 s. 452.