Na mapach: 19°02'05″N 72°50'52″E / 19.03472, 72.84778

Widok na Bombaj od strony Chowpatty Beach

Gmach Chhatrapati Shivaji Terminus jest jednym z najbardziej znanych zabytków miasta

Ulica Kalbadevie w Bombaju w 1890 roku

Bombaj nocą

Bombaj^[2] ( hindi i marathi मुंबई, trl. Muṁbaī, trb. Mumbaj; ang. Mumbai; do 1995 hindi बम्बई/बॉम्बे, trl. Bambaī/Bômbe, trb. Bambaj/Bombe, ang. Bombay – stare nazwy wciąż w powszechnym użyciu) – stolica indyjskiego stanu Maharashtra , położona na wyspie Salsette , na Morzu Arabskim .

Według najnowszych danych w mieście tym mieszka 17 mln mieszkańców i jest 6. co do liczby mieszkańców metropolią na świecie. Wraz z miastami satelitarnymi tworzy wielką konurbację miejską. Dzięki naturalnemu portowi jest to także największy port zachodnich Indii .

Jest to także wielki ośrodek finansowy. Siedziby tu mają liczne banki (m.in. Reserve Bank of India), giełda ( Bombay Stock Exchange ) oraz liczne indyjskie firmy i korporacje. Dzięki temu, że poziom życia jest tu wyższy niż innych częściach kraju, przyciąga on imigrantów z całych Indii oraz całej Azji Południowej . Przez taki układ rzeczy mieszają się tu najróżniejsze kultury, religie i tradycje. Bombaj jest uznawany za stolicę kinematografii indyjskiej. Tutejsze wytwórnie produkują rocznie najwięcej filmów na świecie.

Indyjska nazwa pochodzi od miejscowej hinduskiej bogini Mumba. W XVI w. Portugalczycy nazwali to miasto Bom Bahia co znaczy Dobra Zatoka. Brytyjczycy podczas swojej kolonizacji Indii zmienili nazwę miasta na Bombay. Oficjalna zmiana nazwy nastąpiła w 1995 , lecz nazwa Bombaj nadal jest powszechnie używana w Polsce. Na Zachodzie odstąpiono już od dawnego nazewnictwa.

Historia

Obszar Bombaju był już prawdopodobnie zasiedlony w epoce kamienia . Od III w. p.n.e. należał on do rządzonego przez buddystów Imperium Maurjów . Od 1343 był w posiadaniu państwa Gujarat . Najstarsze budowle w mieście – słoniowe jaskinie, czy kompleks świątyń Walkeśwary, pochodzą właśnie z tamtego okresu.

W 1534 roku miasto zajęli Portugalczycy . W 1661 królowa Katarzyna Bragança przekazała miasto angielskiemu królowi Karolowi II . W 1668 zostało ono wydzierżawione Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej za cenę 10 funtów rocznie. Miasto zaczęło się szybko rozwijać jako port. Ludność wzrosła z 10 000 w 1661 do 60 000 w 1675 . W 1687 siedziba Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej została przeniesiona z miasta Surat do Bombaju.

W 1817 powstał plan połączenia kilku wysp przybrzeżnych z lądem, dzięki czemu uzyskanoby większą powierzchnię miasta. Projektem pokierował inżynier Hornby Vellard. Prace ukończono w 1845 i otrzymano powierzchnię 435 km². W 1853 Bombaj połączono linia kolejową z miastem Thana. W czasie wojny secesyjnej miasto stało się głównym centrum handlu bawełną na świecie. Przyczyniło się to do wielkiego boomu gospodarczego Bombaju. Kiedy ukończono Kanał Sueski ( 1869 ) miasto stało się największym portem na Morzu Arabskim .

Były to lata wielkiego rozwoju Bombaju. Już w 1906 w mieście mieszkało milion osób i było (po Kalkucie ) 2 największym miastem Indii pod względem ludności. W późniejszym czasie stało się ono centrum indyjskiej walki o niepodległość. W 1942 Mahatma Gandhi wezwał do manifestacji antybrytyjskich. Rząd w tym samym roku wystąpił przeciwko Brytyjczykom z hasłem Opuśćcie Indie (Quit India). Od 1960 stał się stolicą stanu Maharashtra .

