Buddyzm − kalendarium

Przed naszą erą

• Trad. 563 p.n.e. – w Lumbini urodził się książę Siddhārtha Gautama ( Buddha ).
• Trad. 534 p.n.e. – Gautama opuszcza swój pałac i zostaje wędrownym ascetą.
• Trad. 528 p.n.e. – Gautama po osiągnięciu oświecenia rozpoczyna swoją misję.
• ok. 500 p.n.e. – klasyczny język sanskrycki wypiera wedyjski .
• ok. 477 p.n.e. – Pierwszy Sobór Buddyjski w Radżagrisze, ok. 477 p.n.e. z udziałem 500 arhatów , którzy uzgodnili kształt pierwszych dwóch zbiorów Kanonu Palijskiego .
• lata 400. p.n.e. – w Ganharze zaczyna być używane pismo kharoṣţhī.
• 367 p.n.e. – Drugi Sobór Buddyjski w Wajśali – pierwsze pęknięcia na łonie pierwotnej sanghi.
• 253 p.n.e. – Moggaliputta Tissa przewodzi Trzeciemu Buddyjskiemu Soborowi zwołanemu przez cesarza Aśokę . Zostaje na nim zredagowany tekst Kathavatthu , w którym demaskuje się heretyckie poglądy i teorie utrzymywane przez niektóre szkoły buddyjskie. Pierwsza schizma – podział na mahasamghikę i sthaviravadę . Cesarz Asioka wznosi kolumny z jego edyktem propagującym buddyzm (czasami zostaje on wyryty na skałach).
• ok. 250 p.n.e. – z tego okresu datują się przykłady w pełni rozwiniętego pisma kharoṣţhī (inskrypcje w Shāhbāzgaṛhī i Mānsehrā, w północnym Pakistanie ).
• lata 200. p.n.e. – w północnych Indiach pojawiają się języki sanskryt i prakryt . Indyjscy kupcy regularnie odwiedzają porty Arabii i wiele miejsc zaczyna nosić hinduskie nazwy (np. Bahar z sanskryckiego słowa vihara ). Żeglarze Mon i misjonarze ces. Aśoki przynoszą buddyzm na tereny zamieszkane przez lud Mon w Suwannaphum (obecna Birma ).
• ok. 190 p.n.e. – greko-baktryjski król Demetriusz rozpoczyna ekspansję w kierunku Indii, co wkrótce doprowadza do powstania grecko-indyjskiego królestwa (ok. 180 p.n.e. – 10 n.e.), w którym buddyzm ponownie rozkwita.
• 185 p.n.e. – bramiński generał Pusyamitra Sunga obala buddyjską dynastię Maurjów i zakłada państwo Sunga. Rozpoczyna się prześladowanie buddyzmu.
• ok. 150 p.n.e. – indo-grecki król Menander I prezentuje pytania na temat buddyzmu mędrcowi Nāgasenie i nawraca się na buddyzm (wg tekstu Milindapanha).
• lata 100. p.n.e. – buddyzm theravady zostaje oficjalnie wprowadzony na Sri Lankę przez czcigodnego Mahindę, syna cesarza Asioki (podczas panowania króla Devanampiya-Tissa).

