Cytadela w Heräcie , Afganistan wybudowana przez starożytnych Greków

Cytadela – w starszych fortyfikacjach samodzielna, dominująca nad miastem lub prowincją twierdza . Na terytorium własnym zadaniem cytadeli była ochrona mieszkańców w przypadku najazdu wroga. Na terytoriach podbitych cytadele budowano w celu utrzymania w posłuszeństwie mieszkańców (taką rolę miała np. cytadela Aleksandrowska w Warszawie).

Cytadela zajmuje stosunkowo duży obszar. Obiekty fortyfikacyjne przeznaczone do obrony cytadeli położone były z reguły na jej obrzeżach, wewnątrz zaś znajdowały się koszary, magazyny, więzienie i inne obiekty niezwiązane bezpośrednio z obroną.

Rozwój środków ataku i technik zdobywanie twierdz wymuszał rozbudowywanie istniejących fortyfikacji i dostosowywanie ich do nowych warunków obrony. W trakcie rozbudowy cytadele otaczane były albo nowymi liniami umocnień ciągłych, albo, w późniejszym okresie, pierścieniem fortów . Powstawała w ten sposób większa twierdza, cytadela zaś stawała się jej wewnętrznym obiektem, stanowiącym najczęściej siedzibę dowództwa twierdzy, a w czasie walk pełniącym rolę śródszańca , czyli ostatniego punktu obrony twierdzy.

Cytadela okrętu

W konstrukcji okrętów pancernych (głównie pancerników ) określenia cytadela używano w stosunku do najsilniej chronionego pancerzem środkowego segmentu kadłuba . W najprostszej postaci, cytadela była osłonięta z boków pancernym pasem burtowym na linii wodnej, od dziobu i rufy poprzecznymi przegrodami pancernymi, a do góry pokładem pancernym. Obejmowała zwykle co najmniej pomieszczenia i mechanizmy istotne dla ruchu okrętu – kotłownie i maszynownie.

We współczesnych okrętach używa się także pojęcia cytadela gazoszczelna na określenie hermetyzowanej części kadłuba, odpornej na działanie broni masowego rażenia.

Bibliografia

• PWN Leksykon: Wojsko, wojna, broń, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001,
• Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 36. . 

Zobacz też

• Akropol
• Cytadela Dawida
• Cytadela Warszawska
• Cytadela na Górze Gellerta w Budapeszcie
• Fort Winiary w Poznaniu
• Kreml