Od 1970 w Bombaju znów nastąpił boom ludnościowy. Miasto przyciągało imigrantów z całych Indii . W 1986 Bombaj miał podobną ludność co Kalkuta . W 1992 miały miejsce zamieszki skierowane przeciwko ludności muzułmańskiej , które spowodowały liczne ofiary śmiertelne. Kilka miesięcy później, 12 marca, w licznych zamachach bombowych przeprowadzonych jednego dnia zginęło 300 osób ( zamieszki w Bombaju ). W 1995 zmieniono angielską nazwę Bombay na Mumbai. W 2005 miasto zostało poważnie podtopione na skutek bardzo obfitych deszczów monsunowych .

11 lipca 2006 roku terroryści zaatakowali bombajską kolej. W ciągu niespełna kwadransa w różnych pociągach na trasie zachodniej eksplodowało siedem bomb. Zginęło ponad 200 osób, a około 800 zostało rannych. 26 listopada 2008 w mieście miała miejsce seria zamachów terrorystycznych , w których zginęło co najmniej 195 osób, a 295 zostało rannych.

Geografia

Miasto umieszczone jest na wyspie Salsette , przy ujściu rzeki Ulhas. Średnia wysokość miasta wynosi od 10 do 15 m n.p.m. Północna część metropolii jest natomiast pagórkowata, z najwyższym szczytem miasta sięgającym 450 m n.p.m. Całkowita powierzchnia Bombaju wynosi 438 km².

Na terenie miasta znajdują się 3 jeziora: Tulsi, Vihar i Powai. Pierwsze dwa należą do Parku Narodowego Borivali i są głównymi źródłami wody słodkiej dla miasta. Linia brzegowa jest urozmaicona licznymi zatoczkami i lagunami. Wschodnią część wybrzeża morskiego zajmują zarośla mangrowe, bogate w faunę i florę.

W mieście ziemia składa się przeważnie z piasku (bliskość morza). Natomiast na przedmieściach ziemia jest żyzna (gleby aluwialne). Osady te pochodzą głównie z wyżyny Dekan . Bombaj leży w strefie aktywnej sejsmicznie. Mogą się tu zdarzyć trzęsienia ziemi o sile do 6,5 stopnia w skali Richtera .

Bombaj dzieli się na dwie główne dzielnice: miasto (City) i suburbia.

Współrzędne geograficzne:18°50'N 72°50'E

Klimat

Bombaj leży w pasie klimatów tropikalnych, więc występują tu tylko 2 pory roku: sucha i wilgotna. Pora wilgotna trwa od marca do października. Charakteryzuje ją duża wilgotność i temperatury przekraczające 30 °C. Pora monsunowa trwa od czerwca do września i średnie opady w tym czasie wynoszą 2 200 mm. Rekord ilości opadów zanotowano w 1954 roku (3 451,6 mm).

Pora sucha trwa od listopada do lutego. Charakteryzuje się małą wilgotnością powietrza oraz niskimi temperaturami. Za największe chłody w styczniu i lutym odpowiada zimny wiatr z północy. Roczna temperatura w porze wilgotnej wynosi 38 °C, a w porze suchej spada do 11 °C. Najwyższe i najniższe temperatury średnie zanotowano w 1962 roku: 43 °C i 7,4 °C.

Ekonomia

W Bombaju mieszczą się siedziby wielu instytucji finansowych o znaczeniu krajowym, m.in. Bombay Stock Exchange , Reserve Bank of India czy National Stock Exchange. Ponadto znajduje się tu mennica i siedziby licznych firm (m.in. Tata Group, Godrej czy Reliance ). Większość z nich mieści się w południowej części miasta, przy Dalal Street, którą nazywa się indyjską Wall Street .

Tradycyjnymi gałęziami przemysłu były tekstylny i spożywczy. Duże dochody przynosił także port morski. Obecnie rozwijają się te gałęzie, w których potrzeba coraz więcej wykwalifikowanych pracowników. Są to takie gałęzie jak techniczny, szlifierniczy i informatyczny. W Bombaju jest wielu wykwalifikowanych specjalistów z różnych dziedzin. Przeważają jednak pracownicy niewykwalifikowani i półwykwalifikowani, którzy pracują jako domokrążcy, mechanicy itp. Wiele osób znajduje także zatrudnienie w obsłudze portu.

