Bizmut
BizmutBizmut | |  | Bizmut naturalny Syntetyczny kryształ bizmutu o dużej czystości |
Bizmut naturalny
Syntetyczny kryształ bizmutu o dużej czystości | Dane ogólne | Nazwa, symbol,
l.a.
| Bizmut, Bi, 83 | Grupa, okres, blok |
15
, 6,
p
| Właściwości metaliczne |
metal
| | | | Najbardziej stabilne izotopy |
---|
|
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)
|
Bizmut (Bi,
łac.
bisemutum, bismuthum lub bismutum) –
pierwiastek chemiczny
,
metal
bloku p
układu okresowego
. Nazwa pochodzi od
niemieckiego
słowa Wismut[1]. Właściwości- Czysty bizmut jest kruchym metalem o srebrnym połysku z różowymi refleksami.
- Jako jedna z nielicznych substancji wykazuje inwersję
rozszerzalności termicznej
– przy obniżaniu temperatury zmniejsza się jego
gęstość
, gęstość bizmutu w stanie stałym jest mniejsza niż w stanie ciekłym (podobne właściwości wykazuje
woda
w temperaturze < 4 °C).
- Nie reaguje z tlenem i wodą w warunkach normalnych.
- Roztwarza się w stężonym
kwasie azotowym
.
WystępowanieWystępuje w skorupie ziemskiej w ilości 0,048
ppm
(2 razy więcej niż
złoto
) w postaci trzech rud:
bizmutynu
(Bi2S3),
bizmutytu
((BiO)2CO3) i ochry bizmutowej, które stanowią zwykle zanieczyszczenie rud
ołowiu
i
miedzi
. Rzadko występuje w postaci
rodzimej
(elementarnej). ZwiązkiW związkach bizmut jest zazwyczaj trójwartościowy (
stopień utlenienia
+3) i wykazuje właściwości zasadowe. Tworzy tlenek bizmutu(III) Bi2O3, wodorotlenek bizmutu(III) Bi(OH)3 oraz szereg szereg soli zasadowych zawierających ugrupowanie
bizmutylowe
O=Bi+ (np.
chlorek bizmutylu
, O=Bi-Cl). Jako jedyny pierwiastek 15 grupy tworzy trwałe sole z
kwasami tlenowymi
, np. siarczan bizmutu(III), Bi2(SO4)3. Ponadto znane są sole bizmutu i
kwasów beztlenowych
(
halogenki
BiX3, siarczek bizmutu(III) Bi2S3). Wszystkie sole bizmutu łatwo ulegają
hydrolizie
do soli bizmutylowych.
Bizmutowodór
(bizmutyna), BiH3, jest nietrwałym, trującym gazem (temp. wrz. ok. 20 °C) o właściwościach
redukujących
. Bizmut +3 tworzy też bezpośrednie połączenia z metalami, bizmutki typu M3Bi, np. bizmutek sodu Na3Bi i bizmutek magnezu Mg3Bi2. Znanych jest wiele
związków kompleksowych
bizmutu, np. zawierających
anion
[BiCl4]-, [BiCl5]2-, [BiCl5]3-, [Bi2Cl7]-, [Bi(SO4)2]- i in. Z
ligandami kleszczowymi
tworzy
chelaty
, np. [Bi(
O2C6H4)2
]-. Halogenki bizmutu są
kwasami Lewisa
i z
donorami
elektronów tworzą kompleksy typu
Et2O
→BiCl3. Na stopniu utlenienia +5 bizmut wykazuje właściwości kwasowe i tworzy nietrwałe sole – bizmutany typu MBiO3 o silnych właściwościach
utleniających
(np. bizmutan potasowy, KBiO3). - Związki bizmutoorganiczne
Podobnie jak pozostałe pierwiastki grupy 15, bizmut +3 tworzy połączenia z resztami
organicznymi
typu R3Bi oraz R3BiZ2 (R – reszta organiczna, Z – anion nieorganiczny), np. (
CH3
)3Bi,
Ph
3Bi, Ph3BiF2 lub Ph3Bi(OH)2. - Źródła
- Jerzy Chodkowski (red.): Mały słownik chemiczny. Wyd. V. Warszawa:
Wiedza Powszechna
, 1976.
