Bazylika mniejsza (basilica minor) - tytuł honorowy, nadawany przez papieża , lub w drodze prawa zwyczajowego , który otrzymują kościoły wyróżniające się wartością zabytkową, liturgiczną, pielgrzymkową i duszpasterską.

Po raz pierwszy tytuł ten nadał papież Pius VI w 1783 kościołowi św. Mikołaja w Tolentino . Od 1836 przysługuje on również kościołom kolegiackim (było to związane z przeniesieniem przez Kongregację Obrzędów przywilejów kościołów kolegiackich na bazyliki mniejsze. Kongregacja ustaliła też warunki jakie musi spełniać kościół, by otrzymać ten tytuł).

Posiadają go obecnie znaczniejsze kościoły katedralne, kolegiackie i klasztorne, a także znane sanktuaria maryjne, m.in. Jasna Góra , Altotting , Fátima , Kevelaer , Lourdes , Mariazell , Ottobeuren , Werl , Bardo Śląskie , Tuchów .

Przywilejem bazylik jest uzyskanie odpustu zupełnego w czasie ich nawiedzenia w następujące dni: uroczystość Apostołów Piotra i Pawła (29 czerwca), święto tytułu, święto „Porcjunkuli" (2 sierpnia) i jeden raz w ciągu roku w dniu określonym wg uznania, pod zwykłymi warunkami: stan łaski uświęcającej, pragnienie pełnego nawrócenia, udział we Mszy świętej z przyjęciem Komunii świętej, odmówienie w intencjach Ojca Świętego modlitwy Wierzę w Boga, Ojcze Nasz, Zdrowaś Maryjo i Chwała Ojcu.

Bazylika mniejsza musi spełniać następujące warunki:

• Kościół otwarty przez cały dzień
• Miejsce otrzymywania szczególnych łask za przyczyna patrona lub patronki kościoła (m.in. uzdrowienia, łaski, nawrócenia itp.)
• Wartość zabytkowa
• Miejsce szczególnego kultu i pielgrzymowania
• Walory duszpasterskie (wieczysta Adoracja Najświętszego Sakramentu, całodzienna spowiedź, duża częstotliwość odprawianych Mszy Świętych i nabożeństw)
• stali przewodnicy oprowadzający po danym kościele

Tytuł nadawany jest zazwyczaj przez papieża w porozumieniu z watykańską Kongregacją Obrzędów , co poprzedza procedura prawno-urzędowa w episkopacie danego kraju.

Decyzję o rozpoczęciu procesu przyznania kościołowi tego tytułu podejmuje biskup danej diecezji.

Bazyliki mniejsze w Polsce

• rzymskokatolickie

Archikatedry

1. Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie Na Wawelu, XVIII w. ( Archidiecezja krakowska )
2. Bazylika archikatedralna w Gnieźnie , 1931 ( Archidiecezja gnieźnieńska )
3. Bazylika archikatedralna w Przemyślu , 1960 ( Archidiecezja przemyska )
4. Bazylika archikatedralna w Warszawie , 1961 ( Archidiecezja warszawska )
5. Bazylika archikatedralna w Częstochowie , 1962 ( Archidiecezja częstochowska )
6. Bazylika archikatedralna w Poznaniu , 1962 ( Archidiecezja poznańska )
7. Bazylika archikatedralna we Fromborku , 1965 ( Archidiecezja warmińska )
8. Bazylika archikatedralna w Gdańsku-Oliwie , 1976 ( Archidiecezja gdańska )
9. Bazylika archikatedralna w Szczecinie , 1983 ( Archidiecezja szczecińsko-kamieńska )
10. Bazylika archikatedralna w Białymstoku , 1985 ( Archidiecezja białostocka )
11. Bazylika archikatedralna w Łodzi , 1989 ( Archidiecezja łódzka )