Nasza era

Lata 1–500

• I wiek – według therawadinów, podczas panowanie króla Vatta Gamini na Sri Lance, mnisi buddyjscy zgromadzeni w Aloka Vihara spisali w pali Tripitakę . Najpewniej z tego okresu pochodzą najstarsze buddyjskie rękopisy – będące zarazem najstarszymi przetrwałymi rękopisami indyjskimi. Zostały one napisane w języku ghandari pismem kharoṣţhī na brzozowej korze. Przetrwały cudem zamknięte w glinianych naczyniach, które nosiły inskrypcje w tym samym języku, co rękopisy. Znajdują się one obecnie w Bibliotece Brytyjskiej . Prawdopodobnie zostały one znalezione w rejonie Haddy w pobliżu miasta Dżalalabad w Afganistanie . Przypuszcza się, że są to fragmenty dawno utraconego kanonu sarvastivadinów, którzy dominowali w Gandharze i byli odpowiedzialni za szerzenie buddyzmu w Azji Środkowej i wschodniej^[1].
• 65 – wspomaganie buddyzmu przez Liu Yinga jest pierwszym udokumentowanym przykładem praktyk buddyjskich w Chinach .
• ok. 65 – wprowadzenie buddyzmu do Chin przed dwóch misjonarzy indyjskich Kaśjapę Matangę i Dharmaratnę.
• 68 – Matanga i Dharmaratna zakładają pierwszy klasztor w Chinach Baima .
• 78 – chiński generał Ban Chao podbija buddyjskie królestwo Chotanu .
• 78– 101 – według tradycji mahajany , za panowania króla Kaniszki w pobliżu Jalandaru w Kaszmirze w Indiach, odbył się Czwarty Sobór Buddyjski.
• lata 100 ./ 200 . – buddyści z Indii i Azji Środkowej podróżują do Wietnamu.
• 148 – An Shigao , książę partyjski i mnich buddyjski przybywa do Chin i rozpoczyna prace przekładowe pism buddyjskich.
• lata 200. i 300 . – pismo kharoṣţhī jest używane na południowej odnodze szlaku jedwabnego (Chotan i Niya).
• lata 300. – dwaj chińscy mnisi przenoszą pisma buddyjskie do koreańskiego królestwa Koguryŏ i rozpoczynają tam produkcję papieru.
• 320 – 467 – klasztor-uniwersytet w Nalandzie po rozbudowie może kształcić do 10,000 mnichów.
• 399 – 414 – Faxian odbywa podróż z Chin do Indii; po powrocie rozpoczyna tłumaczenie tekstów buddyjskich, które przywiózł ze sobą.
• lata 400 . – najwcześniejsze ślady buddyzmu w Birmie (napisy w języki pali) i w Indonezji (rzeźby). Najwcześniejsza reinterpretacja tekstów palijskich. Zostaje wzniesiona stupa w Dambulla (Sri Lanka).
• 402 – na życzenie Yao Xinga, Kumaradżiwa przenosi się do Chang'anu , zakłada biuro tłumaczeń i przekłada literaturę buddyjską na język chiński.
• 403 – Huiyuan argumentuje, że mnisi buddyjscy nie powinni się kłaniać cesarzowi Chin.
• ok. 475 – do Chin przybywa Bodhidharma i później zakłada szkołę chan w klasztorze Shaolin .
• lata 500 . – pierwsze przeniesienia nauk chan do Wietnamu . Opowieści z Dżataki zostają przetłumaczone na język perski z rozkazu króla Chosrowa I .