W Bombaju dobrze rozwinięty jest przemysł rozrywkowy. Mieszczą się tu największe indyjskie stacje radiowe, telewizyjne oraz wydawnictwa. Rozwija się tu także prostytucja. Bombaj jest największym ośrodkiem kinematografii indyjskiej. Mieszczą się tu liczne studia filmowe i kina.

Transport

Pozostałością po czasach, kiedy Indie były kolonia brytyjską, są m.in. piętrowe autobusy.

Większość mieszkańców Bombaju polega na publicznym systemie transportu. W mieście jest bardzo mało przestrzeni parkingowych, a drogi są wąskie i panuje na nich duży tłok. To nie sprzyja rozwojowi komunikacji prywatnej. Głównym systemem publicznego transportu są koleje miejskie. Zachodnie linie obejmują zachodnią część miasta, środkowe środkową i północno-wschodnią. Wschodnie linie natomiast obejmują port i Nowy Bombaj. Rozwinięta jest także komunikacja promowa (kursują one głównie między licznymi zatoczkami w północnej części miasta).

Sieć publicznych autobusów łączy miasto Bombaj z dystryktami przedmiejskimi ( Thane , Nowy Bombaj). Autobusy często są bardzo zatłoczone. Są one jednak tańsze niż pociągi.

Taksówki bardzo łatwo odróżnić od innych samochodów – tylko one są pomalowane na czarno i żółto. Ostatnio nałożono podatki na taksówkarzy, a także ustalono maksymalną liczbę osób w samochodzie (4), co w dużej mierze przyczyniło się do wzrostu bezpieczeństwa na tutejszych drogach. Popularnym środkiem transportu są auto-riksze . Kursują one jednak tylko w strefie przedmieść. Maksymalna liczba pasażerów zabieranych przez auto-riksze to 3.

Głównym środkiem komunikacji w podmiejskich częściach Bombaju są auto-riksze

Bombaj obsługują dwa porty lotnicze: Międzynarodowy Port Lotniczy Sahara w pobliżu Andheri oraz Port Lotniczy Santacruz na południe od Portu Sahara, obsługujący jednak tylko loty prywatne. W pobliżu znajduje się port lotniczy Juhu. Było to pierwsze w Indiach lotnisko. Obecnie jest to helioport. Działa tu także aeroklub .

Bombaj jest ważnym węzłem komunikacji kolejowej. Od miasta rozchodzą się linie kolejowe we wszystkie strony Indii . Ponadto znajduje się tu siedziba dyrekcji kolei indyjskich. Głównym dworcem kolejowym jest Chhatrapati Shivaji Terminus (dawniej Dworzec Wiktorii).

Dzięki naturalnemu portowi Bombaj jest jednym z najważniejszych portów handlowych Indii . Tu także znajduje się baza Indyjskiej Marynarki Wojennej.

Demografia

Obszar metropolitalny Bombaju zamieszkuje około 19,7 mln osób (2006). Taka liczba ludności na bardzo małej powierzchni (4 355 km²) daje około 4 500 osób na km². Na 100 mężczyzn przypada zaledwie 81,1 kobiety. Wynika to z faktu, że wielu mężczyzn, emigrujących do miasta z regionów wiejskich, pozostawia żony i dzieci w rodzinnej wsi.

Analfabetyzm jest niższy niż średni w Indiach – 23%. Jest on jednak nierównomiernie rozłożony wobec płci: 18% dorosłych mężczyzn nie umie czytać i pisać, a ten sam wskaźnik u kobiet wynosi 28,4%. Wyznawcy hinduizmu stanowią 68% mieszkańców, muzułmanie 17%, chrześcijanie i buddyści po 4%. Ponadto żyją tu spore grupy parsów , dźinistów , sikhów i żydów . Duża grupa mieszkańców to ateiści ^[].

