Choroba - jedno z podstawowych
pojęć
medycznych
, ogólne określenie każdego odstępstwa od pełni
zdrowia
organizmu
. Zdefiniowanie stanu chorobowego jest tak samo trudne, jak sprecyzowanie stanu pełni zdrowia.
Naukami zajmującymi się diagnozowaniem, badaniem i leczeniem chorób są
medycyna
,
weterynaria
oraz
fitopatologia
.
Charakterystyka pojęcia
Choroba polega na zaburzeniu funkcji lub uszkodzeniu struktury organizmu. O zaistnieniu choroby można mówić wtedy, gdy działanie
czynnika chorobotwórczego
wywołuje niepożądane objawy, różniące się od czynników zdrowego organizmu.
Definicja
Definicja dotychczasowa
Do niedawna definiowano chorobę jedynie jako odwrotność zdrowia. Posługiwano się definicją sformułowaną przez
Światową Organizację Zdrowia
(WHO) w roku 1974. Stwierdza ona, że:
- Zdrowie jest stanem pełnego dobrego samopoczucia ("dobrostanu") fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko nieobecnością choroby czy niedomagania.
Definicja najnowsza
Niedawno zaproponowano nową, następującą definicję choroby:
- Choroba jest takim stanem organizmu, kiedy to czujemy się źle, a owego złego samopoczucia nie można jednak powiązać z krótkotrwałym, przejściowym uwarunkowaniem psychologicznym lub bytowym, lecz z dolegliwościami wywołanymi przez zmiany strukturalne lub zmienioną czynność organizmu. Przez dolegliwości rozumiemy przy tym doznania, które są przejawem nieprawidłowych zmian struktury organizmu lub zaburzeń regulacji funkcji narządów.
W definicji tej jest mowa o zmianach struktury organizmu. Zmiany struktury wynikają z:
- błędów w zapisie
genetycznym
na wzorzec organizmu;
- programie na rozwój embrionalny organizmu, przekazywanym także genetycznie;
- zaprogramowanych mechanizmach reakcji na ingerencję zewnętrzną, co dotyczy w szczególności reakcji
immunologicznego
;
- ekspozycji na szkodliwe czynniki zewnętrzne tak znaczne, iż przekraczają zdolności adaptacyjne ustroju.
Przyczyny chorób
Przykładem błędów typu [#1] mogą by takie choroby wywołane przez 'punktowe' mutacje patologiczne takie jak
hemofilia
,
mukowiscydoza
lub przez błędy wielu powiązanych ze sobą genów, tak jak to ma miejsce w uwarunkowaniach rozwoju
schizofrenii
, psychozy maniakalno - depresyjnej lub np.
cukrzycy
. Przykładem błędów typu [#2] są rozmaite tzw.
wady rozwojowe
a błędem typu [#3] tzw. choroby autoimmunologiczne.
Podkreślane przez wielu autorów zaburzenia regulacji (
homeostazy
) są zazwyczaj próbą kompensacji przez organizm skutków nieprawidłowego funkcjonowania poszczególnych narządów lub systemów organizmu człowieka, wynikających z wcześniejszych, nieprawidłowych przemian struktury. Pierwotna przyczyna
chorób psychosomatycznych
wynika natomiast ze zmiany struktury 'istotnej dla danego człowieka sytuacji życiowej, a więc sytuacji w świecie zewnętrznym'.
Istnieją, wyróżniane w terminologii medycznej, tzw. zaburzenia czynnościowe, do których zaliczane są takie stany jak: colon irritabile, colitis spastica i rozliczne stany nerwicowe, np. te które tzw.
Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób
nazywa jako: "Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną" (F45.0,F 45., F45.3). Wydaje się jednak, że zachodzące wtedy zaburzenie regulacyjne, np. zaburzenia perystaltyki nie prowadzą do wystąpienia zmian strukturalnych. Przez zaburzenie czynnościowe rozumiemy właśnie stan, kiedy to, nawet długotrwałe zaburzenie regulacji nie prowadzi do zmian narządowych.
Znaczny postęp w rozumieniu istoty choroby wniosły rozważania bioinformatyków, którzy zdefiniowali niedawno systemy organizmu człowieka, zgodnie z rygorami tzw.: ontologii medycznej (patrz linki zewnętrzne 2 i 3)
Zdołali oni ustanowić kryterium wyróżniania oddzielnego systemu ciała człowieka. Systemem jest układ narządów realizujący pewne funkcje które, jeśliby nawet tylko chwilowo 'wyłączyć' powodowało by to
śmierć
człowieka. Czynności takie nazwali oni funkcjami krytycznymi organizmu człowieka.
Podana wyżej definicja choroby zakłada więc, że w strukturę organizmu 'wbudowane' są możności (mechanizmy) odczuwania takich zaburzeń, które dotyczą stałego szacowania 'zachowywania zadanej struktury' jak i spełniania funkcji krytycznych.
