Benjamin Franklin

Benjamin Franklin jako poseł USA na audiencji w Wersalu 20 marca 1778 roku

Benjamin Franklin na banknocie 100-dolarowym

Benjamin Franklin (ur. 17 stycznia 1706 w Bostonie – zm. 17 kwietnia 1790 w Filadelfii ) – drukarz, uczony, filozof , wolnomularz i polityk amerykański .

Biografia

Urodził się 17 stycznia 1706 r. w Bostonie jako jeden z siedemnaściorga dzieci w rodzinie biednego wytwórcy świec i mydła. Był jednym z twórców Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych, ponadto malował obrazy, prowadził działalność publicystyczną, zajmował się filozofią i dokonał wielu odkryć naukowych.

Dorobek Franklina z elektryczności obejmuje teorię zjawisk elektrycznych, w których zakładał elektryzowanie dodatnie i ujemne, co udowodnił na przykładzie butelki lejdejskiej . Stwierdził, że ciała naelektryzowane jednakowo odpychają się, zaś naelektryzowane różnoimiennie – przyciągają się.

Franklin przeprowadził szereg doświadczeń z latawcami, udowadniając, że ładunki elektryczne spływające z chmur burzowych po wilgotnym sznurze mogą naładować butelkę lejdejską. To on wymyślił zabezpieczenie przed wyładowaniami elektrycznymi poprzez uziemienie. Uważany jest więc za wynalazcę piorunochronu , choć w podobnym czasie tego samego odkrycia dokonał w Europie czeski uczony Václav Prokop Diviš.

Deklaracja Niepodległości

Był jednym z "Ojców Założycieli" Stanów Zjednoczonych Ameryki (wiosną 1776 roku został powołany do pięcioosobowego komitetu), współautorem amerykańskiej Deklaracji Niepodległości oraz konstytucji. W 1776 r. odbył podróż do Francji , przekonując Francuzów do finansowego wsparcia amerykańskiej rewolucji. Dążył do zniesienia niewolnictwa .

1776-1785 ambasador we Francji

Pokojowy traktat z 1783 roku, zawarty przez niego z pokonaną Anglią , jest nadal uważany za jeden z największych triumfów amerykańskiej dyplomacji. 3 kwietnia 1783 roku Benjamin Franklin i Gustaf Filip Creutz podpisali w Paryżu szwedzko-amerykański traktat o przyjaźni i handlu, który miał obowiązywać przez 15 lat.

Światopogląd

Był racjonalistą , deistą , odcinającym się od religii. Cytat^[1]:

Latarnie morskie są znacznie pożyteczniejsze od kościołów.

Był także wolnomularzem ^[2].

Wynalazki

Opatentował kilka wynalazków – m.in. wynalazł piorunochron , fotel bujany, okulary dwuogniskowe oraz organy kieliszkowe. Odkrył także^[] i opisał Prąd Zatokowy ( Golfsztrom ). Ku jego czci jednostkę ładunku elektrycznego w układzie CGS nazwano franklinem .

Jako pierwszy pisał także o potrzebie stosowania czasu letniego , jednakże humorystyczna wymowa jego artykułu sprawiła, że nie zaczęto się do niego stosować (Franklin postulował, by ludzie wstawali i kładli się spać wcześniej).

Naukową i polityczną działalność Franklina streszcza łaciński napis na jego popiersiu w Paryżu  : eripuit coelo fulmen, mox sceptra tyrannis ("grom wydarł niebu, a berła tyranom") cytowany czasem jako eripuit coelo fulmen sceptrumque tyrannis .

Obecnie jego podobizna znajduje się na banknocie studolarowym. Jest jedną z trzech osób, której podobizna jest na amerykańskich dolarach, choć nigdy nie był amerykańskim prezydentem. Drugą osobą jest Salmon Chase – sędzia sądu najwyższego, a trzecią Alexander Hamilton - sekretarz skarbu.

Ciekawostki

Nieślubny syn Benjamina, William Franklin (1731-1813), były królewski gubernator New Jersey , był jednym z najbardziej aktywnych lojalistów , stojących na stanowisku utrzymania brytyjskiej kontroli nad koloniami. Franklin spotkał syna, który opuściwszy Amerykę zamieszkał w Anglii, jeszcze raz w 1785 .

Przypisy

Bibliografia

1. Beniamin Franklin. Żywot własny [przekład: Stawiński J], Warszawa 1961, PIW, str. 221.

Zobacz też

• Ojcowie-założyciele Stanów Zjednoczonych

Poprzednik nowy urząd

Amerykański Minister Pełnomocny we Francji 1776 - 1785

Następca Thomas Jefferson