Bytom (
niem.
Beuthen in Oberschlesien skrót Beuthen O.S.,
łac.
Bithomia, Bethania,
śląs.
Bytůń[3]) –
miasto na prawach powiatu
położone w południowej
Polsce
, w
województwie śląskim
, na
Wyżynie Śląskiej
, w centrum
konurbacji śląskiej
.
Bytom, wzmiankowany w
XII wieku
, jest miastem od
1254
roku.
Ważny lokalny ośrodek gospodarczy oraz kulturalny. Siedziba m.in.
Opery Śląskiej
oraz
Muzeum Górnośląskiego
. Członek
Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii Silesia
,
Związku Miast Polskich
oraz
Związku Powiatów Polskich
[4].
Warunki naturalne
Położenie
Bytom położony jest w centralnej części
Wyżyny Śląskiej
na Wyżynie Miechowickiej, czyści Płaskowyżu Bytomsko-Katowickiego. Położenie geograficzne Bytomia wyznaczają współrzędne: 50°19' i 50°26'
szerokości geograficznej
północnej
oraz 18°47' i 18°58'
długości geograficznej
wschodniej
[5].
Miasto znajduje się na średniej wysokości 280-290 m
n.p.m.
, wahając się od 249 m n.p.m. w
dolinie
rzeki Bytomki
do 346 m n.p.m. w rejonie
rezerwatu Segiet
[6].
W rejonie Bytomia wydziela się kilka mniejszych jednostek morfologicznych. Centralny obszar miasta zajmuje Wyżyna Miechowicka otoczona od północy dolinami
Dramy
,
Szarlejki
i
Brynicy
, od południa
Bytomką
, natomiast od wschodu Wyżyna Miechowicka przechodzi w Wyżynę Siemianowicką. Północna część Bytomia znajduje się na terenie
Garbu Tarnogórskiego
.
Geologia
Podłoże Wyżyny Miechowickiej, na której leży Bytom, stanowią
łupki
i
piaskowce
z pokładami
węgla kamiennego
i
rudy żelaza
z okresu
karbonu
[7]. W Niecce Bytomskiej, leżącej w północnej części wyżyny, zalegają triasowe skały od
pstrego piaskowca
do
wapienia muszlowego
z
dolomitami
, w których znajdują się rudy
cynku
,
ołowiu
i
żelaza
[7]. Górną warstwę stanowią gliny, piaski i żwiry z epoki
plejstocenu
.
Gleba
Pierwotnie na terenie Bytomia występowały gleby
bielicowe
i
brunatnice
, powstałe na osadach polodowcowych lub w dolinie
Bytomki
, na nanosach rzecznych[6]. Obecnie, ze względu na intensywną działalność człowieka oraz zanieczyszczenie gleby, podobnie jak całe środowisko, zostały przeobrażone.
Klimat
Bytom wraz z całym obszarem
Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego
leżą w obrębie śląsko-krakowskiej dzielnicy klimatycznej. Charakteryzuje ją przewaga wpływów oceanicznych nad kontynentalnymi oraz sporadyczne oddziaływanie docierających tu od południowego zachodu przez
Bramę Morawską
mas powietrza zwrotnikowego. Docierają tu również zimne masy powietrza arktycznego z północy – głównie w chłodnej połowie roku.
Wilgotność względna
powietrza waha się od 68 do 84%. Średnia temperatura stycznia wynosi ok. -3 °C, lipca +16,8 °C, roczna +8,12 °C[5]. Średnia roczna suma opadów wynosi ok. 723 mm, najwyższe opady są w lipcu, a najniższe w lutym. Bytom, podobnie jak i cały obszar Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, cechuje także dość długi okres zalegania
pokrywy śnieżnej
oraz stosunkowo duża jej przeciętna grubość w porównaniu do nizinnych terenów Polski środkowej.
Średnia temperatura i opady dla Bytomiu |
---|
Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru |
---|
Średnie najwyższe temperatury [°C] | 1 | 3 | 7 | 13 | 19 | 22 | 23 | 23 | 18 | 13 | 6 | 2 |
---|
Średnie najniższe temperatury [°C] | -4 | -4 | -1 | 3 | 8 | 11 | 13 | 12 | 9 | 5 | 1 | -3 |
---|
Opady
[mm] | 30.5 | 29.2 | 32.5 | 36.8 | 52.8 | 59.4 | 73.7 | 51.1 | 45 | 35.3 | 37.6 | 32.8 |
---|
Źródło: msn weather[8] {{{accessdate}}} |
Wody
Bytom położony jest w
wododziale
Wisły
i
Odry
. Większa część terytorium miasta leży w dorzeczu Odry i odwadniana jest przez
Bytomkę
oraz
Potok Rokitnicki
będący jej
dopływem
. Reszta miasta oddaje wody do
Szarlejki
i
Brynicy
.
Na terenie miasta znajduje się kilkadziesiąt stawów, utworzonych głównie w wyrobiskach i zapadliskach. Kilkanaście z nich znajduje się na terenie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego "
Żabie Doły
".
Przyroda
Około 20 procent powierzchni miasta zajmują lasy znajdujące się głównie w północno-zachodniej części miasta. Większość z nich zostały nasadzone sztucznie, z przewagą
sosny
,
świerka
i
buka
[9].
