Charles Fourier (ur.
7 kwietnia
1772
w
Besançon
, zm.
10 października
1837
w
Paryżu
) – francuski
socjalista utopijny
. Uważany za twórcę terminu
feminizm
, którego użył po raz pierwszy w
1837
roku, a już na początku
1808
twierdził, iż rozszerzenie praw kobiet jest jedną z głównych zasad postępu społecznego. Fourier zainspirował utworzenie utopijnej wspólnoty nazywanej La Reunion, znajdującej się w okolicach dzisiejszego
Dallas
(
Teksas
), jak również kilku innych znajdujących się na terenie
USA
, takich jak North American Phalanx (NAP).
Biografia
Pochodził z kupieckiej rodziny francuskiej. W młodości przeprowadził się z rodzinnego
Besançon
do
Lyonu
. W czasie
rewolucji francuskiej
cudem uniknął
gilotyny
. Wkrótce potem zaczął tworzyć własną koncepcję budowy nowego, szczęśliwego świata, którą rozbudowywał do końca życia. W
1808
roku wydał dzieło pt. Teoria czterech mechanizmów i przeznaczeń ogólnych, prospekt i ogłoszenie odkrycia. Ogłaszał w gazetach, że ma receptę na zbawienie świata i czeka na chętnych do jej realizacji, lecz nikt się nie zgłaszał. Swoje projekty przesyłał
Ludwikowi XVIII
i
Napoleonowi I
. Dopiero pod koniec życia znalazł grupę uczniów (należał do niej przejściowo przyszły cesarz Ludwik Bonaparte –
Napoleon III
). U schyłku życia przeniósł się do
Paryża
, gdzie zmarł.
Fourieryzm
Fourier twierdził, iż troska i współpraca to droga do doprowadzenia do społecznego sukcesu. Wierzył, iż społeczność kooperująca osiągnie w krótkim czasie ogromny wzrost produkcji. Pracownicy byliby nagradzani za ich pracę odnośnie ich wkładu.
Stworzył koncepcję idealnej organizacji społeczeństwa opartego na wspólnotach tzw.
falansterach
. Podział pracy w takich falansterach miał być zgodny z naturalnymi skłonnościami ludzi i w ten sposób praca miała zarazem przynosić radość (na przykład dzieci, lubiące bawić się w błocie przeznaczył do wywozu nieczystości i śmieci). Fourier twierdził, iż istnieje dwanaście "namiętności", które tworzą 810 typów charakteru. Na tej podstawie obliczył, iż idealny falanster ma składać się z 1620 osób. Planował, iż pewnego dnia na ziemi będzie 6 milionów takich wspólnot, rządzonych przez światową omniarchię lub (później) przez Światowy Kongres Falansterów
Wierzył, że przez dobrą organizację wspólnego życia można zlikwidować sprzeczność między naturą ludzką a przymusem, wynikającym z życia w zbiorowości i wyzwolić to, co najlepsze w człowieku. Ta wspólnota między ludźmi, brak zła w ich wzajemnych stosunkach miały oddziaływać również na przyrodę, która w efekcie stanie się przyjazna człowiekowi, drapieżne zwierzęta zmienią swą naturę. Krytykował istniejące stosunki społeczno-ekonomiczne.
Wpływ
Myśl Fouriera oddziaływała na francuską politykę w czasie
rewolucji 1848 roku
i
Komuny Paryskiej
. Jej zwolennikiem i popularyzatorem był m.in.
Victor Considérant
.
Karol Marks
również odnosił się do Fouriera w swoich pismach, pomimo że odrzucał dzieła Fouriera jako ideologię bez metod działania. Marks wskazywał, iż Fourier był w stanie odrzucić
kapitalizm
jako zło, jednak nie potrafił wytłumaczyć dlaczego.
W połowie
XX wieku
, wpływy filozofii Fouriera zaczęły rosnąć pośród pisarzy
socjalistycznych
, pozostających poza głównym nurtem
marksizmu
. Po zerwaniu przez
surrealistów
z
Francuską Partią Komunistyczną
,
André Breton
powrócił do idei Fouriera, pisząc w
1947
roku Ode à Charles Fourier. W
1969
roku
sytuacjoniści
cytowali i zaadoptowali Avis aux civilisés relativement à la prochaine métamorphose sociale w ich Avis aux civilisés relativement à l'autogestion généralisée.
Prace Fouriera miały także znaczny wpływ na twórczość Gustava Wynekena, Guya Davenporta,
Hakima Beya
i Paula Goodmana, pod ich wrażeniem był także prawdopodobnie
włoski
przedsiębiorca Adriano Olivetti, gdy tworzył swoją firmę elektroniczną.
Bibliografia w języku polskim
- Wybór pism [w:] F. Armand, R. Maublanc, Fourier, Warszawa 1949
- Myśli [w:] Utopia walcząca, wyboru i opracowania dokonał: Rachmiel Brandwajn, Warszawa 1962
- Wybór pism [w:] Adam Sikora, Fourier, Warszawa 1989,
- Analogia i kosmogonia [w:]
Rita Baum
nr 5, Wrocław 2002
- Miłość w Cywilizacji [w:] ibid.
Literatura w jezyku polskim
- Władysław Jan Grabski, Karol Fourier (1772 – 1837). Jego życie i doktryna, Warszawa 1928
- B.P., Karol Fourier w setną rocznicę zgonu / Władysław Jan Grabski, Tragizm Fouriera, Warszawa 1937
- Maria Orsetti, Karol Fourier, apostoł pracy radosnej; Warszawa 1927
- F. Armand, R. Maublanc, Fourier, Warszawa 1949
- Janina Majler, Doktryna etyczna Karola Fouriera, Warszawa 1965
- Adam Sikora, Fourier, Warszawa 1989,
- Adam Sikora, Fourier czyli solidarność rzeczy [w:]
Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej
nr 34, Warszawa 1989
- Roland Barthes, Sade, Fourier, Loyola, Warszawa 1996
- Robert L. Heilbroner, Wielcy ekonomiści. Czasy, życie, idee, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1993