Lata 501–1000

• 538 – buddyzm zostaje wprowadzony do Japonii z koreańskiego królestwa Paekche .
• początek lat 600 . – Jingwan rozpoczyna rzeźbienie tekstów sutr na skale w Fangshan, Yuzhou, 75 km na południowym zachodzie od Pekinu .
• lata 600 . – Xuanzang pielgrzymuje do Indii, jest świadkiem prześladowania buddyzmu przez króla Sasankę z Goudy, państwa w północno-zachodnim Bengalu. Tybetański król Songtsen Gampo wysyła do Indii posłańców po pisma buddyjskie. Ostatnie znane użycie pisma kharoṣţhī w buddyjskich społecznościach w Kuczy.
• 671 – chiński pielgrzym Yijing odwiedza Palembang , stolicę częściowo buddyjskiego królestwa Srivijaya na wyspie Sumatrze w Indonezji . Ŭisang powraca do Korei po okresie studiowania buddyzmu huayan i zakłada jego odpowiednik – szkołę hwaǒm .
• 736 – nauki szkoły huayan są przeniesione z Korei do Japonii, gdy mnich Rōben zaprasza koreańskiego mnicha hwaǒm Simsanga na wykłady; powstaje japoński odpowiednik tej szkoły – kegon z klasztorze Tōdai .
• lata 700 . – buddyjska Jataka zostaje przetłumaczona na język syryjski i język arabski jako Kalilag i Damnag. Zdarzenia z życia Buddy zostają przetłumaczone na język grecki przez Jana z Damaszku; jako historie o Jalaamie i Josaphacie (zniekształcenie słowa bodhisattwa) stały się w świecie chrześcijańskim tak popularne, że ok. 1300 r. został uczyniony katolickim świętym.
• lata 700. – za panowania tybetańskiego króla Trisonga Decena, z Afganistanu przybywa do Tybetu Padmasambhava i ponownie wprowadza buddyzm do tego kraju. Tradycja ta będzie później znana jako nyingma . Buddyzm szybko rozszerza się do Sikkimu i Bhutanu .
• ok. 760 – rozpoczyna się budowa olbrzymiego kompleksu buddyjskiego Borobudur na Jawie ; budowa zostanie ukończona w 830 roku.
• 804 – za panowania japońskiego cesarza Kammu do Chin udają się dwaj mnisi: Kukai , który po powrocie do kraju zakłada szkołę shingon opartą na naukach chińskiej szkoły mantrajany zhenyan (pol. prawdziwe słowo); i Saichō , który po powrocie zakłada szkołę tendai , odpowiednik chińskiej szkoły tiantai .
• 841 – 846 – okres prześladowań buddyzmu w Chinach; zniszczeniu ulega 45,000 klasztorów i świątyń.
• IX wiek – prześladowania buddyzmu w Tybecie za króla Langdarmy.
• lata 900 . – rozpoczęcie budowy świątyni buddyjskiej w mieście Pagan w Myanmarze . Odnowa buddyzmu w Tybecie po okresie prześladowań. W Chinach zostają założone dwie najważniejsze szkoły chan: caodong przez mistrza chan Donshana Liangjiego i jego ucznia Caoshana Benjiego (na południu Chin); oraz szkoła linji przez mistrza chan Linjiego Yixuana , która zdominuje i wchłonie 5 szkół chan powstałych w tym okresie.
• 971 – z rozporządzenia panującego rozpoczyna się w Chinach wycinanie w drewnianych blokach całego kanonu buddyjskiego w celu wydrukowania. Praca zostaje zakończona w 983 r.; wyprodukowano 130,000 bloków.
• 991 – wydrukowana kopia kanonu buddyjskiego przybywa do Korei, wywierając olbrzymie wrażenie na władzach.

Lata 1001–1500

• 1009 - w Wietnamie rozpoczyna się panowanie dynastii Ly; przejęła władzę częściowo dzięki poparciu buddystów. Cesarzowie tej dynastii będą popierać buddyzm mahajany.
• 1010 – Korea rozpoczyna wycinać w drewnianych blokach własną edycję buddyjskiego kanonu. Nie wiadomo kiedy praca została ukończona, jednak w miarę otrzymywania nowych tekstów buddyjskich z Chin, projekt był uaktualniany.
• 1025 – Srivijaya, częściowo buddyjskie królestwo na Sumatrze, po najeździe piratów traci na znaczeniu. Jego centrum przenosi się na północ, z Palembangu do Jambi-Melayu.
• 1044 – 1077 – panowanie pierwszego króla Paganu Anawrahty w Birmie. Nawraca kraj na theravadę z pomocą mnichów i tekstów ze Sri Lanki.
• 1057 – Anawrahta podbija region Thanton w północnej Tajlandii umacniając buddyzm theravady w tym kraju.
• 1084 – 1113 – panuje w Myanmarze (Birma), drugi król Paganu Kyanzittha (syn Anawrahty). Kończy budowę pagody Shwezigon, w której złożone są relikwie Buddy (łącznie z zębem przywiezionym ze Sri Lanki).
• lata 1100 . – sanskryt zaczyna być zapisywany pismem devanagari .
• 1100– 1125 – cesarz chiński Huizong prześladuje buddyzm.
• 1133 – 1212 – Hōnen Shōnin zakłada amidystyczną szkołę Czystej Krainy w Japonii.
• 1181 – Dżajawarman VII (uważający się za bodhisattwę ), wyznawca buddyzmu mahajany (chociaż także popierał hinduizm ), przejmuje kontrolę na królestwem khmerskim . Buduje Bajon , najbardziej wyróżniającą się część kompleksu Angkor Thom .
• koniec lat 1100 – wielkie buddyjskie centrum edukacyjne w Nalandzie zostaje zniszczone przez muzułmanów.
• lata 1200 . – therawada pokonuje buddyzm mahajany w Kambodży . Wpływ na umocnienie się tam theravady miała Tajlandia i Sri Lanka. Historyk perski Rashid ad-Din informuje, że ok. 11 tekstów buddyjskich przetłumaczono na arabski; wśród nich są sutry Sukhavati-vyuha i Karanda-vyuha. Zidentyfikowano także fragmenty nikayi Samyutta i Anguttara i część Maitreya-vyakarana.
• ok. 1238 – ustanowione zostaje tajskie królestwo Sukhothai z theravadą jako religią państwową.
• 1227 – Eihei Dogen Zenji przenosi nauki szkoły chan caodong z Chin do Japonii i zakłada szkołę sōtō .
• 1277 – Birmańskie państwo Pagan ulega rozpadowi po podbiciu go przez Kubilaj-chana w bitwie pod Ngasaungsyan, w pobliżu granicy z Chinami.
• ok. 1279 – 1298 – panuje trzeci i najsłynniejszy z władców państwa Sukhothai Ramkhamhaeng; Laos, większość współczesnej Tajlandii, Pegu (Birma), i część półwyspu Malajskiego są wasalami państwa Sukhothai; powstaje artystyczny styl wspólny dla regionu. Po śmierci Ramkhamhaenga jego państwo traci część terytorium i wasale się usamodzielniają .
• 1295 – ilchan Mahmud Ghazan nawraca się na islam , kończąc linię przywódców mongolskich związanych z buddyzmem tantrycznym .
• 1305 – 1316 – perscy buddyści usiłują nawrócić ilchana Oldżajtu.
• 1391 – 1474 – Gendun Drubpa - pierwszy dalajlama w Tybecie.