W mieście znajduje się szereg osobliwości przyrodniczych. Należą do nich rezerwat leśny
Segiet
. W jego sąsiedztwie ochroną objęto nieczynne kamieniołomy
dolomitu
Blachówka ze skamieniałościami morza
triasowego
, formami
krasowymi
dolomitu
oraz miejsce gniazdowania ptaków, także drapieżnych.
Na granicy Bytomia,
Chorzowa
i
Piekar Śląskich
znajduje się zespół przyrodniczo-krajobrazowy
Żabie Doły
, na terenie którego występuje ponad 100 gatunków ptactwa.
Na terenie miasta znajduje się także
park miejski
założony w
1870
roku.
Rozwój administracyjny

Osiedle gen.Jerzego Ziętka
Pierwsze przedmieścia Bytomia powstały w
średniowieczu
i mieściły się poza
murami obronnymi
miasta, były to Błotnica, Dyngos, przedmieście Gliwickie oraz Krakowskie[10]. Z czasem miasto wchłonęło pobliskie wsie, osady i kolonie – Małe Pole (Kleinfeld), Duże Pole (Grossfeld) oraz Dąbrowę Miejską.
Do 1922 roku dzielnicą (eksklawą nie łączącą się bezpośrednio z resztą miasta) Bytomia był Czarny Las – późniejszy Nowy Bytom[]. Odłączony został od od reszty miasta przez poplebiscytową granicę.
W
1927
roku do Bytomia przyłączono
Rozbark
, który obecnie został w większości wchłonięty przez centrum. W
1951
roku w wyniku reformy administracyjnej zlikwidowano
powiat bytomski
a do miasta jako dzielnice przyłączono
Bobrek
,
Karb
(
gmina Bobrek-Karb
),
Łagiewniki
(
gmina Łagiewniki
),
Miechowice
(
gmina Miechowice
) oraz
Szombierki
(
gmina Chruszczów
)[10]. Po reformie administracyjnej w
1975
roku zniesiono podział na dzielnice a nowymi częściami Bytomia stały się
Stolarzowice
i
Górniki
(
gmina Stolarzowice
) oraz
Radzionków
z dzielnicami
Rojca
,
Stroszek
, Vitor,
Sucha Góra
i Blachówka[10].
1 stycznia
1998
roku
Radzionków
, wraz z dzielnicą
Rojca
, ponownie stał się samodzielnym miastem[11].
W latach
1945
-
1950
Bytom należał do
województwa śląsko-dąbrowskiego
, zaś w latach
1950
-
1998
do
województwa katowickiego
(w okresie
1953
-
1956
funkcjonującym pod nazwą
województwa stalinogrodzkiego
).
Demografia
Ludność Bytomia na przestrzeni ostatnich 4 stuleci

uwaga: do Bytomia w latach
1975
-
1997
włączono
Radzionków
Największą populację Bytom odnotował w
1987
r. – wg danych
GUS
239 800 mieszkańców[12].
Historia
Detal architektoniczny na bytomskiej kamienicy
Najważniejsze daty:
-
1123
– pierwsza wzmianka o miejscowości, pod nazwą Bitom
-
1179
– odłączenie Bytomia od
Małopolski
i włączenie do
księstwa raciborskiego
-
1241
– najazd Tatarów
-
1253
– pierwsza wzmianka o kościele NMP
-
1254
–
lokacja
miasta na prawie magdeburskim
-
1258
– powstaje kościół i klasztor franciszkanów
-
1281
– w granicach księstwa kozielsko-bytomskiego (
Piastowie śląscy
)
-
1355
– umiera książę Bolko i wygasa bytomska linia Piastów
-
1367
– nałożenie
interdyktu
na miasto i kryzys gospodarczy
-
1369
– podział miasta i zamku
-
1428
– pierwsza wzmianka o istnieniu szkoły parafialnej
-
1430
– miasto zdobywają
husyci
-
1526
– miasto przechodzi pod władzę austriackich Habsburgów
-
1697
– ziemia bytomska uzyskała status
Wolnego Państwa Stanowego
-
1742
- Bytom staje się częścią skład Królestwa Prus
-
1821
– powstanie huty cynku Klara
-
1835
– powstanie huty żelaza Pokój
-
1859
– doprowadzenie linii kolejowej ze stacją w Karbiu
-
1862
– wprowadzono gazowe oświetlenie ulic
-
1868
– budowa pierwszego dworca kolejowego
-
1870
– powstaje kopalnia Rozbark (
niem.
Heinitz)
-
1871
- wraz z Prusami Bytom wchodzi w skład Rzeszy Niemieckiej
-
1872
– powstaje kopalnia Centrum (
niem.
Karsten Centrum)
-
1873
– powstaje kopalnia Szombierki (
niem.
Hohenzollern)
-
25 września
1895
– powstaje
Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół"
założone przez robotnika Józefa Tucholskiego
-
1898
– uruchomienie tramwaju elektrycznego
-
1900
– pierwsza premiera w nowym teatrze miejskim
-
1905
– założenie polskiego chóru "Jedność"
-
1918
– powstaje
Naczelna Rada Ludowa
(podkomisariat)
-
1919
– założenie w Bytomiu Głównego Komitetu Wykonawczego
Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska
-
21 lutego
1919
– założono klub GKS Szombierki Bytom
-
18 sierpnia
1919
– w I powstaniu śląskim nieudany atak 150 powstańców
Jana Lortza
na koszary Reichswery oraz nieudany atak 9 powstańców na hotel Skrocha w celu opanowania wojskowej centrali telefonicznej.
