Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Bazylika kolegiacka Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Wiślicy

Bazylika kolegiacka Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Wiślicy

Bazylika kolegiacka Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Wiślicy
nr rej. A.85/1-3 z 03.12.1956 r. oraz 21.02.1966 r.[1]

Kolegiata w Wiślicy, widok od północnego wschodu
Zbudowano 1350
Wyznanie rzymskokatolickie
Rodzaj bazylika mniejsza , kolegiata
Wezwanie Narodzenia NMP
Buduleckamień, cegła
Obecnieistnieje

Bazylika kolegiacka Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Wiślicygotycki kościół wzniesiony w XIV wieku przez Kazimierza Wielkiego w Wiślicy , na fundamentach dwóch starszych świątyń romańskich . Nosi tytuł kolegiaty , a od 8 września 2005 także bazyliki mniejszej [2].

Spis treści

Historia

Budowę pierwszej romańskiej kolegiaty pw. Narodzenia NMP rozpoczął książę Henryk Sandomierski . Kościół ukończono w 2. połowie XII w. za panowania jego brata Kazimierza Sprawiedliwego . Była to niewielka jednonawowa budowla z orientowanym prezbiterium niższym i węższym od nawy , zakończonym niewielką apsydą . W zachodniej części nawy ulokowana była niewielka empora . Pod prezbiterium znajdowała się krypta , której pozostałości zachowały się do dzisiaj w podziemiach bazyliki. Posiadała ona sklepienie krzyżowe wsparte na czterech kolumnach.

Kościół w Wiślicy w 1895 drzeworyt - Michał Elwiro Andriolli

Na początku XIII w. powstała druga większa kolegiata pw. Trójcy Świętej. Była to świątynia trójnawowa o układzie bazylikowym. W nawie północnej i południowej ulokowane były kaplice. Sklepienie wsparte było na sześciu filarach. Przy zachodniej fasadzie znajdowały się dwie wieże.

Prawdopodobnie od 2. połowy XII w. w Wiślicy działała kapituła wiślicka. Początkowo mogła ona podlegać księciu. W późniejszym okresie została przekazana pod jurysdykcję biskupią. Pierwsze zachowane dokumenty dotyczące jej uposażenia pochodzą z połowy XIII w. Początkowo kapituła liczyła zaledwie czterech prałatów oraz czterech kanoników .

Bazylika, widok z południowego wschodu

Trzecią, zachowaną do dzisiaj kolegiatę wiślicką ufundował Kazimierz Wielki w poł. XIV w. Był to jeden z kościołów, które król wzniósł jako pokutę za zabójstwo kanonika Marcina Baryczki .

Kościół był wielokrotnie naprawiany i restaurowany. W 1598 naprawiono jego dach i zegar, ustawiono w świątyni konfesjonały oraz odnowiono rzeźbę Madonny Łokietkowej. W 1678 remont świątyni kosztował 6000 ówczesnych złotych. Odnowione zostało wówczas prezbiterium. W 1682 naprawiono zniszczony gradobiciem dach. W 1810 zlikwidowano parafię w sąsiednich Gorysławicach i włączono ją do parafii wiślickiej.

W 1915 świątynia została poważnie uszkodzona przez austriacką artylerię. Zniszczona została fasada zachodnia, z wieżami pochodzącymi jeszcze z XIII-wiecznej świątyni romańskiej. Kościół odbudowano w latach 20. wg projektu Adolfa Szyszko-Buhusza . 7 września 1924 odbudowana świątynia odzyskała status kolegiaty utracony w 1819 .

W 1958 w czasie badań archeologicznych, w podziemiach kościoła odkryto pozostałości dawnych kościołów romańskich.

Architektura

Świątynia została wzniesiona z kamienia ciosowego. Wyjątkiem jest ceglany szczyt fasady zachodniej, który jest efektem odbudowy ze zniszczeń wojennych w latach 20. XX w. Kościół ma budowę pseudonawową. Wielobocznie zamknięte prezbiterium jest niższe i węższe od nawy. Od północy przylega do niego przybudówka z 2. połowy XVII w. w której znajdują się zakrystia i skarbiec. Główne wejście do kościoła znajduje się od strony południowej. Do wnętrza budowli prowadzi ostrołukowy portal , którego drzwi okute są w skośną kratę z antabą i ozdobione rozetą z XV w.

Tablica erekcyjna z królem Kazimierzem Wielkim

Nad portalem umieszczona jest płaskorzeźbiona tablica erekcyjna z przedstawieniem Kazimierza Wielkiego. Król klęczy przed Madonną z Dzieciątkiem ofiarowując jej model świątyni. Za nim znajduje się postać biskupa Bodzanty . Tablica powstała w 1464 , w przeszło sto lat po ufundowaniu kościoła. Inicjatorem upamiętnienia fundacji był Jan Długosz , który pełnił w Wiślicy funkcję kanonika.