Lata 1501–2000

• 1571 – Oda Nobunaga rozpoczyna prześladowania buddyzmu w Japonii; pali ok. 3000 klasztorów i świątyń. Buddyzm zostaje podporządkowany państwu; początek sekularyzacji Japonii.
• 1578 – Altan-chan nadaje tytuł dalajlamy Sonamowi Gjaco (znanemu później jak trzeci dalajlama).
• lata 1600 . i 1700 . – podział Wietnamu; władcy z rodu Nguyen na południu wspierają buddyzm mahajany jako integracyjną ideologię w wieloetnicznym kraju.
• 1615 – Ojraci nawracają się na buddyzm nauczany w szkole gelug buddyzmu tybetańskiego.
• 1654 – mistrz chan Yinyuan Longqi zakłada w Japonii trzecią szkołę zen ōbaku , istniejącą do tej pory.
• 1766 –67 – w Tajlandii zostaje zniszczonych wiele tekstów buddyjskich podczas inwazji birmańskiej.
• lata 1800 . – tajlandzki król Mongkut – były mnich – prowadzi kampanię reformatorską i modernizacyjną stanu mnisiego; ruch ten kontynuowany jest także obecnie z inspiracji kilku wybitnych ascetycznych mnichów z północno-wschodniej części kraju.
• 1802 –20 – Nguyen Anh (Gia Long) obejmuje tron zjednoczonego Wietnamu; gdy wzmocnił swoją władzę, stworzył ortodoksyjne konfucjańskie państwo restrykcyjne wobec buddyzmu. Dorośli mężczyźni nie mogli brać udziału w buddyjskich ceremoniach.
• 1820 –41 – w Wietnamie panuje Minh Mang ; dalsze restrykcje wobec buddyzmu. Wszyscy mnisi zostają przypisani do danych klasztorów i muszą posiadać odpowiednie dokumenty. Ogranicza druk materiałów buddyjskich. Prześladuje także chrześcijan.
• ok. 1860 – na Sri Lance, nieoczekiwanie następuje renesans monastycznego buddyzmu i świeckich społeczności buddyjskich po najtragiczniejszym okresie w historii wyspy - prześladowaniach przez Europejczyków. Buddyzm ponownie się rozwinął i tak umocnił, że buddyści ze Sri Lanki zaczęli szerzyć buddyzm therawady w Azji, Europie i Afryce.
• 1893 – Światowy Parlament Religii zbiera się w Chicago w stanie Illinois . Uczestnikami są m.in. Anagarika Dharmapala i Sōen Shaku.
• 1896 – wykorzystując zapiski Faxiana , nepalscy archeologowie wielką kolumnę cesarza Asioki w Lumbini .
• 1899 – Gordon Douglas zostaje mnichem buddyjskim w Myanmarze. Jest pierwszym Europejczykiem, który został mnichem w tradycji Theravady.
• 1930 – w Japonii zostaje założona organizacja Sōka Gakkai związana ze szkołą nichiren .
• 1949 – świątynia Mahābodhi w Bodhgayi powraca pod częściową kontrolę buddyjską.
• 1950 – w Colombo na Sri Lance zostaje założona organizacja World Fellowship of Buddhists.
• 1956 – w Indiach Bhimrao Ramji Ambedkar ( 1891 – 1956 ) nawraca się na buddyzm, zostaje przywódcą kasty niedotykalnych i nawraca pierwszą grupę niedotykalnych (350,000 osób) na buddyzm. Rozpoczyna się w Indiach ruch neobuddyjski. Kilkanaście milionów Hindusów uważa się obecnie za buddystów.
• 1956 – w Nowym Jorku powstaje The Zen Studies Society dla wspierania Taisetza Teitary Suzukiego.
• 1957 – otwarte zostają groty na górze Paitai w dystrykcie Fangshan, 75 km na południowy zachód od Pekinu ; znaleziono tysiące buddyjskich sutr i innych tekstów rytych w skałach od 7 wieku.
• 1959 – XIV Dalajlama wraz ze 100 000 Tybetańczyków, ucieka z Tybetu. Ustanawiają społeczność buddystów tybetańskich w Dharamsali w Indiach. Chińczycy rozpoczynają burzenie klasztorów i represje wobec ludności.
• 1962 – Shunryu Suzuki zakłada The San Francisco Zen Center.
• 1965 – birmańskie władze aresztują ponad 700 mnichów w Hmabwi w pobliżu Rangunu , za niepodporządkowanie się nowym regułom.
• 1966 – zebrał się Piąty Buddyjski Sobór (ang. World Buddhist Sangha Council) zwołany przez therawadinów na Sri Lance w celu zniesienia różnic i wspólnych działań. Przybyli mnisi zarówno therawady jak i mahajany. Przyjęto dziewięć punktów zaproponowanych przez czcigodnego Walpolę Rahulę;