-
4 stycznia
1920
– założono klub
Polonia Bytom
-
1920
– założono w Bytomiu
Towarzystwo Przyjaciół Nauk na Śląsku
- 27/
28 maja
1920
– nieudany atak niemieckich bojówek na
Hotel Lomnitz
, gdzie miał siedzibę
Polski Komisariat Plebiscytowy
- czerwiec
1920
– powstaje w Bytomiu Związek Hallerczyków
-
25 sierpnia
1920
– w Bytomiu podpisano umowę kończącą
II powstanie śląskie
- 20 marca
1921
– plebiscyt górnośląski: w Bytomiu 28.889 (74,1%) głosujących opowiada się za przynależnością miasta do Niemiec, 10.102 (25,9%) za przyłączeniem do Polski, natomiast w
powiecie bytomskim
proporcje były znaczne na korzyść Polski - 62 965 głosów za Polską wobec 43 646 głosów za Niemcami. Jednak wyniki plebiscytu odczytano globalnie, co spowodowało przyłączenie Bytomia do Niemiec
- 2/
3 maja
1921
– podczas III powstania zajęcie na krótko Bytomia atakiem z
Rozbarku
i Miechowic przez powstańczy pułk Czesława Paula z Grupy "Wschód" i wyparcie powstańców przez rozjemcze wojska francuskie
- koniec maja
1921
– zajęcie przez powstańców dworca kolejowego
-
4 lipca
1921
– zabicie przez niemieckie bojówki dowódcy francuskiego garnizonu majora Bernarda Montallegre
-
5 lipca
1921
– zajęcie miasta przez wojska brytyjskie
- 1922 – przejęcie miasta przez Niemców
- listopad 1922 – siedziba Górnośląskiego Trybunału Rozjemczego
- 1929 – zbudowano stadion sportowy Hindenburg-Kampfbahn (obecny stadion
TS Polonia Bytom
)
- 8 listopada 1932 – otwarcie polskiego gimnazjum (obecne
I Liceum Ogólnokształcące im. Jana Smolenia
)
- 9 na 10 listopada 1938 –
Noc kryształowa
, bojkot żydowskich sklepów i przedsiębiorstw, spalenie
głównej synagogi
- 27 stycznia 1945 – zajęcie miasta przez Armię Czerwoną a następnie przyłączenie miasta do Polski.
- 18 marca 1945 przekazanie miasta administracji polskiej.
- 1945 – przybycie do miasta pierwszych
Polaków
z
Kresów Wschodnich
, Bytom staje się jednym z większych skupisk Kresowian[13].
- 14 czerwca 1945 - pierwsza premiera w
Operze Śląskiej
- 17 marca 1951 do Bytomia przyłączone zostają jako jego dzielnice gminy
Bobrek
-
Karb
,
Łagiewiki
,
Miechowice
i
Szombierki
(wówczas Chruszczów).
- 1954 -
Polonia Bytom
mistrzem Polski w piłce nożnej
- 1962 -
Polonia Bytom
mistrzem Polski w piłce nożnej
- 1975 - kolejna reforma administracyjna – do Bytomia przyłączone zostają jako dzielnice
Górniki
,
Radzionków
,
Stolarzowice
i
Sucha Góra
- 1980 -
Szombierki Bytom
mistrzem Polski w piłce nożnej
- 1998 -
Radzionków
odrywa się od Bytomia i staje odrębnym miastem
- 1991 - powstanie
Śląskiego Teatru Tańca
- 2007 - Bytom wchodzi w skład
Górnośląskiego Związku Metropolitalnego
Polityka
Bytom jest
miastem na prawach powiatu
. Mieszkańcy wybierają do
rady miasta
25
radnych
. Organem wykonawczym jest
prezydent miasta
. Siedzibą władz jest Urząd Miasta przy ul. Parkowej.
Na czele bytomskiej Rady Miejskiej stoi Kazimierz Bartkowiak, powołany na miejsce odwołanego Artura Krawczyka[14], a jego zastępcami Stefania Wawer, Dariusz Wąsowicz i Andrzej Kostek[15]. W Radzie Miasta, oprócz zwycięskiej
Platformy Obywatelskiej
, zasiadają radni
Prawa i Sprawiedliwości
,
Lewicy i Demokratów
, Wspólnego Bytomia i Porozumienia dla Bytomia[16].
W
wyborach parlamentarnych w 2007 roku
do sejmu i senatu trafiło trzech bytomskich polityków:
Jacek Brzezinka
(poseł PO),
Wojciech Szarama
(poseł PiS) oraz
Andrzej Misiołek
(senator PO)[17].
Prezydent
Prezydentem Bytomia w wyborach samorządowych w 2006 roku został
Piotr Koj
. Wygrał w drugiej turze wynikiem 82,6% pokonując tym samym dotychczasowego prezydenta, Krzysztofa Wójcika[18].
Prezydenci Bytomia:
Architektura
Układ urbanistyczny
Pocztówka z ok.
1910
roku przedstawiająca wyburzoną zachodnią pierzeję rynku. Pierwszy z lewej
ratusz w Bytomiu
.