Katedry

1. Bazylika katedralna we Włocławku , 1907 ( Diecezja włocławska )
2. Bazylika katedralna w Płocku , 1910 ( Diecezja płocka )
3. Bazylika katedralna w Toruniu , 1935 ( Diecezja toruńska )
4. Bazylika katedralna w Sandomierzu , 1960 ( Diecezja sandomierska )
5. Bazylika katedralna w Pelplinie , 1965 ( Diecezja pelplińska )
6. Bazylika katedralna w Kielcach , 1970 ( Diecezja kielecka )
7. Bazylika katedralna w Tarnowie , 1972 ( Diecezja tarnowska )
8. Bazylika katedralna w Warszawie-Pradze , 1997 ( Diecezja warszawsko-praska )
9. Bazylika katedralna w Łowiczu , 1999 ( Diecezja łowicka )
10. Bazylika katedralna w Sosnowcu , 1999 ( Diecezja sosnowiecka )

Konkatedry

1. Bazylika konkatedralna w Gdańsku , 1965 ( Archidiecezja gdańska )
2. Bazylika konkatedralna w Chełmży , 1982 ( Diecezja toruńska )
3. Bazylika konkatedralna w Kołobrzegu , 1986 ( Diecezja koszalińsko-kołobrzeska )
4. Bazylika konkatedralna w Stalowej Woli , 1998 ( Diecezja sandomierska )
5. Bazylika konkatedralna w Olsztynie , 2004 ( Archidiecezja warmińska )

Kolegiaty

1. Bazylika kolegiacka w Kruszwicy , 1970 ( Archidiecezja gnieźnieńska )
2. Bazylika kolegiacka w Sejnach ( Diecezja ełcka ), 1973
3. Bazylika kolegiacka w Pułtusku , 1975 ( Diecezja płocka )
4. Bazylika kolegiacka w Kaliszu , 1978 ( Diecezja kaliska )
5. Bazylika kolegiacka w Przeworsku , 1982 ( Archidiecezja przemyska )
6. Bazylika kolegiacka w Chełmie ( Archidiecezja lubelska ), 1988
7. Bazylika kolegiacka w Dobrym Mieście , 1989 ( Archidiecezja warmińska )
8. Bazylika kolegiacka w Parczewie ( Diecezja siedlecka ), 1989
9. Bazylika kolegiacka w Nowym Sączu , 1992 ( Diecezja tarnowska )
10. Bazylika kolegiacka w Miechowie ( Diecezja kielecka ), 1996
11. Bazylika kolegiacka w Bochni , 1997 ( Diecezja tarnowska )
12. Bazylika kolegiacka w Węgrowie , 1997 ( Diecezja drohiczyńska )
13. Bazylika kolegiacka w Krośnie ( Archidiecezja przemyska ) 1998
14. Bazylika kolegiacka w Kętrzynie , 1999 ( Archidiecezja warmińska )
15. Bazylika kolegiacka w Olkuszu ( Diecezja sosnowiecka ), 2002
16. Bazylika kolegiacka w Wiślicy , 2005 ( Diecezja kielecka )
17. Bazylika kolegiacka w Zawierciu , 2009 ( Archidiecezja częstochowska )
18. Kolegiata Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i św. Marii Magdaleny w Poznaniu , 2010 ( Archidiecezja poznańska )