W Bombaju mieszają się religie z całego regionu Azji Południowej . Na zdjęciu najstarszy i największy meczet w mieście – Dźama Masdźid

Przestępczość w Bombaju ciągle spada. W 2001 odnotowano 30 991 przestępstw, a w 2004 27 577. Oznacza to spadek o 11%. Największym więzieniem w mieście jest Arthur Road Jail.

W mieście mieszają się imigranci z całego regionu Azji Południowej . Powoduje to, że na ulicach słychać wielojęzyczny gwar. Większość ludności posługuje się językiem hindi albo lokalnym dialektem bambaiya hindi. Ponadto popularne języki to marathi i Indian English (indyjska odmiana angielskiego). Marathi jest językiem urzędowym stanu Maharasztra . Natomiast językiem angielskim posługują się głównie biznesmeni i pracownicy biurowi. Innymi językami używanymi w Bombaju są gudźarati , bengalski , tamilski , urdu , malajalam , telugu , pańdźabi (pendżabski) , konkani , nepalski i kannada .

Ludzie i kultura

Uliczny handel w Bombaju

Mieszkańców Bombaju nazywa się Mumbaikar lub Bombayite.

W mieście odbywają liczne, hucznie obchodzone, festiwale, festyny i święta różnych religii.

Bombaj ma 2 własne sieci barów szybkiej obsługi (tzw. fast-foodów): vada pavs i bhelpuri. Popularna jest południowoindyjska i chińska kuchnia. W Bombaju można dobrze zjeść, posłuchać ludowej muzyki, obejrzeć hinduski film i przeczytać hinduską książkę. W 2004 roku Bombaj został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO .

Miasto jest miejscem narodzin hinduskiej kinematografii. Pierwszy film powstał tu już w 1896 . W Bombaju znajduje się też największa w Azji liczba kin, oraz największa kopuła IMAX . Z tych powodów miasto zawdzięcza swój przydomek Bollywood. Mieszczą się tu także 2 galerie sztuki: Jehangir i Narodowa Galeria Sztuki Współczesnej (National Gallery of Modern Art) oraz liczne muzea (m.in. Muzeum Księcia Walii). Zbudowane w 1833 Asiatic Society of Bombay to najstarsza biblioteka publiczna w mieście.

Miasto ma 6 miast siostrzanych. Są to: Londyn , Los Angeles , Jokohama , Berlin , Sankt-Petersburg i Stuttgart .

Znane budowle

Brama Indii

W Bombaju znajduje się wiele zabytkowych budowli. Do najbardziej znanych należą:

