Teizm ( gr. θεoς theos - bóg) to wiara w istnienie Boga , bogów lub bogiń , którzy są osobami ingerującymi w losy świata, który jest ich dziełem; czuwającymi nad biegiem wydarzeń lub podtrzymującymi świat w istnieniu. Antonimem wyrazu "teizm" jest słowo " ateizm ", czyli zaprzeczenie istnienia Boga/bogów.

Relacje z religiami.

Głównym źródłem poglądów teistycznych są religie.

• Przykładowe religie teistyczne: chrześcijaństwo , hinduizm (większość odłamów), islam , judaizm , zoroastryzm .
• Istnieją również religie (oraz duchowe ścieżki) o przeciwnym do teizmu, nonteistycznym światopoglądzie: buddyzm , konfucjanizm , taoizm .

Klasyfikacja poglądów dotyczących istnienia boga

Wyróżnia się trzy zasadnicze nurty poglądowe dotyczące istnienia boga:

• teizm - w sensie ogólnym opinia że istnieje Bóg lub bogowie
• ateizm - w sensie ogólnym brak wiary, że istnieje Bóg lub bogowie albo opinia że nie istnieją.

• agnostycyzm - w sensie ogólnym opinia, że nie wiemy czy istnieje Bóg lub bogowie.

Klasyfikacja teizmu

Podkategoriami teizmu są:

• politeizm - pogląd, że istnieje wielu bogów lub bogiń
  • Monolatria - wiara w wielu bogów, ale kult obejmuje tylko jednego z nich.
  • Katenoteizm - specyficzny rodzaj monolatrii, w której główne bóstwo jest czczone w danym czasie.
• monoteizm - pogląd, że istnieje tylko jeden Bóg. Jest standardową praktyką używanie słowa Bóg, (wielką literą) gdy odnosimy się do Boga monoteistycznych systemów wierzeń.
  • Deizm - wiara w Boga, który nie ingeruje w losy świata.
  • Panteizm - wiara, że Bóg jest tożsamy ze światem.
  • Panenteizm - wiara, że świat jest częścią Boga.

Stany przejściowe między monoteizmem a politeizmem:

• Henoteizm - wiara w wielu bogów, z których jeden jest najwyższym Bogiem.

Argumenty teistów

Uzasadnienie dla istnienia Boga przedstawiali przeważnie zwolennicy monoteistycznych religii. Do najczęstszych argumentów na rzecz wyboru teizmu należą:

• Argument kosmologiczny - zwany argumentem z Pierwszej Przyczyny. Także w wersji kalam.
• Argument teleologiczny - odwołujący się do projektu obserwowanego w przyrodzie.
• Argument moralny - istnieją obiektywne powinności moralne których dawcą jest Bóg.
• Argument z umysłu - rodzaj teleologicznej argumentacji że problem psychofizyczny nie może być rozwiązany w ramach materializmu
• Argument ontologiczny - z pojęcia Boga
• Argument z istnienia cudów - odwołujący się do objawienia lub doświadczenia wierzących.
• Argument kumulatywny - polegający na uzasadnieniu że najprostszym wyjaśnieniem dla wielu zagadnień poruszanych przez wcześniejsze argumenty jest hipoteza Boga; "Skoro prostota i moc eksplikatywna są zaletami w nauce, dlaczego nie mają nimi być w metafizyce?" (Jacek Wojtysiak);

Zobacz też

• Dowodzenie istnienia Boga
• Ontologia
• Deizm
• Agnostycyzm
• Ateizm

Linki zewnętrzne

• Jacek Wojtysiak Ostrożna wiedza teisty
• Jacek Wojtysiak Między ślepotą człowieka a dyskrecją Boga w ramach dialogu z niewierzącymi
• "W poszukiwaniu Wielkiego Zegarmistrza" - buddyjskie spojrzenie na koncepcję osobowego stwórcy

Wybrana bibliografia

• Richard Swinburne "Czy istnieje Bóg?", Poznań, W Drodze, 1999,
• Stephen M. Barr "Współczesna fizyka a wiara w Boga", Techtra, 2005
• Gottfried Wilhelm Leibnitz "Teodycea O dobroci Boga, wolności człowieka i pochodzeniu zła", PWN, 2001
• John Hick "Argumenty za istnieniem Boga", Społeczny Instytut Wydawniczy, Kraków, 1994
• Rafał S. Niziński "Między teizmem a panteizmem. Charlesa Hartshornea procesualna filozofia Boga" KUL,
• Ronald Nash, "Faith & Reason. Searching for rational faith.", Zondervan Publishing House;