Godło Świętego Cesarstwa Rzymskiego

Cesarz Rzymski Narodu Niemieckiego ( niem . römischer kaiser Deutscher Nation) - potoczna, ale stosowana powszechnie w historiografii , formuła "cesarz rzymski narodu niemieckiego" odnosi się do władców państwa niemieckiego , którzy używali tytułu cesarza rzymskiego.

Geneza tytułu

Po upadku antycznego Cesarstwa Zachodniorzymskiego królowie państw germańskich nominalnie podlegali zwierzchnictwu cesarzy wschodniorzymskich , pozostawali jednak politycznie niezależni. W 800 roku król Franków Karol Wielki został w Rzymie koronowany przez papieża na cesarza. Odtąd Karolingowie , dążąc do uniwersalnej władzy nad cała Europą Zachodnią używali tytułu cesarza rzymskiego. Po podziale państwa Franków na mocy traktatu w Verdun (843 r.) tytuł przypadł władcom królestwa środkowofrankijskiego . Traktat w Meerssen (870 r.) przenosił go na królów zachodniofrankijskich. Krótkotrwała unia państw zachodnio- i wschodniofrankijskiego spowodowała odziedziczenie tytułu w 881 roku przez królów tego drugiego. W 915 roku siłą wywalczył go wyemancypowany spod władzy Karolingów król Włoch, Berengar I z Friulu . Po jego śmierci przez kilkadziesiąt lat nikt na łacińskim Zachodzie nie używał tytułu cesarza rzymskiego. W 962 roku król niemiecki Otton I Wielki , uważający się za naturalnego dziedzica wschodniofrankijskich Karolingów, opanował Włochy, po czym koronował się zarówno na króla Włoch, jak i cesarza, choć nie używał epitetu rzymski, który przywrócił dopiero jego syn i następca, Otton II . Od tego momentu większość władców niemieckich używała jednocześnie tytułów króla niemieckiego i cesarza rzymskiego, a od późnego średniowiecza stosowano wymiennie określenia król niemiecki i król rzymski. Tytulatura ta wyrażała dążenie do zjednoczenia wszystkich krajów łacińskiego chrześcijaństwa pod ich zwierzchnictwem. Stąd mówiono o Świętym Cesarstwie Rzymskim Narodu Niemieckiego .

Losy tytułu

Tron niemiecki i cesarski był elekcyjny , ale zazwyczaj wybierano władcę w obrębie jednej dynastii. Od XV w. do upadku Cesarstwa dzierżyli go władcy Austrii , Habsburgowie . W okresie nowożytnym często potocznie mówiono o cesarzach niemieckich, jako że w wyniku wydarzeń historycznych władza niemieckich monarchów ograniczyła się tylko do terytorium samej Rzeszy, a i tu była stosunkowo słaba. Władcy suwerennych państw europejskich uznawali honorowe pierwszeństwo cesarzy, jednak nie czuły się zobowiązane do politycznego posłuszeństwa wobec niego (królowie francuscy mawiali rex imperator in regno suo est - Król jest cesarzem we własnym królestwie). Godność cesarza rzymsko-niemieckiego uległa likwidacji w 1806 roku, kiedy po klęsce Austrii w wojnie z Francją państwa niemieckie ogłosiły secesję z Cesarstwa i oddały się pod protekcję Napoleona tworząc Związek Reński . W reakcji na to i pod naciskiem francuskim, ostatni cesarz Franciszek II Habsburg ogłosił rozwiązanie Świętego Cesarstwa i zrzekł się tytułu. W 1866 Prusy pokonały Austrię w walce o hegemonię w Niemczech, a w 1871 roku doszło do ponownego zjednoczenia Niemiec. król Prus Wilhelm I Hohenzollern przyjął tytuł cesarza niemieckiego , funkcjonujący do upadku monarchii w Niemczech w 1918 roku. Hohenzollernowie jako władcy II Rzeszy Niemieckiej nie używali określenia rzymski, jednak propagandowo nawiązywali do dziedzictwa Świętego Cesarstwa Rzymskiego.

Pełne brzmienie

Wyraźnie rozróżniano godność cesarską od królewskiej godności władcy Niemiec, były one ze sobą związane, ale nie tożsame. W średniowieczu władca niemiecki po elekcji i koronacji na króla Niemiec (zwykle w Akwizgranie) tytułował się zazwyczaj rex Romanorum, czyli "król Rzymian". Po akcie koronacji na cesarza dokonanej przez papieża, zwykle w Rzymie , tytuł królewski zastępowano formułą divina favente clementia Romanorum Imperator semper Augustus, czyli "z łaski Bożej cesarz rzymski, zawsze August". Od 1508 roku, kiedy cesarze ostatecznie zrezygnowali z zabiegania o akceptację ze strony papieża, do tytulatury cesarskiej dodawano epitet "wybrany", poza tym zapisywano jednocześnie tytuł cesarski i niemiecki tytuł królewski: divina favente clementia electus Romanorum Imperator, semper Augustus, Germaniae rex ("z łaski Bożej cesarz rzymski, po wieki August, król Niemiec"). Na język niemiecki tłumaczono to jako: von Gottes Gnaden erwählter römischer Kaiser, zu allen Zeiten Mehrer des Reichs, König von Germanien, a więc "z łaski Bożej wybrany cesarz rzymski, po wszystkie wieki pomnożyciel Cesarstwa, król Niemiec" (ewentualnie König in Germanien, czyli "król w Niemczech", nie używano słowa Deutschland). Przekład enigmatycznego łacińskiego słowa Augustus na "pomnożyciel" brał się stąd, że w tamtych czasach uważano, iż pochodzi od łac . augere, czyli "powiększać".

Po 1508 roku wcześniejsze używanie tytułu królewskiego, a późniejsze cesarskiego oznacza, że dany monarcha został wybrany za życia poprzednika (vivente imperatore - za życia cesarza) i był jego formalnym współregentem w randze królewskiej, a po śmierci cesarza przejął jego godność. Praktykę elekcji vivente stosowano często, aby szanując reguły monarchii elekcyjnej zapewnić dziedziczenie tronu swojej rodzinie.

Lista cesarzy rzymsko-niemieckich

Poniższa lista nie obejmuje władców niemieckich, którzy nie przyjęli tytułu cesarza rzymskiego. Aby zobaczyć pełną listę, przejdź do hasła Władcy Niemiec .

Karolingowie

Pomiędzy rokiem 924 i 962 nikt nie nosił tytułu cesarza.

Ludolfingowie

Dynastia salicka

Süpplinburgowie

Hohenstaufowie

Welfowie

Hohenstaufowie

Luksemburgowie

Wittelsbachowie

Luksemburgowie

Habsburgowie

Wittelsbachowie

Dynastia habsbursko-lotaryńska

W 1806 roku nastąpiła likwidacja tytułu cesarza rzymskiego.

Bibliografia

• Almut Bues, Historia Niemiec XVI-XVIII wieku, Wydawnictwo TRIO, Warszawa 1998
• Władysław Czapliński, Adam Galos, Wacław Korta, Historia Niemiec, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1981.
• Jerzy Krasuski, Historia Niemiec, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 2002.
• John H. Mundy, Europa średniowieczna 1150 – 1309, PWN, Warszawa 2001.
• Jean-Francois Noel, Święte Cesarstwo, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa 1998.