W Bytomiu zachowany został układ urbanistyczny średniowiecznego miasta typowy dla ówczesnych miast europejskich, lokowanych na
prawie niemieckim
.
Z rogów prostokątnego rynku wybiegały pod kątem prostym po dwie ulice, a ponadto dwie w połowie dłuższych boków – z
pierzei
północnej i południowej.
Kościół farny
ulokowany był poza rynkiem świadcząc o jego przedlokacyjnym pochodzeniu. Obecny wygląd rynku, odbiegający od pierwotnego, jest wynikiem przebudów po
II wojnie światowej
[20].
Wyburzenie zniszczonego po wojnie kwartału zabudowy w pierzei zachodniej spowodowało, że dzisiejszy rynek jest dwa razy większy od średniowiecznego. W miejscu usuniętej zabudowy stały co najmniej dwa
bytomskie ratusze
, z tego ostatni pochodzący z
1877
roku. Z przeprowadzonych na płycie rynku wykopalisk wiadomo, że co najmniej do
XVI wieku
niewielki murowany ratusz znajdował się pośrodku placu[20].
Mapka znajdująca się przy reliktach dawnych murów obronnych, na
placu Kościuszki
. Zaznaczono średniowieczny układ murów oraz bramy miejskie.
Pod koniec
XIII wieku
miasto posiadało
mury obronne
z łamanego kamienia, z łupinowymi
basztami
. W
XVI wieku
fortyfikacje zostały wzmocnione
wałem ziemnym
. W skład fortyfikacji wchodził także nieistniejący zamek książęcy znajdujący się na
placu Grunwaldzkim
od
XIII wieku
, a niszczejący po podziale w
1369
roku. Do miasta prowadziły bramy Pyskowicka, Gliwicka i Krakowska. Mury obronne miasta wyburzono w pierwszej połowie
XIX wieku
, do dziś zachowały się zaledwie małe fragmenty. Pamiątką po warownym grodzie są nazwy ulic Wałowej i Murarskiej. Średniowieczne nazwy zachowały również Krakowska, Gliwicka, Krawiecka, Browarniana i Rzeźnicza.
Widocznym śladem po rozwoju przestrzennym Bytomia na przełomie
XIX
i
XX wieku
jest ciąg placów prowadzący od Rynku poprzez
plac Grunwaldzki
, plac Sobieskiego do placu Akademickiego, uzupełniony leżącym nieco na uboczu placem Słowiańskim. Ścisłe centrum tworzy od drugiej połowy
XIX wieku
po dziś dzień położony na zachód od rynku
plac Kościuszki
wraz z głównym deptakiem miasta,
ulicą Dworcową
.
Zabytki
Kamienice przy Rynku w Bytomiu
Kamienica przy Rynku w Bytomiu
Kamienice przy Rynku w Bytomiu
Lista zabytków znajdujących się Bytomiu:
-
Średniowieczny
układ urbanistyczny centrum miasta. Owalny plan zabudowy, prostokątny rynek i szachownicowy układ ulic.
-
Wzgórze św. Małgorzaty
– od
XI
w. istniał tu warowny
gród
. Dziś znajduje się tu kościół św. Małgorzaty z
1881
r. oraz cmentarz parafialny.
-
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
– wzniesiony przed
1254
r. (prawdopodobniej ok.
1230
r.);
gotycki
, przebudowany na początku
XVI
i w połowie
XIX
wieku; we wnętrzu obraz Madonny Bytomskiej z ok.
1415
r.
-
Park miejski
założony w 1870 r.
- Piwnice Gorywodów –
gotyckie
podziemia z końca
XIII
w. wymurowane z
dolomitu
.
-
Kościół św. Wojciecha
– (dawniej Mikołaja) wzniesiony w
XIII
w.; w
XV
w. przebudowany w
XVIII
w. W latach
1833
–
1945
kościół parafialny
parafii ewangelicko-augsburskiej
-
Kościół Świętego Ducha
–
barokowa
kaplica wzniesiona w latach
1721
-
1728
na miejscu wcześniejszej drewnianej (wzniesionej przez Kazimierza księcia bytomskiego w
XIII
w.)
-
Krzyż pokutny
w kształcie litery T przy ulicy św. Cyryla i Metodego w
Łagiewnikach
. Prawdopodobnie z
XIII
–
XIV wieku
.
-
Kościół św. Jacka
–
neoromański
, wzniesiony w latach
1908
-
1911
.
-
Kościół Świętej Trójcy
–
neogotycki
, wzniesiony w
1886
-
Kościół św. Barbary
–
neoromański
, wzniesiony w
1928
.
-
Budynek Opery Śląskiej
– wzniesiony w latach
1899
-
1903
w stylu
klasycystycznym
.
-
Cmentarz Mater Dolorosa
– założony w
1876
r. z wieloma zabytkowymi nagrobkami.
-
Cmentarz Żydowski
– założony w
1866
r.
-
Budynek I LO
–
ekspresyjny
wzniesiony w
1929
r.
-
Budynek IV LO
–
secesyjny
wzniesiony w
1901
r.
- Budynek Szkoły Muzycznej – wzniesiony w latach
1867
-
1870
w stylu
neogotyckim
.
- Budynki sądu i aresztu śledczego –
neogotyk
(
1860
r.); sąd w stylu
neorenesansowym
.