Inne

1. Bazylika NMP Anielskiej (Sanktuarium maryjne) w Dąbrowie Górniczej ( Diecezja sosnowiecka ), 1901
2. Bazylika Krzyża Św. i Narodzenia NMP (Sanktuarium maryjne) w Częstochowie , 1906 ( Archidiecezja częstochowska )
3. Bazylika św. Franciszka z Asyżu w Krakowie , 1920 ( Archidiecezja krakowska )
4. Bazylika Najświętszego Serca Jezusowego w Warszawie , 1923 ( Diecezja warszawsko-praska )
5. Bazylika św. Mikołaja w Gdańsku , 1928 ( Archidiecezja gdańska )
6. Bazylika Wniebowzięcia NMP (Sanktuarium maryjne) w Starej Wsi ( Archidiecezja przemyska ), 1927
7. Bazylika Zwiastowania NMP w Leżajsku , 1928 ( Archidiecezja przemyska )
8. Bazylika Nawiedzenia NMP w Wambierzycach , 1936 ( Diecezja świdnicka )
9. Bazylika św. Bartłomieja Apostoła i św. Jadwigi w Trzebnicy , 1943 ( Archidiecezja wrocławska )
10. Bazylika św. Trójcy w Krakowie , 1957 ( Archidiecezja krakowska )
11. Bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krakowie , 1960 (Archidiecezja krakowska)
12. Bazylika NMP i św. Bartłomieja w Piekarach Śląskich , 1962 ( Archidiecezja katowicka )
13. Bazylika Wniebowzięcia NMP (mariacka) w Krakowie , 1963 ( Archidiecezja krakowska )
14. Bazylika MB Bolesnej (Sanktuarium maryjne) w Jarosławiu ( Archidiecezja przemyska ), 1966
15. Bazylika MB Pocieszenia (Sanktuarium maryjne) w Czerwińsku nad Wisłą ( Diecezja płocka ), 1967
16. Bazylika św. Stanisława Biskupa Męczennika w Lublinie , 1967 ( Archidiecezja lubelska )
17. Bazylika Wniebowzięcia NMP i św. Michała Archanioła w Trzemesznie , 1969 ( Archidiecezja gnieźnieńska )
18. Bazylika MB (Sanktuarium maryjne) w Gietrzwałdzie , 1970 ( Archidiecezja warmińska )
19. Bazylika na Świętej Górze (Sanktuarium maryjne) w Głogówku , 1970 ( Archidiecezja poznańska )
20. Bazylika św. Krzyża w Krakowie-Mogile , 1970 ( Archidiecezja krakowska )
21. Bazylika św. Tomasza Apostoła w Nowym Mieście Lubawskim ( Diecezja toruńska ), 1971
22. Bazylika św. Anny (Sanktuarium maryjne) w Kodniu ( Diecezja siedlecka ), 1973
23. Bazylika św. Filipa Neri i św. Jana Chrzciciela (Sanktuarium maryjne) w Studziannej ( Diecezja radomska ), 1973
24. Bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia NMP w Katowicach-Panewnikach , 1974 ( Archidiecezja katowicka )
25. Bazylika MB Anielskiej (Sanktuarium maryjne) w Kalwarii Zebrzydowskiej ( Archidiecezja krakowska ), 1979
26. Bazylika św. Anny (Sanktuarium) na Górze św. Anny ( Diecezja opolska ), 1980
27. Bazylika Niepokalanej Wszechpośredniczki Łask w Niepokalanowie ( Archidiecezja warszawska ), 1980
28. Bazylika Nawiedzenia NMP (Sanktuarium maryjne) w Świętej Lipce , 1983 ( Archidiecezja warmińska )
29. Bazylika św. Piotra i św. Pawła (Sanktuarium maryjne) w Leśnej Podlaskiej ( Diecezja siedlecka ), 1984
30. Bazylika Ofiarowania NMP w Różanymstoku (Sanktuarium maryjne) , 1987 ( Archidiecezja białostocka )
31. Bazylika św. Brygidy w Gdańsku , 1991 ( Archidiecezja gdańska )
32. Bazylika Matki Pokoju (Sanktuarium) w Stoczku Warmińskim , 1988 ( Archidiecezja warmińska )
33. Bazylika MB Bolesnej w Limanowej , 1991 ( Diecezja tarnowska )
34. Bazylika Ofiarowania NMP w Wadowicach , 1992 ( Archidiecezja krakowska )
35. Bazylika św. Antoniego Padewskiego w Rybniku , 1993 ( Archidiecezja katowicka )
36. Bazylika Ścięcia św. Jana Chrzciciela w Chojnicach ( diecezja pelplińska ), 1993
37. Bazylika Narodzenia NMP i św. Mikołaja w Bielsku Podlaskim ( Archidiecezja białostocka ), 1996
38. Bazylika Nawiedzenia NMP na Piasku w Krakowie , 1996 ( Archidiecezja krakowska )