• Brama Indii – łuk o wysokości 26 m, położony w południowej części miasta. Wzniesiona w latach 1915 - 1924 na wzór XVI -wiecznej architektury Gujaratu aby uczcić wizytę króla Anglii Jerzego V i jego małżonki, Marii. Jest to obecnie jedna z największych atrakcji turystycznych miasta, a także miejsce spotkań towarzyskich. 25 sierpnia 2003 na pobliskim parkingu, terroryści zdetonowali bombę, zabijając wiele osób.
• Chhatrapati Shivaji Terminus – główny dworzec kolejowy Bombaju, bardziej znany jako dawny Dworzec Wiktorii. Został zbudowany w 1888 na wzór stylu gotyckiego. 2 lipca 2004 został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO . Do 1996 dworzec nazywany był Dworcem Wiktorii, na cześć brytyjskiej królowej Wiktorii . Później nastąpiła zmiana nazwy na obecną.
• Bank Rezerw Indii (Reserve Bank of India) – zał. w 1935 , znacjonalizowany w 1949 .
• Bombajska Giełda Papierów Wartościowych (Bombay Stock Exchange) – zał. w 1875 jest najstarszą giełdą papierów wartościowych w Azji . Zlokalizowana w centrum finansowym miasta przy Dalal Street.
• Poczta Główna (General Post Office) – znajduje się niedaleko Chatrapati Shivaji Terminus. Budowany w okresie 1904 - 1913 , o kubaturze 11 000 m², wzniesiony z czarnego bazaltu , żółtych kamieni Kurla i białych kamieni z Dhrangdy.
• Shreepati Arcade – budynek o wysokości 153 m, mający 45 pięter. Znajduje się w centrum Bombaju.
• Regal Cinema – jedno z najstarszych kin w Bombaju. Zostało zbudowane w czasie wielkiego boomu kinowego lat 30., otwarte w 1933 . Architektem był Charles Stevens, syn XIX -wiecznego architekta F.W. Stevensa. Wnętrze zaprojektował czeski rzemieślnik Karl Schara.
• kościół Mount Mary – kościół rzymskokatolicki, który jest jednym z najczęściej odwiedzanych kościołów w mieście. Znajduje się w przedmieściu Bandra. Co roku, 8 września, odbywa się festiwal poświęcony Marii , matce Jezusa . Na uroczystości przybywa wielu wiernych z całego świata.
• meczet Haji Ali Dargah – meczet i grobowiec zbudowany przez bogatego arabskiego kupca. Jest połączony ścieżką (widoczną tylko podczas odpływu) z położoną na wyspie świątynią hinduistyczną Mahalaxmi.
• fontanna Flora – kamienna fontanna, położona w Bombaju Południowym, zbud. w 1864 kosztem 47 000 rupii indyjskich. Nazwę nadano od rzymskiej bogini Flory.
• świątynia Mumba Devi Mandir – zbud. w 1675 w małej zatoczce, na północ od brytyjskiego fortu Saint George. Świątynia hinduistyczna pod wezwaniem bogini Mumba. Hinduskie sekty już w XV w. oddawały cześć bogini Mumbadevi. Bogini była patronką kast agri (zbieracze soli) i kohli (rybacy). Jest to świątynia odwiedzana przez setki wiernych dziennie.
• świątynia Mahalaxmi – zbud. około 1785 . Jedna z najbardziej znanych hinduistycznych świątyń w Bombaju.
• Muzeum Księcia Walii (Chatrapati Shivaji Museum) muzeum, które powstało w XX wieku, aby uczcić przybycie księcia Walii, późniejszego króla brytyjskiego Edwarda VII . Mieści się w południowej części metropolii, niedaleko Bramy do Indii
• Narodowa Galeria Sztuki Współczesnej – otw. w 1996 . Największą popularnością cieszą się dwie wystawy: malarstwa Pabla Picassa i sztuki egipskiej . Mieści się w Bombaju Południowym, niedaleko kina Regal.
• Bombajskie Towarzystwo Azjatyckie (Asiatic Society of Bombay) – zał. w 1830 , najstarsza biblioteka publiczna w mieście.
• Galeria Sztuki Jehangir – pierwsza a obecnie najbardziej znana galeria sztuki w mieście. Zał. przez Sir Cowasji Jehangir. ul. Mahatma Gandhi .
• park Gowalia Tank – Park położony przy Mahatma Gandhi Rd, gdzie Mahatma Gandhi nawoływał rząd brytyjski do opuszczenia Indii (hasło Quit India).

Media

W Bombaju wydawane są liczne gazety, nadają stacje radiowe i telewizyjne. Do najbardziej znanych anglojęzycznych gazet należą:

• Times of India
• Midday
• Afternoon
• Asian Age
• Economic Times
• Indian Express

Najpopularniejsze gazety wydawane w języku marathi to:

• Loksatta
• Maharashtra Times
• Nava Kaal
• Saamana

Ponadto gazety wydawane są w wielu innych językach, m.in. hindi , gudźarati , malajalam , po bengalsku , urdu , telugu i po tamilsku .

Doordashar to nadawca telewizji publicznej (w Bombaju można oglądać dwa kanały). Ponadto w mieście nadaje około 100 innych stacji telewizyjnych, często w różnych językach.

