Cyna
50 Sn Układ okresowy pierwiastków
Dwie odmiany alotropowe cyny Dwie odmiany alotropowe cyny
Dane ogólne
Nazwa, symbol, l.a.	Cyna, Sn, 50
Grupa, okres, blok	14 (IVA) , 5, p
Właściwości metaliczne	metal
Właściwości atomowe Masa atomowa 118,710 u Promień atomowy 145 (obl. 145) pm Promień walencyjny 141 pm Promień van der Waalsa 217 pm Konfiguracja elektronowa [Kr]5s24d105p2 Zapełnienie powłok 2, 8, 18, 18, 4 Elektroujemność 1,96 ( Pauling ) 1,72 ( Allred ) Stopień utlenienia 2, 4 Właściwości kwasowe tlenków amfoteryczny
Właściwości fizyczne Stan skupienia stały Gęstość 7365 kg/m3 (β), 5769 kg/m3 (α) Twardość 1,5 Kolor srebrzystobiały (β), szary (α) Temperatura topnienia 505,08 K 231,93 °C Temperatura wrzenia 2875 K 2601,85 °C Objętość molowa 16,29×10-6 m3/ mol Ciepło parowania 295,8 kJ/mol Ciepło topnienia 7,029 kJ/mol Ciśnienie pary nasyconej 5,78×10-21 Pa (505 K) Prędkość dźwięku 2500 m/s (293,15 K)
Pozostałe dane Ciepło właściwe 228 J/(kg*K) Konduktywność 9,17×106 S /m Przewodność cieplna 66,6 W/(m*K) Potencjały jonizacyjne I. 708,6 kJ/mol II. 1411,8 kJ/mol III. 2943 kJ/mol IV. 3930,3 kJ/mol V. 7456 kJ/mol
Najbardziej stabilne izotopy izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 112Sn 0,97% stabilny izotop z 62 neutronami 114Sn 0,65% stabilny izotop z 64 neutronami 115Sn 0,34% stabilny izotop z 65 neutronami 116Sn 14,54% stabilny izotop z 66 neutronami 117Sn 7,68% stabilny izotop z 67 neutronami 118Sn 24,23% stabilny izotop z 68 neutronami 119Sn 8,59% stabilny izotop z 69 neutronami 120Sn 32,59% stabilny izotop z 70 neutronami 121mSn {syn.} 55 lat β- i.t. 0,394 0,006 121 Sb 121 Sn 122Sn 4,63% stabilny izotop z 72 neutronami 124Sn 5,79% stabilny izotop z 74 neutronami 126Sn {syn.} 1×105 lat β- 0,380 126 Sb
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

Cyna (Sn, łac. stannum) – pierwiastek chemiczny , metal z bloku p w układzie okresowym .

Cyna tworzy odmiany alotropowe . W warunkach standardowych występuje w odmianie β (beta) zwanej cyną białą, trwałej powyżej 13,2 °C. Odmiana ta na ma sieć krystaliczną układzie tetragonalnym, o gęstości 7,3 g/cm³. W temperaturach niższych przechodzi w odmianę regularną α (alfa) o gęstości 5,85 g/cm³. Zmiana gęstości jest równoznaczna ze zmianą objętości, co powoduje, że cyna rozpada się, tworząc szary proszek zwany cyną szarą. Zjawisko to nazywane jest zarazą cynową. Czysta cyna biała jest ciągliwa i kowalna, odporna na korozję.

Zastosowania

Gdański kieliszek wykonany z cyny

Ze względu na dostępność, niską temperaturę topnienia, łatwość odlewania, dobre własności mechaniczne a także niską cenę cyny, przedmioty cynowe były niegdyś bardzo popularne od wczesnego średniowiecza, największy rozkwit przedmiotów z cyny nastąpił pomiędzy XIV i XVI w .

Cyny używa się do pokrywania innych metali cienką warstwą antykorozyjną. Proces cynowania stosowany jest do zabezpieczania stalowych naczyń stosowanych w przemyśle spożywczym np. puszek do konserw oraz konwi na mleko.

Największe złoża cyny mieszczą się w Indonezji, Chinach, Tajlandii, Boliwii, Malezji, Rosji, Brazylii, Birmie i Australii.

Stop cyny i ołowiu ma niską temperaturę topnienia (np. przy 60% cyny jest to temperatura ok. 180 °C) i stosowany jest w przemyśle i elektrotechnice jako lutowie do łączenia innych metali poprzez lutowanie . Używany był także do wyrobu czcionek drukarskich.

Stop cyny i miedzi to brąz cynowy .

Zobacz też

• lutowanie
• stop lutowniczy
• stopy cyny