39. Bazylika św. Wincentego à Paulo w Bydgoszczy , 1997 ( Diecezja bydgoska )
40. Bazylika Narodzenia NMP (Sanktuarium maryjne) w Pszowie , 1997 ( Archidiecezja katowicka )
41. Bazylika MB w Gidlach ( Archidiecezja częstochowska ), 1998
42. Bazylika Wniebowzięcia NMP w Krzeszowie ( Diecezja legnicka ), 1998
43. Bazylika św. Jana Apostoła w Oleśnicy ( Archidiecezja wrocławska ), 1998
44. Bazylika św. Floriana w Krakowie-Kleparzu , 1999 ( Archidiecezja krakowska )
45. Bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa w Augustowie ( Diecezja ełcka ), 2001
46. Bazylika św. Katarzyny z Aleksandrii w Braniewie , 2001 ( Archidiecezja warmińska )
47. Bazylika MB (Sanktuarium maryjne) w Ludźmierzu , 2001 ( Archidiecezja krakowska )
48. Bazylika św. Wojciecha (Sanktuarium maryjne) w Wąwolnicy , ( Archidiecezja lubelska ) 2001
49. Bazylika MB (Sanktuarium maryjne) w Rokitnie , 2002 ( Diecezja zielonogórsko-gorzowska )
50. Bazylika św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa na Skałce w Krakowie , 2003 ( Archidiecezja krakowska )
51. Bazylika Bożego Miłosierdzia (Sanktuarium Bożego Miłosierdzia) w Krakowie-Łagiewnikach , 2003 ( Archidiecezja krakowska )
52. Bazylika św. Kazimierza Królewicza w Radomiu , 2003 ( Diecezja radomska )
53. Bazylika św. Marii Magdaleny i św. Stanisława w Szczepanowie ( Diecezja tarnowska ), 2003
54. Bazylika MB Wspomożenia Wiernych (Sanktuarium maryjne) w Twardogórze ( Diecezja kaliska ), 2003
55. Bazylika św. Elżbiety Węgierskiej we Wrocławiu , 2003 ( Archidiecezja wrocławska )
56. Bazylika św. Krzyża w Warszawie , 2003 ( Archidiecezja warszawska )
57. Bazylika św. Apostołów Piotra i Pawła w Strzegomiu ( Diecezja świdnicka ), 2004
58. Bazylika Bożego Ciała w Krakowie-Kazimierzu , 2005 ( Archidiecezja krakowska )
59. Bazylika MB Bolesnej Królowej Polski (Sanktuarium maryjne) w Licheniu , 2005 ( Diecezja włocławska )
60. Bazylika św. Mateusza Apostoła i Ewangelisty w Mielcu ( Diecezja tarnowska ), 2006
61. Bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa w Dąbrowie Górniczej ( Diecezja sosnowiecka ), 2008
62. Bazylika Imienia Najświętszej Maryi Panny w Inowrocławiu , 2008 ( Archidiecezja gnieźnieńska )
63. Bazylika św. Anny w Lubartowie , 2008 ( Archidiecezja lubelska )
64. Bazylika św. Wojciecha w Mikołowie , 2008 ( Archidiecezja katowicka )
65. Bazylika Matki Bożej Rzeszowskiej w Rzeszowie ( Diecezja rzeszowska ), 2008 ,
66. Kościół św. Jana Chrzciciela w Szczecinie ( Archidiecezja szczecińsko-kamieńska ), 2008
67. Bazylika św. Jerzego Męczennika i Sanktuarium Męki Pańskiej w Ziębicach , 2008 ( Archidiecezja wrocławska )
68. Bazylika Wniebowzięcia NMP i Sanktuarium Św. Maksymiliana w Zduńskiej Woli , 2009 ( Diecezja włocławska )
69. Bazylika Narodzenia Najświętszej Marii Panny i Sanktuarium Pana Jezusa w Więzieniu w Gorlicach , 2009 ( Diecezja rzeszowska )
70. Bazylika Wniebowzięcia NMP (sanktuarium maryjne) w Rudach , 2009 ( diecezja gliwicka )
71. Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Bardzie , 2009 ( Diecezja świdnicka )
72. Bazylika św. Jakuba i św. Agnieszki w Nysie , 2009 ( Diecezja opolska )
73. Bazylika św. Marcina w Pacanowie , 2009 ( Diecezja kielecka )
74. Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Tuchowie , 2010 ( diecezja tarnowska )

Zobacz też

• Bazylika
• Bazylika większa
• Sanktuarium
• Świątynia

Linki zewnętrzne

• Aktualna lista bazylik w Polsce na stronie katolik.pl