Grupa wysp Nowej Georgii – w centrum Nowa Georgia, na lewo od niej Zatoka Kula i Kolombangara
Bitwa pod Kolombangarą – starcie morskie podczas walk w archipelagu
Wysp Salomona
w czasie
II wojny światowej
, stoczone w nocy 12 na 13 lipca
1943
r. pomiędzy okrętami
japońskimi
a
alianckimi
– głównie
amerykańskimi
, koło wyspy
Kolombangara
, zakończone taktycznym zwycięstwem japońskim.
Podłoże
Podobnie jak w przypadku wcześniejszej o kilka dni
bitwy w zatoce Kula
, do kolejnego starcia na tym samym akwenie doszło w związku z nocnymi wypadami
niszczycieli
japońskich, tzw. Tokio Express, dowożących posiłki garnizonowi japońskiemu na Kolombangarze. W tym celu
12 lipca
rano z bazy w
Rabaulu
wyszła japońska 2. eskadra niszczycieli pod dowództwem kontradmirała Shunji Izakiego. Rzadkością wśród wypadów Tokio Express było to, że tym razem dziewięć niszczycieli prowadzonych było przez flagowy
krążownik lekki
"Jintsu", uzbrojony w siedem dział kalibru 140 mm, mało już nowoczesny, ale wciąż o sporej wartości bojowej. Cztery starsze niszczyciele z grupy transportowej przewoziły 1200 żołnierzy i sprzęt.
Amerykanie zostali uprzedzeni przez wywiad radiowy o wyjściu japońskiego zespołu i admirał
William Halsey
wysłał na wody koło Kolombangary zespół kontradmirała Waldena Ainswortha, biorący wcześniej udział w starciu w zatoce Kula. Trzon zespołu stanowiły lekkie krążowniki USS "Honolulu" i "St. Louis", ponadto w miejsce zatopionego w zatoce Kula USS "Helena", włączono do niego nowozelandzki krążownik lekki HMNZS "Leander". Oprócz dotychczasowych czterech niszczycieli, do zespołu dołączono sześć dalszych, co prawda nie pływających wcześniej w jednym zespole. Pięć z nich utworzyło 12. eskadrę pod dowództwem komandora Thomasa Ryana na USS "Gwin".
Starcie
I faza
Zespół aliancki dotarł do północnego przylądka
Nowej Georgii
12 lipca ok. godziny 23. Płynął on w
szyku torowym
, ze wschodu: najpierw pięć niszczycieli 21. eskadry, następnie krążowniki: "Leander", "Honolulu" i "St. Louis", dalej pięć niszczycieli 12. eskadry. O godz. 0.36 japoński zespół został wykryty przez samolot rozpoznawczy, a następnie na
radarze
, po czym o godz. 1.03 czołowy niszczyciel amerykański USS "
Nicholas
" dostrzegł zespół japoński płynący kursem przeciwnym. Jednak również Japończycy wykryli zespół aliancki radarem oraz wzrokowo. Oba zespoły znajdowały się w tym czasie na północ od Kolombangary.
Zespół aliancki wykonał zwrot w lewo, w celu umożliwienia ostrzeliwania wroga całością artylerii i wystrzelenia
torped
. Japończycy jednak odpalili pierwsi salwę torped. Krążownik "Jintsu" oświetlił zespół aliancki reflektorami, które jednak spowodowały, iż stał się lepiej widoczny i skupił na sobie ogień amerykańskich krążowników. Szybko został obezwładniony i na skutek intensywnego ostrzału o 1.45 zatonął z 483 ludźmi i kadm. Izakim na pokładzie.
Zespół aliancki po zwrocie zatoczył pętlę, wychodząc na północ, jednak w jej trakcie o 1.22 krążownik "Leander" został trafiony w
śródokręcie
jedną z japońskich torped i poważnie uszkodzony (28 zabitych), po czym wycofał się z bitwy eskortowany przez niszczyciele "
Radford
" i "
Jenkins
". Salwa amerykańskich torped była z kolei niecelna. Czołowa 21. eskadra niszczycieli udała się następnie w pościg za niszczycielami japońskimi.