W mieście nadaje 6 stacji radiowych (w FM ):

• Radio City, 91 FM
• Go 92,5 FM
• Red FM , 93,5 FM
• Radio Mirchi, 98,3 FM
• Air FM Gold, 100,7 FM
• Air FM Rainbow, 107,1 FM

Natomiast stacje radiowe nadające w systemie AM należą do nadawcy All India Radio. Nadają one na częstotliwościach:

• 558 AM
• 1044 AM
• 1188 AM

Szkolnictwo wyższe

• Uniwersytet Bombaju (zał. w 1857 )
• Indyjski Uniwersytet Technologiczny, Bombaj (zał. w 1958 )
• SNDT Uniwersytet Kobiecy (Srimati Nathibai Damodardas Thackersey) (zał. w 1916 )

Oświata

W Bombaju, oprócz szkół państwowych, istnieją także szkoły prywatne. Szkoły prywatne cechuje wyższy poziom nauczania niż publiczne. Po zdaniu egzaminu licealnego otrzymuje się Indyjski Certyfikat Szkoły Średniej. W publicznych szkołach uczą się najczęściej uczniowie z rodzin o najniższym statusie. Często brakuje tam podstawowych pomocy naukowych. Natomiast na naukę w prywatnych szkołach mogą sobie pozwolić dzieci z bogatych domów.

Sport

Najpopularniejszym sportem w mieście jest krykiet . Szczególnie popularne są niedzielne wypady na krykieta. W mieście znajdują się 2 międzynarodowe stadiony do gry w krykieta : Wankhede i Brabourne. Miejscowa drużyna jest jedną z najlepszych drużyn na świecie. Odbywają się tutaj zawody o prestiżowe trofeum Ranji.

Kolejnym popularnym sportem w Bombaju jest piłka nożna. Szczególnie popularna jest gra w czasie pory monsunowej. Miasto posiada własne drużyny piłkarskie i stadiony. Piłkarskie Mistrzostwa Świata były jedną z najbardziej oglądanych zawodów sportowych w telewizji. Hokej w ostatnim czasie stracił na popularności, głównie na rzecz krykieta . Mimo to wielu zawodników z Bombaju gra w krajowej reprezentacji.

Innymi popularnymi sportami są: tenis , squash , bilard , kometka, tenis stołowy i golf . Bombaj ma także klub rugby . Na torze wyścigowym Mahalaxmi odbywają się wyścigi koni. Piłka siatkowa i koszykówka są popularne podczas lekcji wychowania fizycznego w szkołach, oraz wśród młodzieży.

Bombaj w filmie

Miasto jest tłem wielu filmów w języku hindi wyprodukowanych w jego wytwórniach popularnie zwanych Bollywood . Akcja rozgrywa się w Bombaju między innymi w Shootout at Lokhandwala , Company , Bhoot , No Smoking , Dil Hi Dil Mein , Laaga Chunari Mein Daag , Mann (film) , Ghulam , Dushman , Chalte Chalte , Chaahat , Chameli (film) , Life in a... Metro , Saathiya , Being Cyrus , Mere Yaar Ki Shaadi Hai , Tumko Na Bhool Paayenge , My Bollywood Bride czy Taxi Number 9211 , Bombay (film) , Black Friday , Parinda , Nayak: The Real Hero , Chandni Bar , Aamir , Niesie nas wiatr ( Hava Aney Dey ), " Slumdog. Milioner z ulicy " in.

Bombaj w literaturze

• Gregory David Roberts: Shantaram
• Salman Rushdie : Dzieci północy
• Salman Rushdie : Ostatnie westchnienie Maura
• Pascal Bruckner : Pariasi, PIW 1996, rozdz. Nonszalanccy podróżni i Nieobecna kobieta
• Janina Rubach-Kuczewska: Życie po hindusku, 1971, s. 118
• Vikram Chandra : Święte gry, Sonia Draga Katowice 2007
• Vikram Chandra : Miłość i tęsknota w Bombaju , Sonia Draga 2008
• Juliusz Verne : W 80 dni dookoła świata

Przypis

1. ↑ http://tribudragon.blogspot.com/2010/01/najwieksze-miasta-w-azji.html
2. ↑ Według zaleceń (s. 38) Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poza granicami Polski , Bombaj to oficjalny polski egzonim dla nazwy tej miejscowości, którego trwanie wskazuje na historyczne kontakty kulturowe i powszechną wiedzę o istnieniu takiego miasta w polskim społeczeństwie.

Linki zewnętrzne

• strona Uniwersytetu Bombajskiego (University of Mumbai)
• oficjalna strona Bombaju
• strona o Bombaju
• raport o eksplozji demograficznej Bombaju
• wiadomości z Bombaju
• blog ze zdjęciami

+