-
Budynek Poczty
–
neorenesansowy
wybudowany w latach
1905
-
1909
.
- Budynek filii Muzeum Górnośląskiego –
eklektyczny
, wybudowany w latach
1897
-
1898
.
- Liczne zabytkowe kamienice z
XIX
i
XX
w. (
secesyjne
,
neorenesansowe
,
neogotyckie
,
eklektyczne
)
- Zabytkowe osiedle robotnicze "
Kolonia Zgorzelec
" z przełomu XIX i XX wieku.
- Ruiny
Pałacu Wincklerów
z lat
1812
-
1817
w dzisiejszej bytomskiej dzielnicy
Miechowice
(
niem.
Miechowitz), zniszczonego w 1945, wraz z pozostałością po dawnym parku pałacowym.
- Szyb Krystyna zabytkowy szyb Kopalni Szombierki z wieżą z 1929 roku o unikatowy kształcie.
Kultura
Lista placówek kulturalnych w Bytomiu:
Imprezy cykliczne
- Bytomska
Noc Świętojańska
- Międzynarodowa Konferencja Tańca Współczesnego
- Festiwal Teatralny Teatromania
- Dni Bytomia
Edukacja i nauka
Obecnie w mieście istnieją 43
przedszkola
, 27
szkół podstawowych
, 22 gimnazja i 34
szkoły średnie
w tym 11 liceów ogólnokształcących, 7 liceów profilowanych, 9 techników i 7 zasadniczych szkół zawodowych[21]. W Bytomiu działają także dwie szkoły artystyczne –
Ogólnokształcąca Szkoła Baletowa im. L. Różyckiego
oraz Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna im. F. Chopina.
Najbardziej cenionymi szkołami są[]:
I Liceum Ogólnokształcące im. Jana Smolenia
, II Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego oraz IV Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego w Bytomiu|IV Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego a także V Liceum Ogólnokształcące (o profilu sportowym: judo, lekka atletyka, hokej) im. Kamili Skolimowskiej.
W Bytomiu i jego okolicy studiuje ok. 7 tys. studentów[22], uczęszczających do siedmiu szkół wyższych:
W mieście znajduje się także
Miejska Biblioteka Publiczna
z 10 filiami oraz 2 Młodzieżowe Domy Kultury.
Turystyka
Atrakcje turystyczne
Szlaki turystyczne
Znakowane:
Spacerowe:
Ścieżki dydaktyczne:
Pozostałe:
Baza noclegowa
W mieście funkcjonuje niewielka baza noclegowa. Najstarszym hotelem jest
dwugwiazdkowy
"Bristol" działający w zabytkowej kamienicy Hotelu "Sanssouci" z
1858
roku przy
ul. Dworcowej
16[23].
Oprócz niego w mieście działa Hotel "Bytom" przy ul. Zabrzańskej 110, Hotel "Royal Inn" przy ul. Strzelców Bytomskich 87a, Motel "Tramp" przy ul. Dolnej 2 oraz Pensjonat
Dolomity Sportowa Dolina
przy ul. Blachówka 94 na
Suchej Górze
[24].
Religia
Bytom ma 18
parafii
rzymskokatolickich
, z czego 17 parafii należy do 2 dekanatów:
Bytom
oraz
Bytom-Miechowice
w
diecezji gliwickiej
, natomiast
parafia św. Jana Nepomucena w Łagiewnikach
należy do
dekanatu Świętochłowice
, w
archidiecezji katowickiej
.
W mieście działają także następujące
kościoły protestanckie
:
parafia ewangelicko-augsburska
, parafia
ewangelicko-metodystyczna
, zbór
Kościoła Chrześcijan Baptystów
, zbór
Kościoła Wolnych Chrześcijan
, zbór
Kościoła Bożego w Chrystusie
, zbór
Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego
, zbór
Kościoła Reformowanego Adwentystów Dnia Siódmego
oraz zbór
Chrześcijan Dnia Siódmego
.
Działalność prowadzą także wyznania
restoracjonistyczne
:
Świadkowie Jehowy
i
Świecki Ruch Misyjny "Epifania"
.
W latach 1982-1990 w Bytomiu funkcjonowała parafia
Kościoła Starokatolickiego Mariawitów
pw. Miłosierdzia Bożego
. Obecnie
mariawici
z Bytomia należą do
parafii Matki Boskiej Różańcowej w Sosnowcu
. Obecnie znajduje się tutaj filia parafii
starokatolickiej
św. Ojca Pio i Chrystusa Króla Najwyższego i Wiecznego Arcykapłana z siedzibą w
Chorzowie
.
W mieście, na
placu Grunwaldzkim
, znajduje się także filia
Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Katowicach
.
W mieście znajduje się również ośrodek buddyzmu
Diamentowej Drogi
.
W Bytomiu, w
Kościele Ducha Świętego przy ulicy Krakowskiej
, będącym kościołem filialnym bytomskiej fary, z inicjatywy Bytomskiego Środowiska Wiernych Tradycji Łacińskiej (obecnie: Śląskie Środowisko Wiernych Tradycji Łacińskiej z siedzibą w Bytomiu) od 2005 roku można wysłuchać Mszy św. w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego (tzw. trydenckiej). Jest ona sprawowana w niedziele i święta o godzinie 9.15 oraz w niektóre dni w tygodniu o godzinie 19.00.
