Przymusowi robotnicy w obozie Buchenwald - Elie Wiesel w drugim rzędzie, siódmy od lewej.

Brama obozowa

Konzentrationslager Buchenwald, Konzentrationslager Buchenwald/Post Weimar (KL Buchenwald, KZ Buchenwald), z początku nazywany Konzentrationslager Ettersberg - niemiecki obóz koncentracyjny założony w Ettersberg w pobliżu Weimaru ( Turyngia , Niemcy ). Funkcjonował od lipca 1937 roku do końca wojny.

Historia obozu

Komendantami byli:

• Karl Otto Koch , lipiec 1937 – grudzień 1940
• Hermann Pister , styczeń 1941 – kwiecień 1945

Obóz został założony w 1937 roku. Przyjął z początku część więźniów z KL Sachsenhausen oraz więźniów z zamykanych właśnie obozów KL Sachsenburg i KL Lichtenburg . Z początku znaleźli się w nim głównie członkowie niemieckiego ruchu oporu, Świadkowie Jehowy , kryminaliści, rzadziej więźniowie homoseksualni. W 1938 roku warunki bytowe zdecydowanie się pogorszyły, rozwinął się również dotkliwy system kar dla więźniów. Wówczas również prowadzono odrębne traktowanie dla żydowskich więźniów, których odsetek szybko wzrastał i stał się jedną z głównych kategorii więźniów. Umieralność była wysoka, latem 1940 roku zostaje otwarte pierwsze krematorium w obozie.

Na więźniach prowadzono badania naukowe i pseudonaukowe, na potrzeby firmy Behring z Marburga i berlińskiego Instytutu Robert Koch. Więźniowie pracowali również w komandach fabrycznych, m.in. na potrzeby spółek Gustloff z Weimaru oraz Fritz-Sauckel produkujących sprzęt zbrojeniowy. W 1943 roku zostały utworzone wielkie podobozy przy fabryce Erla-Maschinenwerk GmbH w Lipsku, w fabryce samolotów Junkers w Schönebeck i fabryce Rautal w Wernigerode. W tych fabrykach pracowało również wielu Polaków przysyłanych m.in. z Auschwitz i z Majdanka . W 1945 roku Buchenwaldowi podlega prawie setka podobozów.

W sierpniu 1943 w pobliżu powstał duży obóz koncentracyjny Dora , z początku - jako podobóz - zasilany również więźniami Buchenwaldu. W październiku 1944 Dora stała się autonomicznym obozem. Od sierpnia 1944 roku kierownictwu SS Buchenwaldu zostały przypisane również podobozy KL Ravensbrück .

Wraz z awansem na Zachód Armii Czerwonej w 1945 roku przez Buchenwald przeszła duża ilość więźniów z zamykanych obozów ze wschodu. Przybywali oni Marszami Śmierci .

Obóz został w dużej części ewakuowany przez Niemców tuż przed nadejściem wojsk alianckich, a wyzwolony 11 kwietnia 1945 roku przez amerykańską 3. Armię, przy minimalnym oporze ze strony nazistów. Tuż przed przybyciem Amerykanów w obozie wybuchło powstanie więźniów, zorganizowane przez licząca kilkuset ludzi organizacje (posiadali kilkadziesiąt sztuk broni palnej - był to jedyny taki przypadek w obozach hitlerowskich), którzy zdobyli szturmem obozowe posterunki i przejęli większość terenu obozu. Ruch oporu obejmował ludzi wielu narodowości.

Więźniowie i ofiary

Ofiary w dniu wyzwolenia.

Więźniowie byli poddani kategoryzacji wedle przynależności narodowościowej. Już na bramie napis brzmiał: „Jedem das Seine” (pl. Każdemu co jego (ściśle) lub inaczej: Każdemu to, co mu się należy). Najgorszy więc był status Żydów , wśród których odsetek ofiar był największy. Także dramatyczny los był Świadków Jehowy , którzy nawet pod groźbą śmierci odmawiali służby w Wehrmachcie . Począwszy od września 1939 w obozie znajdowali się również Polacy , którzy wraz z Żydami byli umieszczani do połowy 1940 roku w tzw. „obozie specjalnym”, pod namiotami, gdzie umieralność była bardzo duża. W Buchenwaldzie umieszczani również byli Romowie i Sinti , Czesi , a także zakładnicy holenderscy i jeńcy sowieccy , a także lotnicy alianci zestrzeleni nad Francją oraz duża grupa duńskich policjantów. W 1944 roku do obozu trafili również Powstańcy Warszawscy, między innymi z Warszawskiej Woli.

W KL Buchenwald od 1937 do 1945 roku przebywało tam łącznie ok. 250 tys. osób ze wszystkich krajów Europy, liczbę ofiar szacuje się na 56 tys. Wielu więźniów zabijanych było przez powieszenie, zastrzykiem fenolu w serce, rozstrzelaniem lub za pomocą gazu w pobliskim Bernburgu . Wielu zmarło z wyczerpania już po wyzwoleniu obozu przez Amerykanów. Pochowano ich w grobach indywidualnych koło Wieży Bismarcka . Po zburzeniu wieży i wybudowaniu pomnika władze NRD ekshumowały ich szczątki i przeniosły do grobów masowych usytuowanych wokół pomnika. Grób ośmiu więźniów polskich zmarłych po wyzwoleniu obozu znajduje się na skraju cmentarza na prawo od pomnika. Przed pomnikiem znajdują się masowe mogiły z urnami zawierającymi prochy więźniów (wśród nich bardzo wielu Żydów polskich, niemieckich i austriackich), których zwłoki spalono w krematoriach , zmagazynowanymi przez SS , nigdy nie odesłanymi do rodzin zmarłych.

Zobacz biogramy więźniów .

Dzieje powojenne

W latach 1945 - 1950 , w okresie administracji sowieckiej, na terenie obozu powstał nowy obóz specjalny pod nadzorem NKWD który funkcjonował jako miejsce internowania dla nazistowskich przestępców wojennych, a także, pod koniec, przeciwników władzy komunistycznej (niejednokrotnie także byłych więźniów obozów hitlerowskich). Wielu z nich pochowano w lesie za dawnymi koszarami SS w bezimiennych grobach.

W 1958 roku powstały na miejscu dawnej Wieży Bismarcka pomnik i mauzoleum . Z budynków obozowych zachowały się b. koszary SS i wille wybudowane dla funkcjonariuszy KL. Dziś w koszarach znajduje się muzeum z programem oprowadzania i działalnością naukową.

Zobacz też

• Obozy niemieckie 1933-1945 , Obóz koncentracyjny
• Holocaust
• Proces załogi Buchenwaldu

Bibliografia

Wykaz bibliografii dla serii artykułów o niemieckich obozach w latach 1933-1945 został umieszczony na osobnej stronie .

Linki zewnętrzne

• Buchenwald Memorial ( niem. )
• Jehovah´s Witnesses at KZ Buchenwald ( niem. ) ( ang. )
• Film z wyzwolenie obozu ( ang. )