Cenotaf króla Władysława III Warneńczyka na polu bitwy pod Warną

Cenotaf albo kenotaf ( gr. kenotaphion – pusty grób) – symboliczny grobowiec wznoszony w starożytnym Egipcie , Grecji i Rzymie , a w epoce nowożytnej w Indiach .

W Egipcie wznoszono je w Abydos , miejscu kultu Ozyrysa np. budowla z czasów faraona Senusereta III . W Grecji i w Rzymie wznoszono dwa rodzaje cenotafów:

• tumulus inanis ( łac. – pusty grób) – symboliczny grób dla upamiętnienia zmarłego lub poległego poza granicami kraju
• tumulus honorarius ( łac. – grób zaszczytny) – wznoszony dla uczczenia bohaterów, np. w miejscu ich śmierci.

W czasach nowożytnych spotyka się cenotafy świętych, postaci historycznych np. św. Wojciecha w kształcie tumby w katedrze w Gnieźnie ustawiony obok relikwiarza. W krajach anglosaskich cenotafami są symboliczne groby nieznanego żołnierza np. w Londynie , Belfaście czy w Auckland . Cenotaf jest centralnym punktem Voortrekker Monument w Pretorii w Republice Południowej Afryki .

W Polsce za oryginalną formę cenotafu uznaje się krakowowskie kopce: Kopiec Kraka , Kopiec Wandy , Kopiec Kościuszki i Kopiec Piłsudskiego . Typowym przykładem cenotafu jest natomiast Grób Żołnierza Polskiego w kościele św. Elżbiety we Wrocławiu.

Ponadto niekiedy na nagrobkach rodzinnych wymienia się jako pochowane symbolicznie osoby, których pochowanie w grobie rodzinnym było niemożliwe (np. osoby zmarłe i zamordowane w obozach koncentracyjnych ).

Swoje cenotafy mają: Michał Anioł Buonarroti w Rzymie (właściwy grobowiec we Florencji ) oraz Dante Alighieri we Florencji (właściwy grobowiec w Rawennie ), Jan Tarło , Michał Kazimierz Ogiński , Jan Paweł II w Panteonie Wielkich Polaków w Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie .

Zobacz też

• Ćhatri