Sport i rekreacja
- Lista klubów sportowych z Bytomia:
-
Polonia Bytom
– klub
piłkarski
występujący w
Ekstraklasie
; dwukrotny
mistrz Polski
, czterokrotny
wicemistrz Polski
, trzykrotny finalista
Pucharu Polski
, zdobywca Pucharu Rappana, najbardziej utytułowany klub piłkarski w Bytomiu
- TMH
Polonia Bytom
– klub
hokeja na lodzie
występujący w hokejowej
Ekstralidze
; sześciokrotny Mistrz Polski, trzykrotny wicemistrz Polski. W klubie grali i nadal grają Olimpijczycy i reprezentanci Polski w hokeja na lodzie m.in.
Mariusz Puzio
czy
Krzysztof Kuźniecow
.
-
Szombierki Bytom
– klub
piłkarski
mający na swoim koncie jedno
mistrzostwo Polski
oraz jedno
wicemistrzostwo Polski
, aktualnie występuje w lidze okręgowej.
- MLKS Czarna Strzała Bytom – znany w Polsce, odnoszący sukcesy klub
łuczniczy
. Wychowankiem klubu jest Olimpijka
Małgorzata Sobieraj
. Klub ma też sporo utalentowanych juniorów.
-
Rozbark Bytom
– klub
piłkarski
który w całej swej historii najwyżej występował w
III lidze
(1970 rok), w 2006 roku został zlikwidowany z powodu kłopotów finansowych, w ostatnim swym sezonie zdołał utrzymać się w
IV lidze
- Bobrek Karb Bytom – klub
piłkarski
bez większych sukcesów. W sezonach 2001/02 oraz 2002/03 grał w
IV lidze
. Obecnie nie posiada drużyny seniorów
- Czarni Sucha Góra – klub piłkarski grający obecnie w klasie A. Powstał w 1920 roku, klub ten posiada także kobiecą sekcję piłki nożnej
-
Silesia Miechowice
– klub sportowy posiadający dwie sekcje:
piłki nożnej
oraz
tenisa stołowego
. Piłkarska sekcja występuje w lidze okręgowej, z kolei tenisiści stołowi rywalizują w południowej grupie I ligi. Największym sukcesem piłkarzy jest awans do 1/8 finału
Pucharu Polski
w 1968 roku.
- Rodło Górniki – klub
piłkarski
grający na poziomie klasy A do której awansował w sezonie 2005/2006. Najpopularniejszymi wychowankami tego klubu są
Józef Wandzik
i
Martin Max
- Tempo Stolarzowice – klub
piłkarski
uczestniczący w rozgrywkach klasy A. Do tej klasy rozgrywkowej awansowali w sezonie 2005/2006
- ŁKS Łagiewniki – kolejny klub
piłkarski
bez znaczących sukcesów, od kilku sezonów regularnie występuje w rozgrywkach klasy B
- Czarni Bytom – obecnie działają dwie sekcje:
rugby
oraz
judo
, w latach świetności istniała również drużyna piłkarska. Sekcja
judo
należy do najlepszych w Polsce, w swym gronie ma również olimpijczyków. Rugbiści z kolei swoje najlepsze lata mają już za sobą i obecnie skupiają się na szkoleniu młodzieży, swego czasu był to czołowy klub w Polsce.
- WTS Bytom – klub
piłki wodnej
który kontynuuje tradycje Polonii Bytom w tej dziedzinie sportu, obecnie skupia się głównie na szkoleniu młodzieży
- Górnik Bytom – bardzo znany i ceniony klub
tenisa ziemnego
, w swych szeregach ma wielu utalentowanych i utytułowanych wychowanków. Organizuje turnieje zarówno rangi krajowej jak i międzynarodowej.
- FC Pocztowa (piłka nożna) – nowy klub, który dopiero się rozwija (mecze rozegrane z innymi klubami tylko towarzysko); żadnych osiągnięć, klub który wygrał mistrzostwa MiędzyUliczne 2006; II Miejsce w sezonie 05/06
- Nadzieja Bytom – nowy klub piłkarski, który od sezonu 2008/2009 bierze udział w rozgrywkach klasy B
Lista sportowców bytomskich:
Gospodarka
Przemysł
W Bytomiu niegdyś działało 11 kopalń i 2 huty żelaza. Dziś z przemysłu ciężkiego w mieście została tylko
kopalnia Bobrek-Centrum
. W styczniu 2008 roku oddano do użytku 1. etap Bytomskiego Parku Przemysłowego na zrekultywowanych terenach po zamkniętych zakładach górniczo-hutniczych "Orzeł Biały".
