Grafika często używana w opisie plików udostępnionych na licencji CC
Licencje Creative Commons (CC) – zestaw
licencji
, na mocy których można udostępniać
utwory
objęte
prawami autorskimi
. Licencje te są tworzone i utrzymywane przez organizację
Creative Commons
.
Licencje Creative Commons pozwalają twórcom utworów zachować własne prawa i jednocześnie dzielić się swoją twórczością z innymi. Zasada "wszelkie prawa zastrzeżone" zostaje zastąpiona zasadą “pewne prawa zastrzeżone”.
Szacuje się, że na licencjach CC udostępnia się obecnie co najmniej 100 milionów utworów. Licencje CC są w chwili obecnej najpopularniejszymi wolnymi licencjami stosowanymi do licencjonowania treści innych niż
oprogramowanie
.
Zastosowanie
Licencje CC można stosować dla dowolnego utworu, który podlega ochronie
prawa autorskiego
– na przykład tekstu, obrazu, dźwięku czy utworu audiowizualnego.
Licencje CC nie są przeznaczone do licencjonowania oprogramowania, CC do tego celu poleca licencje oferowane przez
Free Software Foundation
lub
Open Source Initiative
.
Licencje CC są dostępne w wersji ogólnej ("Unported") – dostosowanej do prawodawstwa międzynarodowego oraz w ponad 40 wersjach dostosowanych do
jurysdykcji
lokalnych. W szczególności istnieją wersje polskie licencji, zgodne z
polskim systemem prawnym
.
Teksty licencji są dostępne za darmo na stronie projektu Creative Commons.
Rodzaje licencji
Istnieją cztery warunki udostępniania utworów, z czego pierwszy pojawia się we wszystkich licencjach:
 |
Creative Commons Attribution new icon |
Uznanie Autorstwa (
ang.
Attribution (BY)) - zezwala się na kopiowanie, dystrybucję, wyświetlanie i użytkowanie dzieła i wszelkich jego pochodnych pod warunkiem umieszczenia informacji o twórcy.
 |
Creative Commons Noncommercial icon |
Użycie Niekomercyjne (
ang.
Noncommercial (NC)) - zezwala się na kopiowanie, dystrybucję, wyświetlanie i użytkowanie dzieła i wszelkich jego pochodnych tylko w celach niekomercyjnych.
 |
Creative Commons No Derivative Works icon |
Bez Utworów Zależnych (
ang.
No Derivative Works (ND)) - zezwala się na kopiowanie, dystrybucję, wyświetlanie tylko dokładnych (dosłownych) kopii dzieła, niedozwolone jest jego zmienianie i tworzenie na jego bazie pochodnych.
 |
Creative Commons Share Alike icon |
Na Tych Samych Warunkach (
ang.
Share Alike (SA)) - zezwala się na kopiowanie, dystrybucję, wyświetlanie i użytkowanie pochodnych dzieł, pod warunkiem że będą one opublikowane na takiej samej licencji.
Sześć podstawowych licencji, stanowiących kombinacje tych warunków, to:
- Uznanie Autorstwa (CC-BY)[1]
- Uznanie Autorstwa – Użycie Niekomercyjne (CC-BY-NC)[2]
- Uznanie Autorstwa – Użycie Niekomercyjne – Na Tych Samych Warunkach (CC-BY-NC-SA)[3]
- Uznanie Autorstwa – Użycie Niekomercyjne – Bez Utworów Zależnych (CC-BY-NC-ND)[4]
- Uznanie Autorstwa – Na Tych Samych Warunkach[5] (CC-BY-SA) (jest to licencja najbardziej zbliżona do
GNU FDL
)
- Uznanie Autorstwa – Bez Utworów Zależnych (CC-BY-ND)[6]
Istnieją też licencje dodatkowe:
- Sampling – warunek Creative Commons, który zezwala na
samplowanie
i tworzenie
remiksów
utworów
muzycznych
, a nie pozwala na wykorzystanie
sampli
do celów
reklamowych
[7]. Wersja tej licencji ze znaczkiem "+" zezwala na samplowanie do celów komercyjnych i niekomercyjnych[8], a licencja "noncomercial +" – tylko do celów niekomercyjnych[9]. Obie wersje licencji Sampling, tak jak wszystkie inne obecnie stosowane licencje CC, wymagają
uznania autorstwa
.