Przypomnienie patogenezy niektórych chorób jest w stania przybliżyć nas do zrozumienia w jaki sposób odbywa się owe szacowanie 'zachowania zadanej struktury organizmu'. W łańcuchu patogenetycznym anoreksji istnieje niewątpliwie 'mylne szacowanie obrazu ciała'. Wychudzone, czasami skrajnie, pacjentki sądzą że są 'zbyt grube', wręcz otyłe. Zachodzi więc błędne szacowanie rzeczywistej postaci ciała w porównaniu z zapamiętanym i dostępnym jedynie podświadomie zadanym 'obrazem ciała' lub zachodzi 'zapamiętanie niewłaściwego pożądanego obrazu ciała'. Podobne ogniwa patogenetyczne zachodzą w przebiegu wielu zespołów natręctw i zespołów paranoidalnych.
Wydaje się więc, że organizm realizuje stale 'percepcję siebie samego' i porównuje ją z pewnym 'wyobrażenia siebie samego'. Owa
percepcja
i
wyobrażenie
jest istotne dla istnienia 'samoświadomości' (self - awareness).
W większości procesów chorobowych wykrywana jest jednak głównie ['niemożność utrzymania parametrów podlegających regulacjom homeostatycznym w właściwych, zadanych przedziałach'] Można ustalić rozległą listę takich parametrów. Zakres tzw. przedziałów prawidłowych tych wartości jest najbardziej podstawową, najbardziej 'podświadomą' (właściwie nieświadomą) częścią owego zadanego, właściwego 'wzorca ciała i realizacji owych funkcji krytycznych'.
Szlaki afferentne trzech, czterech układów regulujących czynność narządów (układ nerwowy, endokrynny, immunologiczny i sieć oddziaływań poprzez cytokiny) przekazują informacje do centralnego systemu nerwowego, które scalane tam, wytwarzają percepcje 'dolegliwości'. Człowiek, który ma zaburzenia doznań ze strony ciała może nie być w stanie odczuwać prawidłowo 'dolegliwości chorobowych'. Bywa tak w zaburzeniach czucia, co predysponuje do przypadkowych, częstych poparzeń, bywa tak w
chorobie Alzheimera
i otępieniu naczyniopochodnym oraz w licznych zaburzeniach świadomości.
Czynniki chorobotwórcze
- biologiczne
- pasożyty
- płazińce (włosień, tasiemiec uzbrojony, tasiemiec nieuzbrojony)
- stawonogi (kleszcze, komar, muchy tse-tse, pająki)
- obleńce (glista ludzka, owsiki)
- pierwotniaki (ameba)
- priony - białka infekcyjne
- mikroorganizmy patogenne
- wirusy (ospa, WZW, różyczka, grypa, AIDS, żółtaczka, wścieklizna, wirusowe zapalenie opon mózgowych
- fizykochemiczne
- promieniowanie
- gleba
- powietrze
- zanieczyszczenia
- trucizny
- pogoda
- społeczne
- nacisk społeczny
- nieodpowiednie warunki życia
- brak akceptacji
- stres
- genetyczne
Klasyfikacja chorób
Najogólniejszą klasyfikacją chorób jest ich podział na choroby somatyczne i psychiczne. Choroby psychiczne to takie, które wiążą się z nieprawidłowym funkcjonowaniem
psychiki
organizmu, a somatyczne to wszystkie te, które są odpowiedzialne za nieprawidłowe działanie fizycznych funkcji
ustroju
.
Obecnie nie używa się określenia choroby psychicznej, zostało ona zastąpione zaburzeniem psychicznym i zachowania; czasami jednak chorobami psychicznymi nazywa się te zaburzenia, w których jako objawy występują
halucynacje
oraz
urojenia
.
Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10
[1] podaje następujący podział chorób:
Przebieg choroby
1. Okres utajenia (dla chorób zakaźnych okres wylęgania). Trwa od zadziałania czynnika chorobotwórczego do wystąpienia objawów.
2. Okres zwiastunów (prodromalny). Trwa od pojawienia się pierwszych objawów do pełnego rozwoju objawów klinicznych. Okres ten może kończyć się wyzdrowieniem, ponieważ mechanizmy obronne ustroju mogą być bardzo silne i zahamować rozwój choroby.
3. Okres jawny. Okres, w którym występują podstawowe
objawy choroby
:
- podmiotowe (odczuwane przez pacjenta)
- przedmiotowe (widoczne)
- ogólne
- miejscowe
Przebieg tego okresu zależy od reakcji ustroju na bodziec patologiczny. Pod względem nasilenia procesu chorobotwórczego dzielimy na:
4. Zejście choroby. Możliwy:
- powrót do zdrowia
- przejście postaci ostrej w przewlekłą
- wyzdrowienie z upośledzeniem sprawności
- śmierć
Zobacz też
Przypisy
Linki zewnętrzne