Naszym jedynym Mistrzem jest Budda.

Bierzemy schronienie w Buddzie, Dharmie i Sandze (Trzy Klejnoty).

Nie wierzymy, że ten świat jest stworzony i rządzony przez Boga.

Uważamy, że celem życia jest rozwinięcie współczucia dla wszystkich żyjących stworzeń bez żadnych rozróżnień i praca dla ich dobra, szczęścia i pokoju; oraz rozwinięcie mądrości wiodącej do urzeczywistnienia Ostatecznej Prawdy.

Przyjmujemy Cztery Szlachetne Prawdy, mianowicie: Cierpienie, Powstanie Cierpienia, Przerwanie Cierpienia i Ścieżkę wiodącą do Przerwania Cierpienia; oraz prawo przyczyny i skutku (Pratitya-samutpada).

Wszystkie uwarunkowane rzeczy (saṃskāra) są nietrwałe (anitya) i dukkha, oraz wszystkie uwarunkowane i nieuwarunkowane rzeczy (dharmy) są pozbawione ja (anātma).

Przyjmujemy Trzydzieści Siedem Jakości wiodących do Oświecenia (bodhipakṣa-dharma) jako różne aspekty Ścieżki, nauczanej przez Buddę, wiodącej do Oświecenia.

Są trzy sposoby osiągnięcia bodhi czyli Oświecenia: mianowicie jako ucznia (śrāvaka), jako Pratyeka-buddhę and jako Samyak-sam-Buddhę (doskonale i w pełni oświeconego Buddę). Przyjmujemy jako najwyższe, najszlachetniejsze, i najbardziej heroiczne naśladowanie kariery bodhisattwy i stanie się Samyak-sam-Buddhą w celu zbawienia innych.

Przyznajemy, że w różnych krajach buddyjskie praktyki i wierzenia się różnią. Te zewnętrzne formy i [sposoby] wyrażenia nie powinny być pomylone z zasadniczymi naukami Buddy.