- Tworzenie utworów zależnych[]
- Państwa rozwijające się – przestarzała licencja pozwalająca na kopiowanie i tworzenie utworów zależnych pod warunkiem uznania autorstwa, ale tylko w państwach rozwijających się[10]
Oprócz tego istnieje też pseudolicencja CC-PD – która od strony prawnej właściwie nie jest licencją lecz jest raczej rodzajem oświadczenia osoby udostępniającej dane dzieło, że według najlepszej jego/jej wiedzy dzieło to znajduje się w
domenie publicznej
i że osoba udostępniająca bierze za stwierdzenie tego faktu pełną odpowiedzialność[11]. W podobny sposób można dodać warunki licencji
GPL
,
LGPL
i
BSD
.
Warunki używania
Każde dzieło oparte o licencję Creative Commons (oprócz CC-PD) musi przytaczać pełny tekst licencji lub
URI
tego tekstu oraz informacje takie jak tytuł, nazwisko autora. Pozostałe warunki są zależne od wybranego wariantu licencji.
Wersje
Do tej pory licencje Creative Commons ukazały się w kilku wersjach: 1.0, 2.0, 2.5 i 3.0. Wszystkie one są dostępne w języku polskim.
Zgodność z innymi licencjami
Licencja CC-BY bez żadnych dodatkowych warunków jest zgodna m.in. z licencjami
BSD
i
GNU FDL
i
FAL
(czyli może być wykorzystana w tak licencjonowanych dziełach), natomiast każda licencja zawierająca warunek No Derivative lub Noncommercial nie jest zgodna z żadną z nich, w sensie, że treści udostępnione licencjami CC-BY można też objąć licencjami BSD, GNU FDL i wszystkimi innymi o ile tylko zapewniają one obowiązek podania źródła i autorów treści pierwotnej. Natomiast w drugą stronę zgodność ta nie działa, to znaczy nie można przenosić treści opartych na licencji GNU FDL, BSD i FAL do licencji CC-BY.
Wariant Share Alike do wersji licencji Creative Commons 2.5 i GNU FDL 1.2 były z sobą niezgodne, co oznacza, że np. na Wikipedii nie można korzystać z tekstów dostępnych na licencjach CC-BY-SA do wersji 2.5. Dzięki współpracy Creative Commons i
Free Software Foundation
udało się uzgodnić taką treść licencji CC-BY-SA 3.0 i GNU FDL 1.3, że stały się one niemal w pełni kompatybilne w obie strony[12].
Wykorzystanie
Serwisy funkcjonujące pod skrzydłami
Wikimedia Foundation
oprócz GNU FDL wykorzystują też często licencje Creative Commons. W ramach projektów Wikimedia dozwolone jest użycie licencji CC, które zostały zaaprobowane do użycia dla twórczości zaliczanej do
wolnej kultury
(CC-BY, CC-BY-SA i CC-PD)[13], natomiast niedopuszczalne są licencje typu NC i ND[14]. W projekcie
Wikimedia Commons
znajduje się ponad 2 miliony plików na licencjach CC. Projekt
Wikinews
w całości jest oparty na licencji CC-BY 2.5.[15]
W skali całego internetu na licencjach Creative Commons znajduje się co najmniej sto milionów plików. Najpopularniejsze licencje to używana w przypadku 37% utworów licencja BY-NC-SA oraz BY-NC-ND (18% licencjonowanych utworów). W sumie 2/3 licencji zezwala jedynie na użycie niekomercyjne, a 1/3 nie zezwala na tworzenie utworów zależnych[].
Zalety
W stosunku do GNU FDL zaletą jest niewątpliwie brak obciążeń przy drukowaniu – teksty na licencjach Creative Commons nie muszą podawać pełnego tekstu licencji. Wystarczy w zastępstwie podać link do treści licencji.
Krytyka licencji Creative Commons
Niektórzy członkowie środowiska
wolnego oprogramowania
krytykują
Creative Commons
za brak wyraźnie wytyczonych wartości lub warunków, które winny spełniać wszystkie licencje. W szczególności obiektem krytyki są licencje, które zastrzegają prawa, które zdaniem tych krytyków nie mogą podlegać zastrzeżeniu ze względów etycznych bądź moralnych. Krytycy wskazują również na brak zgodności licencji Creative Commons z
licencjami wolnego oprogramowania
.
Według środowiska
Debiana
licencje te nie spełniają
Wytycznych Debiana dotyczących Wolnego Oprogramowania
[16].
Free Software Foundation
uważa licencje za nieprecyzyjne i zaleca zamiast nich
Free Art License
[17].
Przypisy
Linki zewnętrzne