Handel
Handel jest jednym z głównych filarów gospodarki Bytomia. Jako miasto o długich tradycjach handlowych, nadal bardzo dobrze spełnia swoją rolę. Centrum Bytomia, a głównie
ulica Dworcowa
i Rynek są największą siedzibą sprzedawców w gminie. Na wiosnę 2010 roku 60 metrów od Rynku – na skwerze pomiędzy
placem Kościuszki
i ulicami Jainty, Piekarską, Dzieci Lwowskich – zostanie otwarta galeria handlowo-rozrywkowa "
Agora
", wybudowana przez skandynawską firmę Braaten+Pedersen plus Partners (po otwarciu zostanie zakupiona za 263 mln zł przez brytyjską firmę "First Property Group")[25]. Ponadto w Bytomiu działają 3
centra handlowe
i 3
hipermarkety
Transport
Centrum Bytomia, tramwaj "
Karlik
"
Kursujący liniowo (linia 38) do dziś wagon nr 954 typu
N
z
1949
roku na ul. Piekarskiej
Komunikacja miejska
Mieszkańcy Bytomia korzystają z 53 linii autobusowych i 11 tramwajowych. Komunikację miejską w Bytomiu organizuje niemal całkowicie
KZK GOP
. Na jego zlecenie wszystkie linie tramwajowe obsługiwane są przez spółkę
Tramwaje Śląskie
, a liniami autobusowymi zajmują się m.in.
PKM Tychy
,
PKM Świerklaniec
i
Nowak Transport
.
Transport drogowy
Bytom leży na skrzyżowaniu głównych szlaków komunikacyjnych o charakterze regionalnym, krajowym oraz międzynarodowym. Zapewnia dzięki temu dobre połączenia z miastami Aglomeracji Górnośląskiej i ważnymi ośrodkami miejskimi w kraju, ale również z krajami:
Czechami
,
Słowacją
,
Niemcami
i
Ukrainą
. W przyszłości dodatkowe połączenia drogowe z miastem na kierunku północ-południe zapewni autostrada
A1
.
Drogi Wojewódzkie:
Drogi Krajowe:
Drogi Europejskie:
Autostrady:
Transport kolejowy
Linie kolejowe łączą Bytom bezpośrednio z wieloma miastami (połączenia bezpośrednie):
Ponadto z Bytomia do Miasteczka Śl. przez Tarnowskie Góry (głównie w sezonie letnim) kursują kolejki wąskotorowe
Górnośląskich Kolei Wąskotorowych
.
Transport lotniczy
W odległości około 23
km
na północ od Bytomia zlokalizowany jest
międzynarodowy port lotniczy "Katowice" w Pyrzowicach
. Posiada on roczną przepustowość 3,6 mln pasażerów (dwa terminale). W
2006
obsłużono 1,5 mln pasażerów Poza tym ma także
terminal cargo
. Obsługuje stałe połączenia rejsowe z ponad dwudziestoma
liniami lotniczymi
:
Ryanair
,
Centralwings
,
EuroLOT
,
LOT
,
Lufthansa
, oraz
Wizz Air
.
Ponadto w odległości około 80
km
znajduje się
międzynarodowe lotnisko w Krakowie-Balicach
. Jest to największy port regionalny w kraju i drugi po warszawskim
Okęciu
pod względem liczby obsługiwanych pasażerów. Obsługuje stałe połączenia rejsowe z ponad dwudziestoma
liniami lotniczymi
:
Air France
,
EuroLOT
,
LOT
,
Lufthansa
.
W niedalekiej odległości (ok. 70–90 km) od Bytomia znajduje się także
międzynarodowy port lotniczy Ostrava-Mošnov
w Czechach. Z jego usług korzysta niemal piętnaście
linii lotniczych
:
Austrian Airlines
,
Air Europa
i Fischer Air.
Bytomianie i ludzie związani z Bytomiem
Urodzeni w Bytomiu
-
Grzegorz Gerwazy Gorczycki
(1665?–1734) – polski kompozytor i muzyk
- Adolf Kober (1879–1958) –
rabin
i historyk
- Max Tau (1897–1976) – niemiecki pisarz pochodzenia żydowskiego
-
Paul Habraschka
(1897–1969) – niemiecki poeta i pisarz, humorysta
- Henry J. Leir (1900–1998) – amerykański przemysłowiec, finansista i filantrop
-
Karol Kurpanik
(1908–1946) – niemiecki zbrodniarz wojenny, podoficer SS i
Rapportführer
w
KL Auschwitz-Birkenau
. Za szczególne okrucieństwa skazany na karę śmierci przez Specjalny Sąd karny w Katowicach
-
Wilhelm Polotzek
(1914-1952) – niemiecki zbrodniarz wojenny, podoficer SS i
Rapportführer
w
KL Auschwitz-Birkenau
. Za szczególne okrucieństwa skazany na karę śmierci przez Sąd Wojewódzki w Krakowie
-
Leo Scheffczyk
(1920–2005) – niemiecki teolog, kardynał
- Hans-Joachim Kasprzik (1928–1997) – niemiecki reżyser filmowy
- Reiner Zimnik (ur. 1930) – niemiecki pisarz, malarz i ilustrator
-
Józef Szmidt
(ur. 1935) w Miechowicach (obecnie dzielnica Bytomia) – sportowiec, zdobywca 2 złotych medali dla Polski w trójskoku na olimpiadach w
Rzymie
w 1960 r. i w
Tokio
w 1964 r.
-
Karin Stanek
(ur. 1943) – polska piosenkarka
-
Leszek Engelking
(ur. 1955) – polski poeta, pisarz, tłumacz, krytyk i literaturoznawca
-
Agnieszka Fatyga
(ur. 1958) – polska aktorka i piosenkarka
-
Ewa Uryga
(ur. 1961) – polska piosenkarka
-
Waldemar Legień
(ur. 1963) – polski judoka, dwukrotny zdobywca złotych medali dla Polski na olimpiadach: w
Seulu
w 1988 r. i w
Barcelonie
w 1992 r.
