Paul Claudel
fr
:
pɔl klɔdɛl
(ur.
6 sierpnia
1868
w
Villeneuve-sur-Fère
, zm.
23 lutego
1955
w
Paryżu
) — poeta i dramaturg
francuski
,
symbolista
. Brat rzeźbiarki
Camille Claudel
.
Urodził się w 1868 r. w
Villeneuve-sur-Fère
. Piastował wiele różnych stanowisk dyplomatycznych — w
Chinach
, gdzie spędził 14 lat,
Niemczech
,
Japonii
. Następnie został mianowany
ambasadorem
w
Stanach Zjednoczonych
. Przełomowym wydarzeniem w jego biografii było
nawrócenie
pod wpływem impulsu, jakiego doświadczył w jednej z paryskich katedr. Od tego momentu sprawy wiary stały się dla niego ważniejsze od estetyki literackiej, a nawet od udziału w życiu publicznym. Różnorodne krajobrazy i cywilizacje, które miał okazję poznać, dostarczyły mu obrazów, którymi posługiwał się przy głoszeniu wiary
katolickiej
. Zmarł w Paryżu.
Twórczość
Claudel był zdecydowanym symbolistą. Próbował dotrzeć do czystych pojęć poprzez pozory rzeczy, przy tym potrafił doskonale wyrazić myśl religijną. Poeta nie od razu był tego świadomy. Jego pióro przeszło wielką ewolucję. Pionierskie utwory są dramatami lirycznymi poświęconymi głównie tajemnicy losu ludzkiego L'Arbre (Drzewo,
1901
), grzechowi pychy Tête d'Or (Złota głowa,
1890
), tragedii namiętności L'Échange (Zamiana, 1901), problematyce ekstatycznej modlitwy i poświęcenia. Przesilenie południowe (
1906
) jest natomiast powrotem do wątku miłosnego.
Od 1906 r. dzieła Claudela stały się wyraźną afirmacją wiary katolickiej. Powstały tomy poezji lirycznych Cinq Grandes Odes (Pięć wielkich ód,
1909
), Corona benignitatis anni Dei (Wieniec łask roku Pańskiego,
1915
), Corona benignitatis anni Dei (Zapiski o świętych,
1925
). Pisał także sztuki teatralne: L’Otage (Zakładnik, 1911) czy L’annonce faite à Marie (Zwiastowanie,
1912
). Claudel wtajemnicza czytelnika w osobiste przeżycia, sposób modlitwy, cierpienia i odczucia mistyczne. Jego technika budowania składni, czyli biblijne wersety o niejednolitej długości akcentowane aksonami, hermetyczność wielu sformułowań, pełna napięcia forma, mogą swoim skomplikowaniem formalnym odstraszać czytelnika. Poeta znalazł w symbolizmie idealne środki wyrazu: wydłużył wiersz wolny, który stał się wersetem biblijnym w jego poezji.
Tematykę pierwszych dzieł można uznać za dość nietypową, a nawet dziwaczną, język hermetyczny i metaforyczny. Widoczne są wpływy
Mallarmégo
i
Rimbauda
, które splatały się w teatrze Claudela z reminiscencjami z
Ajschylosa
i
Szekspira
. Z czasem język nabrał powagi i siły, wątki religijne cechują się głębokim humanizmem. Claudel przekonał się, że prawda religii nie tkwi poza życiem, ale właśnie w nim i wyłania się ze ścierania namiętności.
Teatr Claudela
Początkowo symboliczny, stopniowo stał się wyrazem duszy katolika głoszącej tajemnice wiary. Przez długi czas oscylował między konwencjami światowymi a bulwarowym realizmem Théâtre Libre. Gdy znikły obie przeszkody, teatr Claudela rozkwitł w całej swej wspaniałości. Sztuki Zwiastowanie i Zakładnik coraz częściej pojawiały się na afiszach, a triumfem okazało się wystawienie Atłasowego trzewiczka (Le soulier de satin,
1929
) podczas okupacji. Claudel reprezentuje, obok twórców XX w. takich jak
Federico Garcia Lorca
i
Thomas Stearns Eliot
, teatr „żywiołu lirycznego”, odrzucający zwykle zasadę prawdopodobieństwa, nawiązujący np. do tradycji antycznej, poetyki średniowiecznej, misteriów czy rodzimego folkloru. Dramaty Claudela mimo pewnych niejasności, nieporadności stanowią wzór. Poeta pokazał, jak można tchnąć w teatr współczesny wielkość teatru greckiego.
Dzieła wydane po polsku
- Złota czaszka (Tête d’Or), 1890;
- Drzewo (L’Arbre), 1901;
- Zmiana (L'Échange), 1901;
- Podział południa (Partage de midi), 1906;
- Pięć wielkich ód (Cinq Grandes Odes), 1909;
- Zakładnik (L’Otage), 1911;
- Zwiastowanie (L’Annonce faite à Marie), 1912;
- Wieniec łask roku Pańskiego (Corona benignitatis anni Dei), 1915;
- Zapiski o świętych (Feuilles de saints), 1925;
- Atłasowy trzewiczek (Le Soulier de satin), 1929;
- Księga Krzysztofa Kolumba (Le Livre de Christophe Colomb), 1933;
- Joanna d'Arc na stosie (Jeanne d'Arc au bûcher), 1939;
- Porwanie Skapena (Le Ravissement de Scapin), 1952;
- Umiłowanie Pisma Świętego (J'aime la Bible), 1963.
Bibliografia
- Dzieje literatury powszechnej, pod red. J.Tomkowskiego, Warszawa 2008.
- Historia literatury francuskiej w zarysie, pod red. G.Lansona, P.Tuffrau, Warszawa 1965.