• lata 1970 . – Indonezyjskie Służby Archeologiczne i UNESCO restaurują Borobudur .
• 1974 – The Naropa Institue, obecnie Naropa University, zostaje założony w Boulder w stanie Kolorado .
• 1974 – podczas demonstracji w czasie pogrzebu U Thanta w Birmie, aresztowanych zostaje 600 mnichów a kilku pokłutych bagnetami.
• 1975 – komunistyczne władze laotańskie przystępują od działań antybuddyjskich, m.in. propagując ideę, iż mnisi powinni pójść do pracy, a nie żebrać o jedzenie. Wielu mnichów powraca do stanu świeckiego, ale buddyzm utrzymuje swoją popularność.
• 1975 – zostaje założone The Insight Meditation Society w Barre w stanie Massachusetts .
• 1975–79 – kambodżańscy komuniści prowadzeni przez Pol Pota podejmują próbę całkowitego zniszczenia buddyzmu, co prawie im się udaje. Do czasu wietnamskiej ingerencji w Kambodży w 1978 r. zabito prawie wszystkich mnichów i intelektualistów buddyjskich oraz zniszczono prawie wszystkie świątynie i biblioteki buddyjskie.
• 1978 – reżim wojskowy w Birmie aresztuje wielu mnichów buddyjskich i nowicjuszy. Zostają zamknięte klasztory i odebrana cała własność buddyjska. Jeden z najważniejszych mnichów U Nayaka zostaje aresztowany i zamordowany.
• 1980 – birmański reżim wojskowy przejmuje władzę nad sanghą i przez całą dekadę prześladuje mnichów.
• 1988 – podczas powstania przeciw reżimowi w Birmie specjalne oddziały SPDC strzelają do mnichów zabijając wielu z nich. Po powstaniu, znany mnich U Nyanissara, nagrywa taśmę traktującą o demokracji we wskazaniach buddyjskich. Reżim zabronił jej rozpowszechniania i słuchania.
• 1983 – Szanghajski Instytut Buddyjski zakłada świątynię Jadeitowego Buddy pod patronatem Szanghajskiego Związku Buddystów.
• 1990 , 27 sierpnia – ponad 7000 mnichów zebrało się w Mandalay w Birmie z wezwanie do bojkotu wojskowych. Mnisi odmówili przyjmowania wszelkiej jałmużny od rodzin wojskowych i wykonywania wszelkich ceremonii buddyjskich dla nich. Reżim przejmuje klasztory, aresztuje setki mnichów. Podczas przesłuchań mnisi są torturowani. Mnisi bojkotujący zostają przez reżim pozbawieni stanu mnisiego.
• 2000 , styczeń – w Malezji zostaje otwarte Sanktuarium Buddyjskie Sasanarakkha dla praktyki mnichów therawady.

Lata 2001–do czasów obecnych

• 2004 , kwiecień – na Sri Lance, buddyjscy mnisi-kandydaci partii Jaathika Hela Urumaya zdobywają dziewięć miejsc w wyborach.

Zobacz też

• Buddyzm w Chinach - kalendarium
• Buddyzm w Japonii - kalendarium
• Buddyzm w Korei - kalendarium
• Buddyzm w Tybecie - kalendarium

Przypisy

Bibliografia

• L. Austine Waddell. Tibetan Buddhism with Its Mysctic Cults, Symbolism and Mythology. Dover Publications, Inc. Nowy Jork, 1972
• David Snellgrove. Indo-Tibetan Buddhism. Shambala. Boston, 1987. (tom I); (tom 2)
• Edwin O. Reischauer, John K. Fairbank East Asia. The Great Tradition.
• Red. Lewis R. Lancaster i C.S. Yu. Introduction of Buddhism to Korea. New Cultural Patterns. Asian Humanities Press. 1989
• Red. Lewis R. Lancaster i C.S. Yu. Assimilation of Buddhism in Korea. Religious Maturity and Innovation in the Silla Dynasty. Asian Humanities Press. 1991
• Red. Yusen Kashiwara, Koyu Sonoda. Sharpers of Japanese Buddhism. Kōsei Publishing Co. Tokio, 1994
• Kenneth Ch'en. Buddhism in China. A Historical Survey. Princeton University Press. Princeton, 1973.
• Mu Soeng Sunim. Thousand Peaks. Korean Zen - Traditions & Teachers. Primary Point Press. Cumberland, 1991
• Red. Stephan Schuhmacher i Gert Woerner. The Encyclopedia of Eastern Philosophy and Religion. Shambala. Boston, 1989
• Sangharakshita. A Survey of Buddhism. Tharpa Publications. Londyn, 1987.