-
Anna Popek
(ur.1968) - redaktor i prezenter TV, aktorka
-
Jacek Król
(ur. 1973) - polski aktor
-
Maciej Friedek
(ur. 1973) – policjant, aktor-amator znany z serialu "
Detektywi
"
-
Monika Kwiatkowska-Dejczer
(ur. 1975) – polska aktorka
-
Marzena Godecki
(ur. 1978) – australijska aktorka polskiego pochodzenia
-
Seweryn Mosz
(ur. 1978) - pisarz, filozof, teolog
-
Mariusz Kałamaga
(ur. 1981) – polski artysta kabaretowy, członek kabaretu
Łowcy.B
-
Gosia Andrzejewicz
(ur. 1984) – polska piosenkarka.
- prof. dr hab.
Karol Musioł
(ur. 1944) - fizyk, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
-
Jerzy Konikowski
(ur. 1947) – szachista, trener i publicysta.
Honorowi obywatele miasta
- Hubert Kowol – proboszcz
parafii św. Barbary
w latach
1965
-
2000
[26]
-
Jan Drabina
– prof. dr hab., polski religioznawca, historyk, i mediewista
-
Wiesław Ochman
– śpiewak operowy
- Aleksander Sieroń – doktor medycyny, szef Kliniki Chorób Wewnętrznych, Angiologii i Medycyny Fizykalnej w Bytomiu
Zobacz też
Przypisy
- ↑
Cykl Gminy polskie – gmina Bytom – historia i architektura miasta.
(
pol.
). odyssei.com, 2005-10-28. [dostęp 19 października 2008].
- ↑
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 XII 2009 r.)
,
GUS
,
11 czerwca
2010
, Warszawa.
- ↑ Również Bytům
- ↑
Związki gmin
(
pol.
). bytom.pl. [dostęp 2009-03-13].
- ↑ 5,0 5,1 Urząd Miejski w Bytomiu:
Charakterystyka środowiska naturalnego w Bytomiu
(
pol.
). [dostęp 19 października 2008].
- ↑ 6,0 6,1 Edward Wieczorek: Bytom i okolice. Bytom: 1997. .
- ↑ 7,0 7,1 Leonard Kłos, Edward Wieczorek: Bytom i Wyżyna Miechowicka: przyroda i zabytki. Bytom: 2002, s. 55. .
- ↑
Weather averages for Bytom, POL
(
ang.
). [dostęp 2008-12-19].
- ↑ Edward Wieczorek: Przyroda Bytomia. Biuro Promocji Bytomia.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 Leonard Kłos, Edward Wieczorek: Bytom i Wyżyna Miechowicka: przyroda i zabytki. Bytom: 2002. .
- ↑ Jarosław A. Krawczyk:
Radzionków – Kalendarium historyczne
(
pol.
). radzionkow.pl. [dostęp 2009-03-07].
- ↑ GUS Bank Danych Regionalnych, faktyczne miejsce zamieszkania, stan na 31 XII 1987
- ↑
Jan Drabina
, Historia Bytomia 1254-2000, str.272.,
- ↑
Kazimierz Bartkowiak, przewodniczący RM w Bytomiu
(
pol.
). gospodarkaslaska.pl, 2008-12-18. [dostęp 2009-02-28].
- ↑
Przewodniczący Rady Miejskiej
(
pol.
). bytom.pl. [dostęp 2009-02-28].
- ↑
Radni Rady Miejskiej
(
pol.
). bytom.pl. [dostęp 2009-02-28].
- ↑ ton:
Trzej bytomianie w parlamencie
(
pol.
).
Życie Bytomskie
, 2007-10-29. [dostęp 2009-02-28].
- ↑ ton:
Koj, Wójcik i statystyka
(
pol.
).
Życie Bytomskie
, 2006-12-18. [dostęp 2009-02-28].
- ↑
Nasze miasto
. [dostęp 2009-02-15].
- ↑ 20,0 20,1
Układ urbanistyczny
(
pol.
). bytom.pl. [dostęp 2009-03-08].
- ↑
Portal edukacyjny Bytom – Szkoły
(
pol.
). edukacja.bytom.pl. [dostęp 2009-03-10].
- ↑ Anna Krzyszkowska.
Bytomski Festiwal Nauki i Sztuki
. „Bytomska Gazeta Miejska”. nr. 5, ss. s. 4 (25 kwietnia 2008). Urząd Miejski Bytom (
pol.
).
- ↑
Hotel Bristol – Hotel
. hotel-bristol.com.pl. [dostęp 2009-06-10].
- ↑
Dane teleadresowe
. bytom.pl. [dostęp 2009-06-10].
- ↑
Życie Bytomskie
, 17.09.2007, str.11
- ↑
Prałat Hubert Kowol Honorowym Obywatelem Miasta Bytomia
. bytom.pl, 2009-06-23. [dostęp 2009-06-24].
Bibliografia
- "Kościoły i kaplice Bytomia" – Halina i Zbigniew Łabęccy
- "Bytomskie zabytki" – praca zbiorowa pod redakcją
Jana Drabiny
- "Dzielnice Bytomia na starych fotografiach, pocztówkach i planach" – praca zbiorowa pod redakcją
Jana Drabiny
Linki zewnętrzne