- Encyklopedia techniki CHEMIA. Warszawa:
WNT
, 1965.
-
Adam Bielański
: Chemia ogólna i nieorganiczna. Warszawa:
PWN
, 1981, ss. 414, 427, 439. .
- Philip John Durrant, Bryl Durrant: Zarys współczesnej chemii nieorganicznej. Warszawa:
PWN
, 1965, ss. 875-881.
IzotopyBizmut posiada 35
izotopów
z przedziału mas 190–215. Żaden z nich nie jest trwały. Wcześniej sądzono, że stabilny jest izotop 209Bi, który stanowi niemal 100% składu izotopowego bizmutu. Dopiero w 2003 roku we
francuskim
Institut d'Astrophysique Spatiale w
Orsay
stwierdzono, że półokres rozpadu tego izotopu wynosi ok. 1,9*1019 lat (tj. ponad
miliard
razy więcej niż szacowany wiek
Wszechświata
)[2]. Ta śladowa
radioaktywność
ma jednak znaczenie naukowe, gdyż potwierdziła wcześniejsze obliczenia teoretyczne wskazujące na niestabilność wszystkich izotopów bizmutu. W naturalnym bizmucie występują też śladowe ilości
radioizotopów
, np. 210Bi (ok. 50
ppm
składu izotopowego). Kryształ syntetyczny. Dolna, przednia krawędź ma około 3,5 cm . Opalizujący kolor jest wynikiem
interferencji
na cienkiej warstwie tlenku powstałej w czasie stygnięcia. ZastosowanieBizmut jest znany od
XV wieku
. Głównymi producentami są
Chiny
,
Meksyk
i
Peru
. W XXI w. jego cena wzrosła od ok. 6 $/kg w 2000 r. do ok. 30 $/kg w 2007 r. Znaczenie
Znaczenie biologiczne
– brak lub nieznane. Występuje naturalnie w kościach i krwi (ok. 0,2 ppm), ale nie odgrywa tam żadnej roli. Jego sole i tlenki są nietoksyczne, mimo że jest
metalem ciężkim
. Przypisy- ↑
Bismuth - Definition
. Merriam-Webster Dictionary. [dostęp 2010-08-22].
- ↑ de Marcillac P., Coron N., Dambier G., Leblanc J., Moalic JP. Experimental detection of alpha-particles from the radioactive decay of natural bismuth.. „Nature”. 6934 (422), ss. 876–8 (kwiecień 2003).
doi:10.1038/nature01541
.
PMID 12712201
.
Inne hasła zawierające informacje o "Bizmut":
Lantan
...
Cez
...
Ruten
...
Technet
...
Niob
...
Cyrkon (pierwiastek)
...
Itr
...
Tytan (pierwiastek)
...
Skand
...
Neon (pierwiastek)
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Bizmut":
Przemiany jądrowe - promieniotwórczość naturalna (plansza 5)
height=434 width=770 >
Łączna liczba trwałych nuklidów jest równa 272
Najcięższym trwałym nuklidem jest Bizmut (20983Bi).
Jądra z Z > 83 nie są już trwałe (wszystkie pierwiastki ...
Pierwiastki bloku p (plansza 19)
e height=434 width=770 >
Związki pozostałych azotowców z tlenem
Bizmut
+3
Bi2O3 -----> Bi3+
charakter zasadowy
Hydroliza Bi3+
Bi3+ + H2O = 2H+ + BiO+ (kation ...
Układ okresowy pierwiastków (plansza 21)
tzw. azotowców należą: azot (N), fosfor (P), arsen (As), antymon (Sb) i Bizmut (Bi).
W przyrodzie występują w stanie wolnym (oprócz fosforu).
Azot i fosfor są ...
|