Na mapach: 49°50'19.34″N 24°00'47.41″E / 49.8387056, 24.0131694

Archikatedralny sobór św. Jura we Lwowie
Sobór św. Jura
Zbudowano	1744 - 1764
Wyznanie	greckokatolickie
Parafia	katedralna cerkiew archidiecezji lwowskiej Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego
Wezwanie	św. Jur
Architekt	Bernard Meretyn

Archikatedralny sobór św. Jura we Lwowie ( ukr. Архикатедра́льний собо́р Свято́го Ю́ра у Львові) – katedralna cerkiew archidiecezji lwowskiej Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego - tak zwanej metropolii halickiej.

Historia

Już w XIII w. na wzgórzu świętojurskim stała kaplica i domki mnichów-pustelników. Według legend mnisi zamieszkiwali też naturalne pieczary we wzgórzu. Ok. 1280 r. książę Lew wzniósł pierwszą drewnianą cerkiew, która została spalona przez Kazimierza Wielkiego w 1340 r. Murowaną świątynię (arch. Doring) zaczęto wznosić w 1363 r. (ukończono w 1437 ). Od 1539 r. cerkiew nosi miano katedralnej . W XVIII wieku cerkiew wyburzona z zamiarem zbudowania nowej. W latach 1744 - 1764 zbudowano obecny sobór (arch. Meretyn ) w stylu rokoko . Od początku Unii aż do 1817 r. świątynia należała do zakonników- bazylianów ; obok znajdował się klasztor tego zgromadzenia. Później urządzono tu siedzibę arcybiskupa greckokatolickiego .

W czasach sowieckich (marzec 1946 - sierpień 1990 ) świątynia pełniła rolę katedry prawosławnej patriarchatu moskiewskiego , w tym czasie usunięto z wnętrza niektóre ruskie i ukraińskie elementy, np. pomnik Markiana Szaszkiewicza oraz tron biskupi (zastąpiony prowizorycznym ołtarzem bocznym w stylu rosyjskim).

Działalność polityczna

W XIX wieku, przy wsparciu biskupa, działało tutaj ukraińskie stronnictwo polityczne zwane " Świętojurcami ".

Architektura świątyni

Fronton soboru św. Jura

Sama świątynia założona jest na planie krzyża greckiego , z eliptyczną kopułą po środku i czterema kopułami nad kaplicami w nawach bocznych. Szczególnym kunsztem odznaczają się rzeźby zdobiące fasadę: kamienne wazy, figury świętych Atanazego i Leona (patriarchy i papieża, symbolizujące jedność Kościoła, a jednocześnie patroni fundatorów - Atanazego i Leona Szeptyckich ) i wieńczący szczyt posąg św. Jerzego na koniu, przypisywane Pinslowi. Pod schodami wiodącymi do świątyni grota z figurą św. Onufrego . We wnętrzu na uwagę zasługuje rzeźbiony rokokowy ikonostas oraz cudowna XVII -wieczna ikona Matki Boskiej Trembowelskiej (uratowana przed Turkami przez bpa Józefa Szumlańskiego i przywieziona do Lwowa w 1673 r.).

W krypcie pochowane są szczątki uznawane za należące do księcia ruskiego Jarosława Ośmiomysła , przewiezione tu z Halicza przed II wojną światową . W innej krypcie, udostępnionej wiernym, pochowani są metropolici greckokatoliccy: Sylwester Sembratowicz , Andrzej Szeptycki , Josyf Slipyj , Wołodymyr Sterniuk i Myrosław Lubacziwśkyj . Obok świątyni znajduje się niewielki, również rokokowy, pałac arcybiskupów greckokatolickich ( 1761 -62) z przyboczną dzwonnicą. Wewnątrz niej znajduje się unikatowy dzwon odlany za czasów Kazimierza Wielkiego w 1341 roku, który był do 1939 jednym z najstarszych dzwonów na terenie Polski, a obecnie jest najstarszym dzwonem na terenie Ukrainy ^[1]. Całość stanowi niezwykle malowniczy, widoczny z daleka zespół architektoniczny.

Przypisy