Północny portal kościoła pochodzi z 2. połowy XIV w. W portal wmurowane są rzeźbione herby: dwa Orły Piastowskie oraz herb Wielkopolski . W pobliżu portalu znajduje się zamurowane okno, z którego według tradycji ogłoszono statuty wiślickie .

Prezbiterium bazyliki

Nawa kościoła posiada sklepienie trójdzielne , częściowo gwiaździste . Wspierają je trzy smukłe wieloboczne filary. Prezbiterium przykryte jest sklepieniem krzyżowo-żebrowym . Na zwornikach sklepienia umieszczone są herby ziem, które weszły w skład odrodzonego po rozbiciu dzielnicowym Królestwa Polskiego: Wielkopolski, ziemi dobrzyńskiej , ziemi sieradzko-łęczyckiej oraz Rusi . W nawie znajdują się rycerskie herby: Szeliga , Rawicz , Leliwa i Gryf . Na zwornikach umieszczone są także symbole ewangelistów oraz głowa Chrystusa .

Na północno-wschodniej ścianie prezbiterium zachowało się gotyckie sakramentarium z trójkątnym zwieńczeniem. Na północnej ścianie prezbiterium znajduje się wnęka na oleje święte. W prezbiterium zachowały się pozostałości bizantyjsko-ruskiej polichromii . Została ona wykonana w latach 1397 - 1400 przez popa Hayla - malarza pochodzącego z Przemyśla .

Pośród zachowanych scen znajdują się: Ofiarowanie w Świątyni, Zdjęcie z krzyża, Zaśnięcie Matki Boskiej, Pogrzeb Matki Boskiej, Zwiastowanie, Boże Narodzenie, Ostatnia Wieczerza, Biczowanie, Ukrzyżowanie oraz postacie świętych.

Polichromia bizantyjsko-ruska

W prezbiterium znajdują się także późnorenesansowe epitafia kanoników wiślickich. Stalle wykonane zostały w czasie odbudowy świątyni w XX w. wg projektu Szyszko-Bohusza. Do zakrystii prowadzi barokowy portal ufundowany przez kantora wiślickiego Andrzeja Mielerskiego.

Ponad nawą kościoła wznosi się późnobarokowa belka tęczowa z XVIII w. z krucyfiksem oraz napisem dewocyjnym. Na wschodniej ścianie nawy znajdują się gotyckie antepedia z 2. poł. XIV w. Na jednym z nich umieszczony jest herb Jastrzębiec . W południowej ścianie nawy umieszczony jest późnorenesansowy nagrobek Anny z Skrzepickich Stawiskiej z płaskorzeźbioną postacią zmarłej oraz klasycystyczne epitafium archidiakona Józefa Ptaszyńskiego z początku XIX w.

Na ołtarzu umieszczony jest posąg Madonny Łokietkowej z ok. 1300 . Według tradycji przed posągiem modlił się o zjednoczenie kraju ukrywający się w Wiślicy Władysław Łokietek . Przed posągiem modliła się też królowa Jadwiga z królem Jagiełłą . Tradycja mówi, że jeden z ornatów jest podarunkiem królowej, oczyszczonej przez sąd w Wiślicy z pomówień rycerza Gniewosza z Dalewic . 17 lipca 1966 posąg został został ukoronowany przez kardynała Stefana Wyszyńskiego .

W podziemiach kościoła utworzono rezerwat archeologiczny, w którym znajduje się między innymi unikatowa płyta Orantów . Z pierwszej romańskiej świątyni zachowały się także rzeźbione w wapieniu gryfy , podtrzymujące zwieńczoną krzyżem rozetę , która symbolizuje Drzewo Życia .

Małopolska Droga św. Jakuba

Kościół znajduje się na odnowionej trasie Małopolskiej Drogi św. Jakuba z Sandomierza do Tyńca , która to jest odzwierciedleniem dawnej średniowiecznej drogi do Santiago de Compostela i związana jest z pielgrzymowaniem do grobu św. Jakuba [3].


Przypisy

Bibliografia

  • Michał Jurecki, Ponidzie. W świętokrzyskim stepie, Kraków 2004,
  • Bazylika Mniejsza pw. Narodzenia NMP w Wiślicy, Kielce 2005,
  • Szymon Wrzesiński - Sandomierski Desperado [w:] Focus Historia, nr 3, 2007, s. 4-9 (tekst o księciu Henryku Sandomierskim pochowanym w Wiślicy)


Inne hasła zawierające informacje o "Bazylika kolegiacka Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Wiślicy":

Brescia ...

Adwentyzm ...

Brno ...

Bazylika archikatedralna Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Kownie ...

Iwan IV Groźny ...

Klasztor w Pożajściu ...

Klemens Maria Hofbauer ...

Stanisław Hozjusz ...

Maria Teresa ...

1986 ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Bazylika kolegiacka Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Wiślicy":

203 Okres międzywojenny na świecie. Postęp techniczny i kryzys gospodarczy (plansza 3) ...

229 Stosunki państwo-Kościół w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (plansza 3) ...

106 Walka o hegemonię w Europie w XVI w. (plansza 17) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie