Cyjanowodór
Ogólne informacje
Nomenklatura systematyczna ( IUPAC ):
cyjanowodór
Inne nazwy	kwas cyjanowodorowy kwas pruski cyklon B
Wzór sumaryczny	HCN
Masa molowa	27,03 g / mol
Wygląd	przejrzysto niebieska, lotna ciecz lub bezbarwny gaz
Identyfikacja
Numer CAS	74-90-8
Właściwości Gęstość i stan skupienia 0,687 g/cm3 ; ciecz Rozpuszczalność w wodzie miesza się w dowolnych proporcjach Temperatura topnienia -13,4 °C (25,6) Temperatura wrzenia 26 °C Kwasowość (pKa) pKa = 9,2
Budowa Moment dipolowy 2,98 D D
Niebezpieczeństwa
MSDS	Zewnętrzne dane MSDS
Zagrożenia
Skrajnie łatwopalny Silnie toksyczny Skrajnie łatwopalny (F+) Silnie toksyczny (T+)
NFPA 704	4 4 2 POI
Temperatura zapłonu	-17,78 °C
Zwroty ryzyka	R12, R26, R27, R28, R32
Zwroty bezpieczeństwa	S1, S2, S7, S9, S13, S16, S28, S29, S45
Numer RTECS	MW6825000
Podobne związki
Podobne związki	cyjanek potasu cyjan
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków standardowych (25 °C, 1000 hPa)

Cyjanowodór (wzór sumaryczny: HCN, nazwa zwyczajowa: kwas pruski) – silnie toksyczny nieorganiczny związek chemiczny .

W temperaturze pokojowej jest to bezbarwna, łatwo parująca ciecz o intensywnym zapachu gorzkich migdałów . Z wodą tworzy stosunkowo słaby kwas cyjanowodorowy, którego sole noszą nazwę cyjanków .

Toksyczność

Cyjanowodór jest silną trucizną : LD50 wynosi 1,5 mg/kg ciała, natomiast LC50 ok. 25 ppm . Trwałość wynosi w lecie 5-10 min., w zimie do 1 godziny. Trujące działanie cyjanowodoru polega na blokowaniu enzymów oddychania komórkowego, konkretnie oksydazy cytochromowej. (zob. mitochondrium ). Transport tlenu z płuc do tkanek jest zachowany, ale dochodzi do niedotlenienia ( hipoksji ) tkankowego. Blokada wywołana cyjanowodorem jest odwracalna, a jon cyjankowy przechodzi w rodankowy i w tej postaci jest wydalany przez nerki .

Otrzymywanie

W skali przemysłowej cyjanowodór otrzymuje się w największych ilościach za pomocą reakcji Andrussowa, w której metan reaguje z amoniakiem w obecności tlenu w temperaturze ok. 1200 °C na katalizatorze platynowym :

2CH₄ + 2NH₃ + 3O₂ → 2HCN + 6H₂O

W mniejszej skali otrzymuje się go zazwyczaj w reakcji cyjanków z silnymi kwasami, np.:

2KCN + H₂SO₄ → 2HCN + K₂SO₄

Cyjanek potasu reaguje również z kwasami słabymi oraz kwasami o małym stężeniu – w tym również z rozcieńczonym kwasem solnym zawartym w soku żołądkowym , dlatego też jest równie niebezpieczny przy spożyciu jak cyjanowodór.

Cyjanowodór występuje w niektórych roślinach w postaci glikozydów - zapach gorzkich migdałów to właśnie zapach cyjanowodoru, który powstaje z hydrolizy amigdaliny .

Cyjanki pod wpływem wilgoci i dwutlenku węgla mogą rozkładać się na powietrzu z wydzielaniem cyjanowodoru zgodnie z reakcją:

KCN_{( s )} + CO_{2( g )} + H₂O_(g) → KHCO_3(s) + HCN_(g)

Zastosowanie

• w syntezie organicznej
• w analizie chemicznej
• jako pestycyd
• jako gaz bojowy
• przy wykonywaniu wyroków śmierci (egzekucjach) z użyciem komory gazowej

Oznaczenia wojskowe

• Francja – Foresite
• Niemcy – Blausäure
• USA – AC
• Wielka Brytania – VN

Zobacz też

• Cyklon A
• Cyklon B
• cyjanek potasu
• cyjan