Zaprowadzenie chrześcijaństwa , obraz Jana Matejki z 1889

Chrzest Polski – zwyczajowa nazwa początku procesu chrystianizacji państwa polskiego . Proces ten został zapoczątkowany przez osobisty chrzest Mieszka I w 966 r. (najczęściej podawaną datą jest 14 kwietnia 966 r., ponieważ zgodnie z ówczesnym zwyczajem ceremonia odbywała się w Wielką Sobotę ^[]). Następnym ważnym posunięciem była budowa organizacji kościelnej na przełomie X i XI w. (przy czym istnieją przesłanki pozwalające przypuszczać, iż wcześniej podejmowano próby chrystianizacji na terenach Małopolski ).

Powszechnie przyjmuje się, iż chrystianizacja ziem polskich trwała aż do początków XIII w., choć według źródeł kościelnych poprzednie religie słowiańskie nadal usilnie zwalczano aż do wieku XVII .

Mieszko I przyjął chrzest w obrządku rzymskim. Chrzest władcy i erygowanie niezależnego biskupstwa zrównały państwo gnieźnieńskie z chrześcijańskimi krajami Europy i związały Polskę z zachodnim kręgiem kultury chrześcijańskiej.

Okoliczności przyjęcia chrztu

Mieszko I

Dobrawa na obrazie Jana Matejki

W chwili przyjęcia chrztu Mieszko I rządził już państwem zorganizowanym (wg zapisków Ibrahim ibn Jakuba ) z dużą siłą wojskową. Nie chciał go przyjąć od Niemców, więc ożenił się z czeską księżniczką Dobrawą i przyjął chrzest w 966 r. Wiemy też ( Widukind , Ibrahim ibn Jakub), że Mieszko prowadził wtedy wojny z Wieletami (Ibrahim ibn Jakub nazywa ich Weltaba), z którymi książę Polan nie radził sobie (zob. Wichman ). W tym samym czasie Mieszko opanował plemię Lubuszan (Widukind), wchodząc w strefę wpływów cesarstwa . Zamieszany w walki z Wichmanem nie zdecydował się na wojnę z cesarzem i zgodził się płacić mu trybut . Pozostawało jeszcze uregulowanie stosunków z księciem czeskim Bolesławem I Okrutnym , który pozostawał w sojuszu z Wieletami, co Mieszko I osiągnął poprzez ślub z Dobrawą . Aby jednak równocześnie zdobyć sojuszników w Saksonii (w tym czasie wrogiej Czechom ), władca gnieźnieński zdecydował się na chrzest. Wypada na podstawie tego stwierdzić, że chrzest miał przede wszystkim wymiar polityczny, a zachowanie Mieszka I w tamtym czasie świadczy o jego świetnym rozeznaniu i dalekowzroczności. Pozwoliło mu to wkrótce rozwiązać problem z Wichmanem.

Nie bez znaczenia dla podjęcia tej decyzji musiały być też plany Cesarstwa, zakładające kolonizację terenów na wschód od Rzeszy Niemieckiej poprzez podporządkowanie ich Kościołowi niemieckiemu. Realizacją tych planów było założenie w roku 968 biskupstwa w Magdeburgu , którego granice od wschodu były nieokreślone. Stąd wniosek, że jednym z jego zadań była ekspansja wschodnia. ^[1]

Stąd wnosi się, że Mieszko I przyjmując chrzest miał następujące cele:

• zapobieganie wzrostowi wpływów niemieckich i ustanowienie samodzielnej pozycji państwa Polan w chrześcijańskiej Europie
• zbliżenie z panami saksońskimi, co miało ułatwić wspólne działania przeciwko plemionom połabskim, np. Wieletom
• ugruntowanie sojuszu z państwem czeskim (a przez to zneutralizowanie sojuszu czesko-wieleckiego; niedługo potem Czesi przysłali posiłki, dzięki którym Mieszko zwyciężył Wichmana)
• umocnienie swojej władzy (religijne jej usankcjonowanie).

Obecnie zakłada się, iż Mieszko I przyjął chrzest na terenie swojego państwa w Ostrowie Lednickim , Poznaniu lub Gnieźnie , bowiem znaleziono tam baptysteria datowane na II poł. X wieku. Część historyków sądzi jednak, że mogło się to stać na terenie Niemiec (wielu uczonych wskazywało na Ratyzbonę ), Czech bądź też w samym Rzymie .

Znaczenie chrztu

Fresk (współczesny) na murze obok pomnika B. Chrobrego w Gnieźnie koło Katedry

Mieszko I po przyjęciu chrztu stał się równy władcom chrześcijańskim. Mógł zawierać przymierza i sojusze. Przyjęcie chrztu umacniało też znaczenie władcy wobec poddanych. Kościół głosił bowiem, że władza księcia pochodzi od Boga i każde wystąpienie przeciwko władzy uznawano za grzech.

Do Polski, po przyjęciu chrześcijaństwa , coraz liczniej przybywali duchowni, dla których ustanowiono dziesięcinę ^[2]. Uczyli ludzi nowej religii oraz służyli pomocą władzy. W tamtych czasach jedynie duchowni potrafili czytać i pisać. Przede wszystkim znali łacinę , którą posługiwali się m.in. w kontaktach międzynarodowych. Klasztory i kościoły były ośrodkami życia intelektualnego i artystycznego. Duchowni znali również tajniki uprawy roli, to oni nauczyli Polan melioracji podmokłych terenów, zastosowali nowe narzędzia oraz dwupolówkę , co bardzo przyczyniło się do rozwoju gospodarki rolnej.

Szerzeniem chrześcijaństwa i niszczeniem rodzimych wierzeń na obszarach odległych od dworu księcia czy kościołów zajmowali się misjonarze . Nową religię narzucano pod przymusem i siłą, zaś ówczesne miejsca kultu niszczono, a kapłanów religii słowiańskich mordowano. Chrystianizacja przyczyniła się do krwawych ofiar wśród Polan niechrześcijan.

Po rozpowszechnieniu chrześcijaństwa zaczęto wznosić pierwsze kościoły, w związku z czym pojawił się nowy rodzaj zapotrzebowania na malarstwo i rzeźbę sakralną.

Osobnym tematem jest często ignorowany fakt rozciągłości czasowej wprowadzania chrześcijaństwa w Polsce. O powolności tego procesu, zarówno przed, jak i po r. 966, świadczą m.in. późnośredniowieczne znaleziska czynnych pogańskich miejsc kultu. Opinii o przeprowadzeniu chrztu całej Polski w ciągu jednego roku przeczy również zdrowy rozsądek. Współcześni historycy bezskutecznie próbują zwracać uwagę na umowność uznawanej powszechnie daty chrztu Polski.

Przypisy

Zobacz też

• Kalendarium historii Polski
• Chrzest Litwy
• chrystianizacja
• Dagome iudex
• Reakcja pogańska
• Pogaństwo
• Wiślanie
• Stara Baśń

Linki zewnętrzne

• Wprowadzenie chrześcijaństwa, Joanna Żak-Bucholc
• Początki chrześcijaństwa w Polsce – artykuł na Histmag.org