Zespół japoński podzielił się: cztery niszczyciele zespołu transportowego ("Satsuki", "Minazuki", "Yunagi", "Matsukaze") nie niepokojone popłynęły do brzegów Kolombangary, gdzie wysadziły desant i powróciły do bazy. Niszczyciel starszego typu "Mikazuki" pozostał przy uszkodzonym "Jintsu", a cztery pozostałe – "
Yukikaze
", "
Hamakaze
", "Kyonami" i "Yugure" zawróciły na północ. Ich załogi zdołały tam, mimo trudnych warunków atmosferycznych, w krótkim czasie kilkunastu minut przeładować wyrzutnie torpedowe. Za niszczycielami tymi ruszył na północny zachód także zespół krążowników amerykańskich i 12. eskadra niszczycieli.
II faza
Krążownik USS "St. Louis" z uszkodzonym dziobem po bitwie
O godz. 1.56 zespół amerykański zlokalizował na radarze powracające na plac boju niszczyciele japońskie, jednakże z powodu wątpliwości, czy nie jest to własna 21. eskadra niszczycieli, początkowo ich nie ostrzeliwano. O 2.03 Amerykanie zorientowali się w świetle pocisku oświetlającego, że mają do czynienia z japońskimi niszczycielami i podjęli przygotowania do otwarcia ognia, lecz zanim do tego doszło, o 2.08 amerykański zespół został porażony salwą japońskich torped. Oba krążowniki USS "Honolulu" i "St. Louis" zostały trafione torpedami w
dziób
i uszkodzone, przy czym dziób "Honolulu" został prawie że oderwany. "Honolulu" trafiła też druga torpeda, lecz nie wybuchła. Kolejna torpeda trafiła jednak w śródokręcie niszczyciela USS "Gwin" i uszkodziła go tak ciężko, że okręt po zdjęciu załogi musiał zostać dobity torpedami przez niszczyciel USS "Ralph Talbot" (zginęło na nim 61 marynarzy). Z kolei niszczyciel USS "Buchanan" unikając torped, zderzył się z niszczycielem USS "Woodworth" i oba odniosły lekkie uszkodzenia, z tego "Buchanan" – dziobu. Japoński zespół następnie wycofał się bez przeszkód.
Podsumowanie
Krążownik USS "Honolulu" z uszkodzonym dziobem po bitwie
Wynik starcia można rozpatrywać w trzech płaszczyznach. Japończycy zdołali osiągnąć swój cel taktyczny w postaci dostarczenia posiłków na Kolombangarę. Ponieśli jednak cięższe straty bezpowrotne w okrętach, tracąc krążownik lekki ze sztabem flotylli i ponosząc większe straty osobowe, w zamian topiąc tylko amerykański niszczyciel. Taktycznym sukcesem japońskim było poważne uszkodzenie trzech krążowników, wyłączające je z akcji na czas co najmniej kilku miesięcy; nie miało ono jednak istotnego znaczenia dla dalszych działań morskich z powodu amerykańskiej przewagi materiałowej. "Honolulu" i "St. Louis" powróciły do służby po remontach w listopadzie
1943
r., podczas gdy "Leander" przebywał w remoncie połączonym z modernizacją praktycznie do końca wojny. Ogólnie biorąc, bitwa ta była jednym z przykładów właściwego użycia lekkich sił japońskich; była też jednak jednym z ostatnich tak udanych starć japońskich sił nawodnych z przeciwnikiem.
Zestawienie sił
- † - okręty zatopione
- # - okręty uszkodzone, ## - poważnie
Alianci
- Krążowniki lekkie: USS "Honolulu"## (okręt flagowy kadm. Walden Ainsworth), USS "St. Louis"##, HMNZS "Leander"##
- 21 eskadra niszczycieli (kmdr McInerney):
USS "Nicholas"
,
"O’Bannon"
, "Taylor",
"Jenkins"
,
"Radford"
- 12 eskadra niszczycieli: USS "Gwin" † (okręt flagowy kmdr Thomas Ryan), "Ralph Talbot", "Buchanan"#, "Maury", "Woodworth"#
Japonia
- 2 eskadra niszczycieli
- krążownik lekki "Jintsu" † (okręt flagowy kadm. Shunji Izaki)
- niszczyciele: "Mikazuki", "
Yukikaze
", "
Hamakaze
", "
Kyonami
", "Yugure"
- zespół transportowy: niszczyciele "Satsuki", "Minazuki", "Yunagi", "Matsukaze"
Bibliografia
- Zbigniew Flisowski: Między Nową Gwineą i Archipelagiem Bismarcka, Poznań 1991,